ΤΙ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ;

Μια παράσταση για τον πόλεμο στην Ουκρανία –η πρώτη από μια σχετική τριλογία– τολμά να αγγίξει το ζήτημα ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη, εστιάζοντας όχι στα μέτωπα των μαχών αλλά στην κατάσταση εντός της Ρωσίας.

Πολλά θεατρικά και λογοτεχνικά έργα έχουν καταπιαστεί με συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα, όπως ένας πόλεμος. Αρκετά από αυτά έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο και έχουν κατακτήσει σημαντικά βραβεία. Από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι το «Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο», η γερμανική ταινία που απέσπασε 7 βραβεία στα φετινά BAFTA και είναι υποψήφια για 9 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων Καλύτερης Ταινίας και Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Βασίστηκε στο ομότιτλο μυθιστόρημα του 1929 και διαδραματίζεται στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, με κεντρικό ήρωα έναν ιδεαλιστή Γερμανό στρατιώτη.

Είναι βέβαια άλλο να γράφεις για έναν πόλεμο μια δεκαετία μετά τη λήξη του και να γυρίζεις ταινία έναν αιώνα αργότερα, και άλλο να ανεβάζεις θεατρικό έργο για έναν πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη. Αυτό κάνει η αντιπολεμική παράσταση «Τρόμος και απόγνωση στο Ρωσικό Βασίλειο», που ανεβαίνει στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα από τη θεατρική ομάδα «Look Deeper». Η πρεμιέρα της, στις 23 Φεβρουαρίου 2023, είναι μία ημέρα πριν κλείσει χρόνος από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Το έργο στηρίζεται σε κείμενα και μαρτυρίες Ρώσων πολιτών που τάσσονται κατά του πολέμου στην Ουκρανία και περιγράφει την τωρινή κατάσταση εντός Ρωσίας. Τη διασκευή και σκηνοθεσία υπογράφει η Ουκρανή ηθοποιός και σκηνοθέτις Λιούμπα Κριβοχίζα. «Αυτή η παράσταση είναι η πρώτη από μια τριλογία παραστάσεων που θα αφορούν αυτόν το πόλεμο», σημειώνει η ίδια. «Στις δυο επόμενες θα στρέψω την προσοχή μου στις ζωντανές μαρτυρίες Ουκρανών πολιτών και στα θύματα αυτού του πολέμου».

Από την Ουκρανία στην Ελλάδα

Η Λιούμπα Κριβοχίζα ζει στην Ελλάδα περισσότερα από 15 χρόνια και όταν τη ρωτάς για τη ζωή της εδώ απαντάει απλά: «Μου αρέσει παρά πολύ ο καιρός, τα τοπία και οι άνθρωποι. Στην Ελλάδα γνώρισα τους δυο μεγάλους μου έρωτες: το θέατρο και τον άντρα μου. Κάποια στιγμή σκέφτηκα ότι ίσως μείνω για πάντα. Από την άλλη πλευρά, η ζωή είναι απρόβλεπτη, δεν ξέρεις τι σε περιμένει στο μέλλον».

H Λιούμπα Κριβοχίζα. © Νektaria Tereshchenko

Ομολογώ ότι δεν τη γνωρίζω καλλιτεχνικά και τη ρωτάω θα ήθελε να ξέρει για κείνη ως ηθοποιό και σκηνοθέτιδα κάποιος σαν εμένα. «Δεν είμαι τέλεια», απαντάει. «Αλλά σε κάθε πρότζεκτ προσπαθώ να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ. Νοιάζομαι για τους ηθοποιούς και τους συνεργάτες μου. Η γνώμη τους είναι σημαντική για μένα. Είμαι αρκετά δεκτική στην κριτική, γιατί με βοηθά να δω τα πράγματα από διαφορετικώς μεριές, αλλά η “τελευταία απόφαση” είναι πάντα δική μου».

Από την Ελλάδα παρακολουθεί όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία και δεν της είναι καθόλου εύκολο: «Οι γονείς μου είναι πρόσφυγες και μένουν αυτή τη στιγμή με την αδελφή μου στην Αγγλία. Έχουν κουραστεί και περιμένουν πως και πως να γυρίσουν στο σπίτι τους, στην Ουκρανία. Πολλοί συγγενείς και φίλοι μου παραμένουν στην Ουκρανία. Παρακολουθώ κάθε μέρα όλες τις εξελίξεις. Κάποιοι φίλοι μου έχουν χάσει δικά τους πρόσωπα σε αυτόν τον πόλεμο και δεν ξέρω πώς να τους παρηγορήσω».

Πώς στήθηκε η παράσταση

«Νομίζω ότι η ιδέα γεννήθηκε δυο μήνες αφότου ξεκίνησε ο πόλεμος», λέει η Λιούμπα Κριβοχίζα. «Μόλις πέρασε το πρώτο σοκ. Μέχρι την τελευταία στιγμή ούτε εγώ ούτε κοντινοί μου άνθρωποι πιστεύαμε ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο».

Στην παράσταση συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Λιούμπα Κριβοχίζα, Κυριάκος Ψυχαλής, Τζίνα Σταυρουλάκη, Άννυ Θεοδούλου, Nataly Tolkunova. © Νektaria Tereshchenko

Τη ρωτάω αν φοβήθηκε καθόλου να μεταφέρει στο θεατρικό σανίδι ένα τόσο φλέγον και για πολλούς επώδυνο ζήτημα όσο ο πόλεμος στην Ουκρανία, ενώ ακόμα είναι σε εξέλιξη. «Όταν θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος, πολλοί συγγραφείς θα γράψουν γι’ αυτόν», απαντάει. «Θα βγουν ολόκληρα βιβλία και πολλά θεατρικά έργα. Θα τα παίζουν πολλοί χωρίς να φοβούνται τίποτα και θα χειροκροτούνται από ακόμα πιο πολλούς. Αλλά έμενα αυτά τα έργα θα με αφήσουν αδιάφορη. Εγώ θέλω να μιλήσω τώρα, που μιλούν οι λίγοι. Όπως έλεγε η γιαγιά μου, “το κουτάλι είναι χρήσιμο την ώρα του δείπνου, μετά είναι άχρηστο”».

Ένα από τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται η παράσταση «Τρόμος και απόγνωση στο Ρωσικό Βασίλειο» είναι τι γνωρίζει πραγματικά ο ρωσικός λαός για τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία.

«Η παράστασή μας δίνει απαντήσεις σε πολλές ερωτήσεις», λέει η σκηνοθέτις. «Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, πολλοί Ουκρανοί πίστευαν ότι οι Ρώσοι θα ξεσηκωθούν εναντίον του πολέμου και θα τον σταματήσουν, αλλά αυτό δεν έγινε. Επειδή έχω συγγενείς και φίλους στη Ρωσία, τους πήρα τηλέφωνο και έλαβα ορισμένες απαντήσεις. Κάποιοι δεν ήξεραν καν ότι ξεκίνησε ο πόλεμος, άλλοι είπαν ότι είναι “απλοί άνθρωποι” και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, κάποιοι με συμβούλεψαν να κάνω λίγο υπομονή μέχρι να μας “απελευθερώσουν”.

»Αυτή τη στιγμή υπάρχει μεγάλος διχασμός και φόβος. Κάποιοι στη Ρωσία ξέρουν τι συμβαίνει, άλλα δεν ξέρουν τι να κάνουν, ενώ άλλοι επηρεασμένοι από τα δικά τους ΜΜΕ, πιστεύουν ότι πολεμούν τους “ναζί” και τη “Δύση”. Άλλοι πάλι συνεχίζουν την ζωή τους, περιμένοντες να περάσει “η καταιγίδα”. Διάβασα πρόσφατα ότι δυο άντρες στην Ρωσία έκαναν ένα ταξίδι με τρένο και μέσα στη συζήτηση διαφώνησαν πάνω σε αυτό το θέμα. Και μετά ο ένας πήγε και κατέδωσε τον άλλον στην αστυνομία. Πώς να μιλήσεις ανοιχτά μετά από τέτοια περιστατικά;»

Τέχνη και προπαγάνδα

Τι θα απαντούσε η Λιούμπα Κριβοχίζα αν κάποιος αναρωτιόταν μήπως το έργο είναι μια άλλη μορφή προπαγάνδας; «Αυτό εξαρτάται από τη στιγμή που θα το αναρωτηθεί: Πριν δει την παράσταση ή μετά», λέει η ίδια. «Γιατί είναι συχνό το φαινόμενο του να βιάζεται κανείς να κρίνει, με κριτήριο μονάχα το θέμα ή τον τίτλο ή οτιδήποτε άλλο.

»Άσχετα όμως από τα παραπάνω, το γεγονός και μόνο πως ένα εκατομμύριο Ρώσοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους μετά την έναρξη του πολέμου –και πολλοί άλλοι πριν ακόμα ξεκινήσει– αποδεικνύει πως υπάρχει και μια άλλη “ομάδα”, η οποία έχει εξίσου το δικαίωμα να ακουστεί, αφού κι εκείνοι είναι Ρώσοι. Εγώ λοιπόν πιστεύω πως το να εκφράζεται ελεύθερα και αυτή η ομάδα Ρώσων δεν μπορεί να θεωρηθεί ως προπαγάνδα».

– Πέμπτη & Παρασκευή στις 21:30, για 12 παραστάσεις. Τεχνοχώρος Φάμπρικα: Μεγ. Αλεξάνδρου 125, Αθήνα. Τηλέφωνο Κρατήσεων:  6984148196 (οι κρατήσεις γίνονται μόνο τηλεφωνικά).