ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΛΑΣΟΓΛΟΥ: «ΑΓΩΝΙΖΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΕΠΙΒΙΩΣΟΥΜΕ ΑΞΙΩΝΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΛΙΓΗ ΟΜΟΡΦΙΑ»
Ο Μιχάλης Βαλάσογλου ζωντανεύει επί σκηνής έναν Προμηθέα επαναστάτη, κι εμείς παρακολουθούμε τον δυστοπικό κόσμο που ξεδιπλώνεται στο Θέατρο Γκλόρια αλλά και στην καθημερινότητά μας.
Ο αρχαίος μύθος του Προμηθέα γίνεται η αφετηρία για να ξεδιπλωθεί στη σκηνή του θεάτρου Γκλόρια ένας δυστοπικός κόσμος, στον οποίο πρωταγωνιστεί ο ηθοποιός Μιχάλης Βαλάσογλου. Ένας κόσμος όπου κυριαρχεί ο δογματισμός και η κοινωνική καταπίεση. Όμως, η σύγχρονη ανάγνωση της ιστορίας, σε κείμενο και σκηνοθεσία του Άρη Μπινιάρη, εμβαθύνει και σε ζητήματα ψυχικής και κοινωνικής απομόνωσης, στο πλαίσιο που διαμορφώνεται μέσα στα όρια μιας αυταρχικής φυλακής υψίστης ασφαλείας. Οποιαδήποτε ομοιότητα με καταστάσεις του σήμερα δεν είναι τυχαία.
«Η παράσταση είναι βασισμένη στον Προμηθέα Δεσμώτη, αλλά πρόκειται για σύγχρονο έργο, μια ποιητική αλληγορία σε σύλληψη του Άρη Μπινιάρη και στίχους του ράπερ Άγνωστος Χειμώνας. Από τον Αισχύλο έχει κρατηθεί μόνο το πνεύμα του μύθου και μερικές κομβικές αναλογίες», εξηγεί ο Μιχάλης Βαλάσογλου.
Ο Μιχάλης Βαλάσογλου πίσω από τις μάσκες
– Υπάρχει κάτι που να σε δυσκόλεψε όσον αφορά την απόδοση του χαρακτήρα σου;
Ο κόσμος που δημιουργείται έχει υψηλές απαιτήσεις, γιατί συγκεντρώνει ετερόκλητα στοιχεία: Αρχετυπικές μορφές, ρεαλιστικό χώρο, ποιητικό λόγο, θεατρική μάσκα. Αυτό ήταν που μας δυσκόλεψε όλους, αλλά ταυτόχρονα μας ενεργοποίησε για να ζωντανέψουμε τους χαρακτήρες σε ένα σύμπαν διεσταλμένο, πυκνό και πολύ υψηλής... θερμοκρασίας.
– Στην παράσταση φοράτε μάσκες. Πόσο απαιτητικό είναι αυτό;
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι συναντάμε τη μάσκα τόσο πίσω στον χρόνο, σε τόσους πολιτισμούς. Απαιτεί πολλή ψυχική και σωματική ενέργεια, αλλά όταν χρησιμοποιηθεί σωστά είναι σπουδαίο εργαλείο αφήγησης. Αυτό, άλλωστε, κάνουμε στην τέχνη, από τις φιγούρες στα σπήλαια και τα τοτέμ μέχρι τον Μάλεβιτς και την εννοιολογική τέχνη, συνδεόμαστε μέσα από ιστορίες. Με τη θεατρική μάσκα είναι σαν να κόβεις δρόμο. Με έναν παράδοξο τρόπο, η απόσταση από το πρόσωπο μάς φέρνει πιο κοντά στην υπόστασή του, μεγεθύνει την έννοια του ανθρώπινου συνολικά.
Για τον ηθοποιό δεν είναι εύκολη αυτή η αποπροσωποποίηση. Μπαίνεις στη μάσκα, κοιτάζεσαι στον καθρέφτη και δεν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου. Για να ζωντανέψει αυτό το ον χρειάζεται στοχευμένη δουλειά. Αν δεν είσαι ενεργοποιημένος καθολικά και ασταμάτητα, στην πρώτη ανάπαυλα η μάσκα «πεθαίνει», απ’ έξω φαίνεται σαν να μεταμορφώνεσαι σε κούκλα βιτρίνας. Στην πραγματικότητα, φλερτάρεις συνεχώς με τον σκηνικό «θάνατο», αλλά στον αντίποδα βρίσκεται ένα ανεκτίμητο flow state, που αν πετύχει γίνεσαι ταυτόχρονα χειριστής και χειριζόμενος. Μοιάζει σαν να είσαι την ίδια στιγμή στη σκηνή και στην πλατεία και όλα συμβαίνουν από μόνα τους.
– Είναι εξοικειωμένο το ελληνικό κοινό με το στοιχείο αυτό;
Έχουν γίνει πολύ αξιόλογες παραστάσεις στην Ελλάδα, αλλά πράγματι το κοινό δεν είναι εξοικειωμένο. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι πως με τη μάσκα συμβαίνει κάτι μαγικό για τον θεατή, που βλέπει τον ηθοποιό να φεύγει από τη μέση και τη θέση του να παίρνει μόνο ο χαρακτήρας-φορέας της ιστορίας.
Ένας πολυδιάστατος ερμηνευτής
– Έχεις ασχοληθεί με τη μουσική. Τι προσφέρει η επιλογή της κοινωνικής ραπ σε ένα έργο βασισμένο στο μύθο του Προμηθέα;
Το εντυπωσιακό με τους μύθους είναι ότι δεν χάνουν ποτέ τη ζωντάνια και τη λειτουργικότητά τους. Οι σπουδαίοι μύθοι, όπως αυτός του Προμηθέα, μπορούν να ερμηνευθούν και να προσεγγιστούν με χίλιους δυο τρόπους. Φαινομενικά είναι απλοί, αλλά στην ουσία πρόκειται για συμπυκνωμένα ανθρώπινα δράματα, γι’ αυτό και μπορούν τόσο εύκολα να συμβολίσουν μια τωρινή δραματική κατάσταση.
Όταν πρωτοδιάβασα τους στίχους του Άγνωστου Χειμώνα, όπως τους ενσωμάτωσε ο Άρης στο κείμενο, ένιωσα ακριβώς αυτό. Πόσο απροσδόκητα κοντά μπορεί να είναι το σύμβολο με τον καθημερινό άνθρωπο που φλέγεται από την επιθυμία του. Κάτι είδε προφανώς ο Άρης εκεί και έστησε αυτό το πάντρεμα, που μου φαίνεται ιδανικό.
– Πόσο έχουν βοηθήσει στο συγκεκριμένο ρόλο η ενασχόλησή σου με τον χορό, το σωματικό θέατρο, τη βυζαντινή μουσική;
Δεν μπορώ να τα διαχωρίσω, για μένα όλα είναι ποταμοί της ίδιας πηγής, το διαφορετικό λεξιλόγιο μιας κοινής τέχνης. Ό,τι έχω πάρει μέσα στα χρόνια από κει είναι πια βίωμα, ένας τρόπος να βλέπω τα πράγματα. Από τη μουσική έμαθα πρώτα για τις τονικές περιοχές, τις δυναμικές, τον ρυθμό, τη ζωντανή μίξη, την αντίστιξη, τι σημαίνει αφήνω κάτι σε άνωση. Στον χορό και στο σωματικό θέατρο κατάλαβα τι σημαίνει συνειδητή κίνηση, χώρος, αντίσταση και ελευθερία μέσα στον περιορισμό. Στη ζωγραφική πρωτοείδα πώς ισορροπεί μια σύνθεση, πώς διακρίνονται λεπτές αποχρώσεις, τι είναι σημείο εστίασης, πώς κάτι ξεφοντάρει. Η λίστα είναι ατέλειωτη. Όλα αυτά εγγράφονται μέσα σου ασυνείδητα και σε διαμορφώνουν, όταν καταπιάνεσαι συστηματικά.
Μετά ήρθε η δουλειά πάνω στο θέατρο και τα οργάνωσε όλα σε ένα νέο, μαγικό πλαίσιο. Στις δουλειές του Άρη, η μουσικότητα είναι πάντα στον πυρήνα, οπότε κι εδώ είχαμε εξαρχής ένα κερδισμένο έδαφος για να πάμε στα ζητούμενα πιο άμεσα.
– Διάβασα ότι δεν έχεις φοιτήσει σε δραματική σχολή. Θεωρείς ότι αυτό σου έχει στερήσει κάτι από άποψη γνώσεων και εμπειρίας;
Όταν άρχισα να ασχολούμαι με το θέατρο, δεν είχα τα χρήματα και τον χρόνο για δραματική σχολή. Σπούδαζα στη Φιλολογία και από μικρός έπρεπε να δουλεύω. Εννοείται ότι η δραματική σχολή σού παρέχει οργανωμένη γνώση, ασφαλές πεδίο δοκιμών και ένα δίκτυο ανθρώπων. Προφανώς αυτός είναι ο ενδεδειγμένος δρόμος. Αλλά ούτε αρκεί, ούτε είναι ο μόνος.
Είμαστε αρκετοί που ξεκινήσαμε χωρίς τίποτα από αυτά και τα πρώτα μας βήματα ήθελαν μεγαλύτερη αυτοοργάνωση. Έτσι, πλάι σε ό,τι καταπιανόμουν μέχρι τότε, έκανα σεμινάρια υποκριτικής, μεθόδου Γκροτόφσκι, έμεινα με σκηνοθέτες-δασκάλους για καιρό, διάβασα και είδα πολύ και κυρίως είχα την τύχη να συνεργαστώ εξαρχής με συναδέλφους ικανούς και γενναιόδωρους, δίπλα στους οποίους έσκυψα το κεφάλι κι έμαθα. Ακόμα αυτό κάνω. Μαθαίνω από όποιον συναντήσω και δεν ησυχάζω ποτέ. Την εμπειρία την απέκτησα στην πράξη, όπως όλοι.
Ο Προμηθέας σήμερα
– Πόσο ταυτίζεσαι με τον Προμηθέα; Τι κοινά σημεία εντοπίζεις ανάμεσα στο έργο και τη σημερινή κοινωνία;
Δυσκολεύομαι να κάνω λόγο για ταύτιση, όταν μιλάμε για αναλογίες τέτοιων μεγεθών. Στην περίπτωσή μας, ο ήρωας είναι αρκετά μακριά από τον νατουραλισμό, παρ’ όλα αυτά δεν μιλάει για άγνωστα πράγματα. Η αντίσταση στα πολλά πρόσωπα της βίας, οι ματαιώσεις των αγώνων και τα συναισθήματα που συνεπάγονται, η επιμονή στα πιστεύω, η ανάληψη του κόστους των επιλογών μας, όλα αυτά είναι περιοχές οικείες, ατομικά και συλλογικά.
Σε μια τέτοια ανάγνωση, ναι, βλέπω έναν χώρο που σίγουρα ακουμπάω. Αυτό κάνουμε στην παράσταση, φτιάχνουμε έναν καμβά για να προβάλει ο θεατής τη δική του ματιά.
– Ο Προμηθέας εκφράζει την αντίσταση σε ένα καταπιεστικό καθεστώς. Αναγνωρίζεις στην εποχή μας αντίστοιχους ήρωες;
Ο Μίσσιος [σ.σ. ο Χρόνης Μίσσιος ήταν Έλληνας συγγραφέας, αντιστασιακός και ακτιβιστής] έλεγε ότι η κορυφαία πολιτική μάχη είναι να αποφεύγεις τη βαρβαρότητα και να παραμένεις άνθρωπος με τρυφερότητα. Θέλω να πιστεύω ότι όλοι κάπου υπάρχουμε ως Προμηθείς, προσπαθώ να αισιοδοξώ.
– Η οργή και ο θυμός είναι συναισθήματα που κυριαρχούν στο έργο. Πόσο βιώνεις τα συναισθήματα αυτά στην καθημερινότητά σου; Πώς τα διαχειρίζεσαι;
Πώς να μην εξοργίζεσαι με όσα συμβαίνουν στη χώρα και στον κόσμο; Με την ακροποίηση, τη φτωχοποίηση, όλο αυτό το αίμα που χύνεται τόσο άδικα, την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Ζούμε τις επιπτώσεις της παρατεταμένης κρίσης στο πετσί μας χρόνια τώρα, μιας κρίσης που προφανώς δεν είναι μόνο οικονομική, είναι βαθιά κοινωνική. Αγωνιζόμαστε να επιβιώσουμε, αξιώνοντας παράλληλα λίγη ομορφιά και απέναντί μας βρίσκουμε κάθε μορφής λαϊκισμό που πουλάει απλές λύσεις σε σύνθετα προβλήματα διαμορφώνοντας ανθρώπους απαθείς ή trigger-happy.
Προσπαθώ να καλλιεργώ τη σκέψη μου, να δημιουργώ ένα απάγκιο αγάπης και εμπιστοσύνης με τους ανθρώπους μου και να παραμένω όσο μπορώ συνδεδεμένος με όσα συμβαίνουν. Είναι απαραίτητος αυτός ο ασφαλής χώρος για τις σκέψεις, τις καρδιές και τη δράση μας.
Ο «Προμηθέας» του Άρη Μπινιάρη, με τον Μιχάλη Βαλάσογλου στον πρωταγωνιστικό ρόλο, παίζεται στο θέατρο Γκλόρια (Ιπποκράτους 7, Αθήνα 106 79) κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00. Κλείσε εισιτήρια
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
