Ο ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ERRI DE LUCA ΜΙΛΗΣΕ ΣΤΟ OW
Ο γνωστός ιταλός συγγραφέας Erri De Luca μίλησε στο OW για τη συμμετοχή του σε επαναστατική οργάνωση, για τον ρόλο του κινήματος σήμερα, για την αγάπη του για τον αλπινισμό, για τους λόγους που τον ωθούν να συνεχίζει να γράφει στα 72 του.
Τον Erri de Luca τον γνωρίζω από τα βιβλία του. Και τον θαυμάζω όχι μόνο για τα βιβλία του. Αλλά και για τον τρόπο ζωής του, τη σκέψη του, την ιδεολογία του.
Με λίγα λόγια η ζωή του έχει ως εξής: Γεννήθηκε στη Νάπολη το 1950. Υπήρξε συνιδρυτής της ακροαριστερής πολιτικής οργάνωσης Λότα Κοντίνουα («Συνεχής Αγώνας»), είναι συγγραφέας, μεταφραστής, ποιητής, σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός. Βιοπορίστηκε κάνοντας πολλά επαγγέλματα, από οδηγός φορτηγού, μέχρι εργάτης στη Φίατ και οικοδόμος για 20 χρόνια. Είναι αυτοδίδακτος σε διάφορες γλώσσες (τις οποίες πάω στοίχημα ότι δεν μπορείς να βρεις): αρχαία εβραϊκά, σουαχίλι, ρωσικά, γίντις (είχα δίκιο;).
Όσο για τη συγγραφική του καριέρα, έχει εκδώσει πάνω από 60 βιβλία. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέλευθος τα παρακάτω (τα περισσότερα από τα οποία έχει μεταφράσει η Άννα Παπασταύρου): Το βάρος της πεταλούδας, Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια, Είσαι δικός μου, εσύ, Φύση γυμνή, Η ιστορία της Ειρήνης, Το παιχνίδι της χήνας, Aceto Arcobaleno. Το 2013 του απονεμήθηκε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας και χαρακτηρίστηκε από τον ιταλικό Τύπο «συγγραφέας της δεκαετίας».
Αν επιλέξεις να διαβάσεις κάποιο από τα παραπάνω βιβλία του, δεν θα δυσκολευτείς να αντιληφθείς το πάθος του De Luca για τα βουνά και τη φύση. Ο ίδιος είναι αλπινιστής με πολλές πρωτιές στην αγωνιστική αναρρίχηση.
Ο Erri De Luca στην Αθήνα
Πριν λίγες μέρες ο Erri De Luca ήρθε στην Ελλάδα –για λιγότερες από 24 ώρες– για να παρουσιάσει το βιβλίο του με τίτλο «Το Αδύνατο». Δεν υπήρχε περίπτωση να το χάσω. Στον δρόμο προς κεντρικό βιβλιοπωλείο στην καρδιά της Αθήνας που θα γινόταν η παρουσίαση, έκανα δυο σκέψεις. Πρώτον: πόσο πολύ ήθελα να τον δω από κοντά να μιλάει. Και δεύτερον: πώς θα νιώσει που θα μιλήσει μπροστά σε.. δέκα νοματαίους, όπως συχνά συμβαίνει σε παρουσιάσεις βιβλίων σπουδαίων συγγραφέων που δεν απευθύνονται όμως σε ένα μαζικό κοινό.
Στο πρώτο δικαιώθηκα και με το παραπάνω, στο δεύτερο πάλι έπεσα έξω. Η αίθουσα της παρουσίασης ήταν ασφυκτικά γεμάτη με κόσμο. Ο Erri De Luca ήταν εκεί, μια λεπτή φιγούρα αλπινιστή, μια ευγενική φυσιογνωμία. Με μετριοφροσύνη και διαύγεια απαντούσε στις ερωτήσεις της μεταφράστριας και στη συνέχεια του κοινού, πάντα όρθιος, πάντα σε κίνηση, όπως επιβάλλει η συνείδησή του. Συγκράτησα ότι αγαπημένο του βιβλίο είναι ο Δον Κιχώτης (μα ποιο άλλο θα μπορούσε να είναι;) και ότι προτιμά να είναι πάντα μειοψηφία...
Το βιβλίο του Erri De Luca με τίτλο «Το Αδύνατο»
Για όσους δεν έχετε διαβάσει το τελευταίο βιβλίο του Erri De Luca με τίτλο «Το Αδύνατο», η πλοκή του έχει ως εξής: Ένας έμπειρος ορειβάτης, που έχει πληρώσει με πολυετή φυλάκιση τη συμμετοχή του σε αντι-εξουσιαστική οργάνωση, βρίσκεται στο ίδιο ορειβατικό μονοπάτι με τον πρώην συναγωνιστή του και καταδότη του. Και συμβαίνει το αδύνατο· Ο «προδότης» ανασύρεται νεκρός από το βάθος του γκρεμού. Στην προσπάθεια να λυθεί το μυστήριο του θανάτου του, ένας δικαστής ανακρίνει τον πρώην αγωνιστή.
Επανέρχομαι στην παρουσίαση του βιβλίου του στην Αθήνα. Μπροστά σε ένα κοινό που ανυπομονεί να τον ακούσει, ο Erri De Luca ξεκινάει μιλώντας για το βιβλίο του με την εξής φράση: «Δεν μπορεί να υπάρξει διάλογος ανάμεσα σε έναν κατηγορούμενο και έναν δικαστή, έναν ανακριτή. Κι αυτό γιατί οι ερωτήσεις δεν γίνονται από ενδιαφέρον, γίνονται για να επιβεβαιωθούν όσα γνωρίζει ήδη ο ανακριτής».
Και συνεχίζει: «Ωστόσο στο βιβλίο υπάρχει ένας διάλογος στο πλαίσιο της ανάκρισης, που ξεκινάει από την περιέργεια του δικαστή για κάτι το οποίο δεν γνωρίζει, τον αλπινισμό. Ο ίδιος θεωρεί αδύνατο δυο εχθροί να βρεθούν την ίδια στιγμή στο ίδιο σημείο από σύμπτωση. Έτσι, θέλει να μάθει τα πάντα για τον αλπινισμό για να καταλάβει.
»Όλη η συζήτηση, λοιπόν, στρέφεται γύρω από την έννοια του αδύνατου. Καταλήγουμε ότι το αδύνατο είναι αδύνατο μέχρι να συμβεί. Το αδύνατο δεν έχει κανέναν σεβασμό για τις στατιστικές, για το μη πιθανό. Το αδύνατο γίνεται σε πείσμα οποιασδήποτε απόδειξης».
O Erri De Luca είχε αγωνιστεί στο παρελθόν για να εμποδίσει την κατασκευή της γραμμής του τρένου υψηλής ταχύτητας που ενώνει το Τορίνο με τη Λυών, επειδή τη θεωρούσε καταστροφική για το περιβάλλον και τους κατοίκους της περιοχής. Η γαλλική εταιρεία που βρισκόταν πίσω από το έργο τον μήνυσε και οι εισαγγελείς τού απήγγειλαν κατηγορίες για υποκίνηση διάπραξης εγλημάτων και παραβιάσεων. Ταλαιπωρήθηκε δυο χρόνια με δίκες και καταδίκες και τελικά αθωώθηκε το 2015.
«Δέχτηκα κατηγορίες γιατί είπα κακές λέξεις για ένα κακό έργο. Η άμυνά μου ήταν να επαναλαμβάνω εμμονικά τις ίδιες φράσεις. Αυτή είναι η δική μου ελευθερία, να συνδυάζω αυτό που κάνω με αυτό που λέω. Αυτό θεωρώ ελευθερία και όχι τη δυνατότητα να πάω βόλτα όποτε μου αρέσει», απάντησε ο ίδιος σε σχετική ερώτηση.
Σήμερα, συνεχίζει να αγωνίζεται για τους πρόσφυγες –έχει βρεθεί πολλές φορές σε αποστολές με τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα– και να προσφέρει την αλληλεγγύη του όπου υπάρχει ανάγκη. «Είμαι αφοσιωμένος στο γαλλικό τρίπτυχο: Ελευθερία-Ισότητα-Αδελφοσύνη. Για την ελευθερία και την ισότητα μπορεί κανείς να πολεμήσει ώστε να τις αποκτήσει. Για την αδελφοσύνη, την αλληλεγγύη, όμως, δεν μπορεί να πολεμήσει. Αδελφοσύνη είναι η δύναμη που κρατάει ενωμένα τα νήματα της κοινότητας και της επιτρέπει να πολεμάει για την ισότητα και την ελευθερία. Είναι ένα συναίσθημα που γεννιέται αυθόρμητα».
Ο περιορισμένος του χρόνος στην Αθήνα δεν μας επέτρεψε να κάνουμε τη συνέντευξη από κοντά. Είχα, όμως, την ευκαιρία να του στείλω μερικές ερωτήσεις, πολύ λιγότερες από όσα θα ήθελα να συζητήσω μαζί του στην πραγματικότητα. Ας ελπίσουμε, όμως, ότι μια συνάντηση δια ζώσης στο μέλλον δεν ανήκει στη σφαίρα του... αδύνατου.
– Τι σημαίνει «αδύνατο»;
Ως «αδύνατο» ορίζεται αυτό που ξαφνικά γίνεται δυνατό. Η ανθρωπότητα συνεχώς μετακινεί το όριο αυτού που θεωρείται αδύνατο. Αυτό συμβαίνει κανονικά, για παράδειγμα, στον αλπινισμό. Το «αδύνατο» είναι μια σταθερά της ζωής του καθενός μας, ένας καπετάνιος των γεγονότων, έξω από οποιαδήποτε πιθανότητα και πρόβλεψη.
– Η ιστορία του βιβλίου φέρνει στο προσκήνιο το θέμα της ηθικής. Μιλήστε μας γι' αυτό.
Η ηθική αφορά τη συνείδηση του κάθε ατόμου. Δεν αποτελεί προϊόν συμφωνίας, δεν είναι φιλοσοφικό σύστημα. Υπακούει σε αρχές, ιδανικά, πεποιθήσεις. Εγώ γνώρισα την ηθική από τους γονείς μου και προσπάθησα να διαμορφώσω τη δική μου ηθική, την οποία μετράω μέρα με τη μέρα. Στο τέλος κάθε μέρας βάζω τις πράξεις μου στη ζυγαριά και γνωρίζω πόσο λείπει για να είμαι ένας σωστός άνθρωπος.
– Γιατί γράφετε; Τι είναι αυτό που σας κινεί να το κάνετε;
Γράφω για να κρατάω συντροφιά στον εαυτό μου – ξεκίνησα από πολύ νεαρή ηλικία και από τότε δεν σταμάτησα. Οι ιστορίες που διηγούμαι προέρχονται από μια ανάμνηση που μου έρχεται ξαφνικά στο μυαλό. Για να μην σταματήσω το γράψιμο, αρχίζω να γράφω και σιγά σιγά κατά τη διάρκεια της συγγραφής δημιουργούνται και ανθίζουν πρόσωπα, τόποι, εποχές.
– Έχετε βιοποριστεί κάνοντας πολλά επαγγέλματα, από οδηγός φορτηγού μέχρι οικοδόμος. Ποια δουλειά ήταν η πιο δύσκολη;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο επάγγελμα. Η δουλειά για παράδειγμα του εργάτη είναι δύσκολη τις μέρες που αισθάνεσαι κούραση, είσαι άρρωστος, τις μέρες με βροχή ή με πολύ κρύο. Η οποιαδήποτε δουλειά όμως μπορεί να γίνει δύσκολη και όταν είσαι κάτω από ένα αφεντικό, το οποίο θες να στείλεις στο διάολο.
– Είστε αλπινιστής και το πάθος σας για τα βουνά και τη φύση είναι εμφανές μέσα στα βιβλία σας. Τι νιώθει κανείς εκεί πάνω; Τι αλλάζει στο σώμα, στις σκέψεις, στα συναισθήματά του;
Ανεβαίνω στο βουνό επειδή είναι ένα μέρος που η ανθρώπινη παρουσία είναι ελάχιστη μέχρι και μηδενική. Στα απέραντα τοπία αναγνωρίζω τη σωστή σχέση ανάμεσα στο μικροσκοπικό μέγεθός μου και στο μέγεθος του πλανήτη. Εκεί καταλαβαίνουμε ότι εμείς είμαστε απειροελάχιστοι και τριγύρω μας είναι η απεραντοσύνη. Στο βουνό το ανθρώπινο σώμα δοκιμάζει τις συνθήκες κατωτερότητάς του. Εισβάλλεις στο βουνό χωρίς να σε έχει προσκαλέσει κανείς και χωρίς να έχεις καμία εγγύηση εξοπλισμού. Ένας ακόμα λόγος που πηγαίνω στο βουνό είναι για να απομακρυνθώ και να φτάσω σε μια κορφή διανύοντας τη μέγιστη απόσταση από το σημείο εκκίνησης. Δεν πρόκειται για τερματισμό, δεν είναι σαν να φτάνεις σ’ ένα νησί – από μια κορφή πρέπει να κατέβεις και η αποχώρηση αυτή πρέπει να γίνει με διαύγεια.
– «Συνεχής αγώνας» είναι το όνομα της ακροαριστερής πολιτικής οργάνωσης της οποίας υπήρξατε συνιδρυτής. Τι σημαίνει συνεχής αγώνας για σας; Τι σημαίνει να είσαι επαναστάτης σε κάθε ηλικία;
Υπήρξε η επαναστατική οργάνωση, στην οποία συμμετείχα μεταξύ 1970-'76, χρονιά που διαλύθηκε. Το 1900 ήταν ένας αιώνας επαναστάσεων και η γενιά μου υπήρξε η τελευταία που ήρθε να κλείσει εκείνη την περίοδο. Για μένα, η συμμετοχή μου στην οργάνωση αφορούσε τη συμμετοχή μου σε μια πολυάριθμη, ριζοσπαστική κοινότητα. Χωρίς αυτούς τους ανθρώπους δεν μπορείς να υπάρξεις ως επαναστάτης, δεν είσαι επαναστάτης από μόνος σου. Σήμερα, είμαι ένας πολίτης και ως τέτοιος αναλαμβάνω δράσεις.
– Ποιος ο ρόλος του κινήματος σήμερα;
Κίνημα είναι το αντίθετο της ακινησίας, της αδράνειας, της παθητικότητας. Η κίνηση σήμερα για μένα ενσαρκώνεται σε μυριάδες ανθρώπους που μετακινούνται εξαιτίας λόγων ανωτέρας βίας, για να σωθούν από πολέμους, να φύγουν από τη φτωχοποίηση, να γλιτώσουν από διωγμούς. Το ανθρώπινο είδος ξαναανακατεύεται.
– Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που έχετε πάρει ως σήμερα από τη ζωή;
Η πειθαρχία που με έμαθε η δουλειά του εργάτη.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
