ΜΙΑ MANGA ΗΡΩΙΔΑ ΟΠΕΡΑΣ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΜΠΕΙ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Μια φεμινιστική εκδοχή του μύθου της Ωραίας Ελένης γίνεται όπερα για εφήβους και διατίθεται από τις Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο πλαίσιο μιας πρωτοποριακής ψηφιακής πλατφόρμας.

Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς, πάντως έμαθα για την Ωραία Ελένη όταν ήμουν πολύ μικρός. Ας όψεται το υποκοριστικό που επέλεξαν για μένα οι γονείς μου, Πάρης, εξαιτίας του οποίου έπρεπε για χρόνια να υφίσταμαι διάφορα σχόλια περί του αν έχω βρει την Ωραία Ελένη μου. Το σκεφτόμουν καθώς προσπαθούσα να θυμηθώ πότε έμπαινε στην ύλη του σχολείου η σχετική ιστορία, σε όλη τη συμβατική της απλότητα: Ο Πάρης κλέβει την Ωραία Ελένη και αυτό είναι η αφορμή για να ξεκινήσει ο Τρωικός πόλεμος.

Fast forward στο σήμερα, με μια πολύ ιδιαίτερη Ωραία Ελένη, με όψη που παραπέμπει στα ιαπωνικά κόμικς manga ή, για να είμαστε ακριβείς, τα κινούμενα σχέδια anime. Είναι η πρωταγωνίστρια στην «Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ», την όπερα για εφήβους που συνέθεσε ο Κορνήλιος Σελαμσής, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής «Η Όπερα Διαδραστικά στα Σχολεία» (για σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης).

Πριν από μήνες είχα τη χαρά να παρακολουθήσω την παράσταση live στο Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο Περιστερίου – όπως και 12.000 μαθητές συνολικά, σε διάφορα σχολεία της Ελλάδας. Τώρα, κατά το σχολικό έτος 2023/24, θα έχουν την ευκαιρία να τη δουν 900 ακόμη σχολεία, όχι διά ζώσης αλλά μέσω της κινηματογραφικής της εκδοχής, η οποία θα είναι διαθέσιμη στην εκπαιδευτική ιστοσελίδα Opera Box, που δημιουργεί η ΕΛΣ.

Ο Πάρης, σε καρέ από την κινηματογραφική εκδοχή της παράστασης.

Η «Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ» από τη σκηνή στην οθόνη

«Δεν πρόκειται για μια απλή μαγνητοσκόπηση της παράστασης», μου εξηγεί ο Κωστής Θεοδοσόπουλος, που υπογράφει τώρα τη σκηνοθεσία. «Η ομάδα της Λυρικής ήθελε κάτι πιο ευρηματικό, το οποίο να θυμίζει περισσότερο σινεμά και να αποτυπώνει αυτό το πολύ ωραίο διά ζώσης πρόγραμμα που έκανε περιοδεία σε όλη την Ελλάδα».

Στην κινηματογραφική της εκδοχή, η «Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ» έχει περίπου τη διάρκεια μιας διδακτικής ώρας, ώστε να μπορεί εύκολα να ενταχθεί στο σχολικό πρόγραμμα. «Ο χρονικός περιορισμός έβγαλε μια διαφορετική εκδοχή, που περιλαμβάνει και τις τρεις πράξεις του έργου, αλλά η δεύτερη και η τρίτη είναι πιο compact», λέει ο Κωστής Θεοδοσόπουλος. «Το κινηματογραφικό αποτέλεσμα είναι πολύ ρυθμικό, πολύ γρήγορο, πολύ σπιρτόζικο. Έχει μια ένταση που απαίτησε πολύ μοντάζ, με συχνή και γρήγορη εναλλαγή εικόνων».

Σκηνή από την παράσταση όπως παρουσιάστηκε διά ζώσης σε σχολείο. Φωτογραφία: Βαλέρια Ισάεβα

Εκείνο που έχει διατηρηθεί και προσαρμοστεί στις ανάγκες του μέσου είναι η αισθητική που διέκρινε τα σκηνικά, τα κοστούμια και το βίντεο-animation που είχε δημιουργήσει ο Πέτρος Τουλούδης για τις παραστάσεις διά ζώσης. «Οι αναφορές μου ξεκίνησαν από τον κόσμο των Ιαπωνικών κινουμένων σχεδίων (anime), που τα τελευταία 25 χρόνια είναι πλέον το πιο εκρηκτικό και ίσως το πιο ριζοσπαστικό είδος παραστατικών τεχνών της διεθνούς πολιτιστικής παραγωγής», μου είχε εξηγήσει ο ίδιος.

«Αντί να ορίζεται ως μια εκδοχή εθνικού κινηματογράφου, το anime είναι μια παγκόσμια κίνηση με πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, τεχνολογικές, και αισθητικές ροές, με διορατικές εκφάνσεις γύρω από την ταυτότητα φύλου και την αντίληψη για το σώμα ως ένα διευρυμένο κοινωνικό, πολιτικό, οικολογικό πεδίο».

Η κινηματογράφηση ενσωματώνει ακόμα και στοιχεία karaoke.

Μια φεμινιστική όπερα

Η υπόθεση της «Ωραίας Ελένης του Όφενμπαχ», που είχε σκηνοθετήσει στη σκηνή ο Γιάννης Καλαβριανός, βασίζεται στην κωμική οπερέτα «Ωραία Ελένη» την οποία έγραψε το 1864 ο συνθέτης Ζακ Όφενμπαχ, παρωδώντας απολαυστικά τον μύθο. «Από τη δική του όπερα κρατήσαμε τους κεντρικούς ήρωες και την ιστορία της Ωραίας Ελένης αλλά θέλαμε να αποκαλύψουμε και κάτι ακόμη: πώς οι γυναίκες του έργου βίωναν τον παραλογισμό των αντρών γύρω τους», σημειώνει η Αλεξάνδρα Κ*, που υπογράφει το ποιητικό κείμενο του νέου έργου. «Καλωσορίσατε, λοιπόν, στο πάρτι μας. Σερβιριστείτε μόνοι σας. Οι κυρίες είναι απασχολημένες…»

«Αυτό που είναι πολύ σημαντικό και προκύπτει από το ίδιο το κείμενο είναι ότι μιλάμε για μια φεμινιστική όπερα», λέει από την πλευρά του ο Κωστής Θεοδοσόπουλος. «Μερικές φορές λέμε τα αυτονόητα, αλλά τελικά τίποτα δεν είναι αυτονόητο πλέον. Είναι μια όπερα που κάνει μια αντιστροφή στον μύθο της Ωραίας Ελένης. Η Ωραία Ελένη δεν είναι πια αυτό το έρμαιο που άγεται και φέρεται από τις ορέξεις των αντρών και αλλάζει πόλεις ως “δούλα και κυρά”. Η Ωραία Ελένη είναι μια γυναίκα που αποφασίζει να τους παρατήσει όλους, να μη δώσει σημασία σε κανέναν και να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο. Κάτι που βγαίνει οργανικά και με χιούμορ μέσα από το κείμενο της Αλεξάνδρας».

Πάρης και Ωραία Ελένη επί σκηνής. Φωτογραφία: Βαλέρια Ισάεβα

Ένα άλλο ωραίο εύρημα, προσθέτει, ήταν να παίξουν και την Ελένη και τον Πάρη γυναίκες μονωδοί: «Το κάνει πιο gender fluid όλο αυτό, κάτι που η νέα γενιά έχει ενσωματώσει βιωματικά πλέον – και ευτυχώς. Είναι ξεκάθαρα μια όπερα για το female empowerment. Αυτό είναι το βασικό της στοιχείο και είναι πάρα πολύ σημαντικό. Και όλο το οπτικό κομμάτι του έργου είναι αρκετά αρκετά επηρεασμένο από αυτή τη θεματική».

Ας ανοίξουμε το Opera Box

Τι θα έλεγε ο Κωστής Θεοδοσόπουλος αν έπρεπε να δελεάσει κάποιο παιδί για να δει την κινηματογραφική εκδοχή της παράστασης; «Θα του έλεγα: Σε περίπτωση που πιστεύεις ότι η όπερα είναι κάτι βαρετό, δες αυτό! Για να σου αλλάξει τη γνώμη. Και μετά πήγαινε να δεις όπερα στον φυσικό της χώρο. Νομίζω ότι μπορεί να λειτουργήσει. Κακά τα ψέματα, είμαστε στην εποχή της οθόνης, και όσο πιο μικρή, τόσο πιο δημοφιλής πλέον. Ίσως να ξεκινήσουμε από εκεί, για να καταφέρουμε να μετατοπίσουμε κόσμο προς το λυρικό θέατρο».

Πλάνο από την ταινία.

Εκτός από την «Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ», η πρωτοποριακή διαδικτυακή πλατφόρμα Opera Box θα περιλαμβάνει επίσης πρωτότυπα μουσικολογικά κείμενα, βιωματικές δραστηριότητες, μουσικό videogame, κουίζ, βίντεο, διαδικτυακά σεμινάρια (webinars) εκπαιδευτικών και άλλα πολλά.

Αυτό το εξ αποστάσεως σκέλος του προγράμματος «Η Όπερα Διαδραστικά στα Σχολεία» προσφέρεται δωρεάν και η πρόσκληση συμμετοχής απευθύνεται σε όλους τους εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ανεξαρτήτως ειδικότητας.

Μπορείτε να συμπληρώσετε τη φόρμα συμμετοχής online.