ΜΟΝΑΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ

Ο «Μετεωρίτης», το βιβλιοπωλείο του Μπενουά Ντουραντέν στην Κυψέλη, είναι ένα ξέφωτο πολιτισμού στον πιο πολυπολιτισμικό πεζόδρομο της πόλης. Ο Γάλλος βιβλιοπώλης εξηγεί πώς έφτασε μέχρι εκεί και προτείνει όχι απλώς βιβλία αλλά «μυθιστορηματικά σύμπαντα» στα οποία πρέπει να μυηθεί κάθε Έλληνας.

Ο χώρος, λένε, διατηρεί το αποτύπωμα των ανθρώπων που έζησαν εκεί. Το βιβλιοπωλείο «Μετεωρίτης» δημιουργήθηκε σε μια εμβληματική γειτονιά της Αθήνας, που έχει μεταμορφωθεί κάμποσες φορές μέσα στον χρόνο και βρίσκεται εδώ και λίγο καιρό σε αναζήτηση νέας ταυτότητας. Η Κυψέλη έχει υπάρξει συνοικία αστών, στέκι καλλιτεχνών, έχει ακμάσει και παρακμάσει, έχει υποδεχτεί πρόσφυγες, έχει αφομοιώσει άλλες κουλτούρες, έχει γίνει μόδα των εναλλακτικών. Για αρκετά χρόνια δεν είχε έναν τόπο συνάντησης για όσους ασχολούνται ενεργά με το βιβλίο. Μέχρι πριν από τρία χρόνια, που ο Μπενουά Ντουραντέν αποφάσισε να κάνει στη Φωκίωνος Νέγρη ένα όνειρό του πραγματικότητα, με ένα βιβλιοπωλείο που συνδέει την πολύχρωμη γειτονιά μέσα από το χαρτί και το μελάνι, και εμπνέει νέες διαδικασίες συνύπαρξης με καταλύτη τα βιβλία.

Τον συνάντησα ανάμεσα σε στοίβες βιβλίων Ελλήνων συγγραφέων μεταφρασμένων στα γαλλικά και το αντίστροφο. Όση ώρα συνομιλούσαμε, η πόρτα ανοιγόκλεινε συχνά-πυκνά και κάπου κάπου ακούγονταν κάποιες παριζιάνικες καλησπέρες. Όσοι διέσχιζαν το κατώφλι του «Μετεωρίτη» δεν αποχωρούσαν ούτε εύκολα, ούτε γρήγορα. Το βλέμμα τους βυθιζόταν για ώρα στις προθήκες με τα καινούργια και μεταχειρισμένα βιβλία, με τίτλους στα γαλλικά, στα ελληνικά και στα αγγλικά, και με πιο ξεχωριστές εκδόσεις μικρών εκδοτικών οίκων από την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Εξάλλου, ο Μπενουά θέλει το βιβλιόφιλο στέκι του να είναι ένας χώρος συνάντησης και μας μίλησε για τα σχέδια μετασχηματισμού του χώρου, ώστε να χωρέσουν περισσότερα βιβλία και να πραγματοποιηθούν περισσότερες εκδηλώσεις.

Γλώσσα, πατρίδα και βιβλία

Του πρότεινα να μιλήσουμε γαλλικά για να διευκολυνθεί. Επιμένει, όμως, να μιλά ελληνικά γιατί «σε μια ξένη γλώσσα μπορούμε να επιλέγουμε αυτό που καταλαβαίνουμε και αυτό που δεν καταλαβαίνουμε», όπως ανέφερε γελώντας.

Ο Μπενουά ήρθε σε επαφή με το βιβλίο από παιδί μέσα από τις σπάνιες συλλογές της μητέρας του, η οποία εργαζόταν σε μουσεία του Παρισιού. Τα βιβλία δεν έπαψαν να τον συντροφεύουν ποτέ, ενώ γύριζε τον κόσμο για χρόνια με την ιδιότητα του αρχιτέκτονα. Πριν από 14 χρόνια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου συνάντησε μια «πόλη ανάμεσα στην πραγματικότητα και στο όνειρο», όπως λέει. Άρχισε να γνωρίζει σε βάθος την Ελλάδα μέσα από την ελληνική ποίηση, στην αρχή μεταφρασμένη στα γαλλικά, στη βιβλιοθήκη του Γαλλικού Ινστιτούτου. Προτιμά ξεκάθαρα τη ζωή στην ελληνική πρωτεύουσα γιατί η «υποκειμενικότητα είναι πιο μεγάλη στις μικρές πόλεις». Δεν έχει νοσταλγία γιατί «πατρίδα του είναι η γλώσσα», όπως λέει επικαλούμενος τον Καμύ.

Πριν από έξι χρόνια έριξε άγκυρα στην Κυψέλη, όπου ζει και μεγαλώνει τα παιδιά του, και βρήκε γόνιμο έδαφος να πραγματοποιήσει ένα παιδικό του όνειρο: το βιβλιοπωλείο της γειτονιάς. Με ξεναγεί στον χώρο με τρόπο σχεδόν μυστικιστικό. Κοντοστέκεται πάνω από αγαπημένους συγγραφείς και μιλά γι’ αυτούς. Ξεχωρίζει τον νατουραλισμό του Γκυ ντε Μωπασάν, το θέατρο της σκληρότητας του Αντονέν Αρτώ, τα φιλοσοφικά δοκίμια του Ζωρζ Μπατάιγ, τον πειραματικό λόγο του Ζωρζ Περέκ, το ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου.

Είμαστε τελικά ό,τι διαβάζουμε; Για τον Μπενουά Ντουραντέν, τα βιβλία απαντούν στις αγωνίες μας. Ένα βιβλίο διαβασμένο από χίλιους διαφορετικούς ανθρώπους είναι χίλια διαφορετικά βιβλία, έλεγε ο Ταρκόφσκι. Αντί για μια απλή λίστα με προτάσεις βιβλίων, ο Μπενουά επιλέγει για εμάς συγγραφικά σύμπαντα. Και πίσω από κάθε επιλογή μοιάζει να υπάρχει μια άλλη δική του ιστορία.

5 μυθιστορηματικοί κόσμοι, με ξεναγό τον Μπενουά

Ο Ισπανός συγγραφέας Κάρλος Ρουίθ Θαφόν λέει πως τα βιβλία είναι καθρέφτες: Βλέπεις μέσα τους μόνο όσα υπάρχουν μέσα σου. Μέσα από αυτή την αναπόδραστη υποκειμενικότητα επιλέγει ο Μπενουά Ντουραντέν, που μοιάζει σαν να γεννήθηκε μέσα σε ένα μελανοδοχείο.

1. «Οι τέσσερις τοίχοι», του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη (Εκδόσεις Το Ροδακιό)

Οι «Τέσσερις Τοίχοι» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη είναι κατά τον Μπενουά το πιο «μαγικό μυθιστόρημα που έχει γραφτεί στην Ελλάδα» και στον Μετεωρίτη βρίσκεις τόσο την ελληνική όσο και τη γαλλική έκδοση. Ο κεντρικός ήρωας βρίσκει και χάνει μια μαγική συνταγή για το πιο νόστιμο μέλι του κόσμου και η ιστορία του αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη. Η περιπέτεια ξεκινά όταν στο απομονωμένο σπίτι του Π. Ροδακή  βρίσκει καταφύγιο μια γυναίκα που την κυνηγούν. Κουβαλά δύο μπαούλα της και το μόνο που τη νοιάζει είναι πως θα εξασφαλίσει για μεγαλύτερο διάστημα την παραμονή της στο ασφαλές αυτό μέρος. Για να το πετύχει, μπολιάζει στον ήρωα μας την επιθυμία να ξεκινήσει το πείραμα του πιο νόστιμου μελιού, για να γίνει η ίδια πολύτιμη βοηθός του.

2. «Η τέχνη της απώλειας», της Αλίς Ζενιτέρ (Εκδόσεις Πόλις)

Στην «Τέχνη της Απώλειας», η Αλίς Ζενιτέρ γράφει για τη σχέση του ανθρώπου με την πατρίδα, κατασκευάζοντας έναν κόσμο στον οποίο ισορροπείς τις συνθήκες της απώλειας. Η συγγραφέας αφηγείται την επώδυνη σχέση Γαλλίας και Αλγερίας, που σημαδεύτηκε από την αποικιοκρατία και έναν πολυετή πόλεμο, για το πώς η ζωή των ατόμων συνυφαίνεται με την Ιστορία, το πώς σφραγίζεται από αυτήν, αλλά και το πώς μπορεί να χειραφετηθεί από αυτή. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που μας καλεί να στοχαστούμε τι σημαίνει να νιώθεις παντού ξένος και ταυτόχρονα ελεύθερος να είσαι ο εαυτός σου, πέρα από κληρονομιές και προσωπικές ή κοινωνικές επιταγές. Κεντρική ηρωίδα είναι η Ναϊμά, μια σύγχρονη νεαρή Γαλλίδα, αλγερινής καταγωγής. Για καιρό η οικογενειακή της ιστορία φαντάζει στα μάτια της μακρινή, σχεδόν αδιάφορη. Άλλωστε, κανείς δεν της την είπε ποτέ.

3. «Ακυβέρνητες Πολιτείες», του Στρατή Τσίρκα (Εκδόσεις Κέδρος)

Οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες», το εμβληματικό έργο του Στρατή Τσίρκα, που κατέκτησε το γαλλικό Βραβείο Καλύτερου Ξένου Μυθιστορήματος το 1971, αποτυπώνουν όλη την παθολογία του πολέμου: το φόβο του θανάτου και την αγωνία της επιβίωσης, τις ανθρώπινες αδυναμίες, την προσφυγική διασπορά, τον αντιφασιστικό αγώνα, την αναμέτρηση με τον άλλο.

Οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» απαρτίζονται από τρεις τόμους: «Η Λέσχη», «Αριάγνη» και «Η Νυχτερίδα». Η δράση τοποθετείται αντίστοιχα στην Ιερουσαλήμ, στο Κάιρο, στην Αλεξάνδρεια. Το έργο καλύπτει την περίοδο του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ζωντανεύει όμως και προγενέστερες περιόδους ενώ ο επίλογος φτάνει στη δεκαετία του 1950.

4. «Πορνογραφία», του Βίτολντ Γκομπρόβιτς (Εκδόσεις Νεφέλη)

Ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς απέκτησε αναγνωρισιμότητα τη δεκαετία του 1960, μέσα από τα έργα του «Πορνογραφία» και «Κόσμος». Κατά τον συγγραφέα, ο ήρωας της Πορνογραφίας, ο Φρέντερικ, είναι ένας Χριστόφορος Κολόμβος που ξεκινάει ν’ ανακαλύψει άγνωστες ηπείρους. Τι ψάχνει; Αυτήν ακριβώς τη νέα ομορφιά, τη νέα ποίηση που κρύβεται ανάμεσα στον ώριμο άνθρωπο και στον νέο. Είναι ένας ποιητής με μια συνείδηση ανεπτυγμένη στα ακρότατα σημεία. Ο Φρέντερικ δεν είναι Σατανάς, ούτε ηδονοβλεψίας. Μοιάζει πολύ περισσότερο με σκηνοθέτη ή έναν χημικό, καθώς προσπαθεί να πετύχει ένα καινούργιο ποτό που αποτελείται από σαγήνες, συνδυάζοντας μεταξύ τους ανθρώπους.

5. «Το κιβώτιο», του Άρη Αλεξάνδρου (Εκδόσεις Κέδρος)

Το ιστορικό, πολιτικό και δυστοπικό μυθιστόρημα του Άρη Αλεξάνδρου έχει ξεχωριστή θέση στις προθήκες του «Μετεωρίτη», και στην ελληνική και στη γαλλική του έκδοση. Ίσως γιατί ο συγγραφέας αρνείται να εφεύρει μία και μοναδική απάντηση για την ανθρώπινη μοίρα. Το βιβλίο φαίνεται να περιγράφει την επικίνδυνη περιπέτεια μιας σαρανταμελούς ομάδας επίλεκτων αγωνιστών να μεταφέρουν από την πόλη Α στην πόλη Β ένα κιβώτιο αγνώστων στοιχείων, από το περιεχόμενο του οποίου θα κριθεί η έκβαση της αποστολής. Το κιβώτιο φτάνει στον προορισμό του με μοναδικό επιζώντα τον ανώνυμο αφηγητή, που είναι και ο μοναδικός μάρτυρας της διεκπεραίωσης της επιχείρησης.