ΜΑΡΤΥΡΙΑ: «ΠΕΡΑΣΑ 6 ΜΗΝΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΙΑΤΡΟΥΣ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΟΧΘΗ»
Η Άρτεμις Αγάπη Βουβάκη είναι νοσηλεύτρια, υποστηρίκτρια πρώτης γραμμής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Για έξι μήνες βρέθηκε στη Δυτική Όχθη και περιγράφει στο OW την κατάσταση που επικρατεί εκεί, μέσα από την προσωπική της εμπειρία.
Έχοντας ξεκινήσει να εργάζομαι στα πρώτα μου βήματα ως νοσηλεύτρια με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στη Σάμο, πάντα ήθελα να μπορέσω να πάω σε αποστολές στο εξωτερικό. Ολοκληρώνοντας την ειδικότητά μου στην εντατική και επείγουσα νοσηλευτική στο Γενικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία» στη διάρκεια της πανδημίας και έχοντας έναν μεταπτυχιακό τίτλο πάνω στην Παγκόσμια Υγεία-Ιατρική των Καταστροφών από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ένιωσα πως πήρα όλα τα εφόδια που θα μου επέτρεπαν να ενταχθώ στο διεθνές τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Πέρα από το κομμάτι της προσφοράς, οι εμπειρίες που συλλέγεις πηγαίνοντας σε τόσο διαφορετικά μέρη του κόσμου είναι ανεκτίμητες, και σε επαγγελματικό και σε προσωπικό επίπεδο.
Η πρώτη μου αποστολή ήταν στο Νότιο Σουδάν. Εκεί έμενα και δούλευα σε μια πόλη που μετά τον πόλεμο δεν είχε πια δίκτυο ηλεκτροδότησης, οπότε το να έχεις φως, ψυγείο ή ανεμιστήρα ήταν αληθινή πολυτέλεια.
Η ζωή για μια νοσηλεύτρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Χεβρώνα
Τον Απρίλιο του 2024 βρέθηκα στη Δυτική Όχθη της Παλαιστίνης. Δραστηριοποιούμουν στη Χεβρώνα και επισκεπτόμουν καθημερινά κοντινά χωριά στα οποία οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούμε πρωτοβάθμιες μονάδες υγείας. Οι συνθήκες στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη ήταν πάντα πολύ δύσκολες, όμως μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα έχουν επιδεινωθεί.
Υπάρχει ένα διάχυτο κλίμα φόβου, σημαντικοί περιορισμοί στη μετακίνηση, συνεχείς παρενοχλήσεις και επιθέσεις από τους εποίκους. Τα περιστατικά σωματικής βίας, οι κατεδαφίσεις σπιτιών και η αρπαγή γης και βιοποριστικών μέσων από τις κατοχικές δυνάμεις και τους εποίκους είναι καθημερινά φαινόμενα, ιδιαίτερα στους προσφυγικούς καταυλισμούς και στις περιοχές του τομέα C, οι οποίες βρίσκονται υπό στρατιωτικό ισραηλινό καθεστώς.
Ζώντας σε κατάσταση πολιορκίας
Σε αυτές τις περιοχές, πολλές δημόσιες δομές υγείας έχουν κλείσει ή υπολειτουργούν, και υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις σε φάρμακα. Εξαιτίας του περιορισμού των μετακινήσεων, αλλά και τη μόνιμη απειλής βίας, συχνά οι ασθενείς δεν μπορούν να επισκεφτούν γιατρό ή να ακολουθήσουν τις απαραίτητες θεραπείες. Επιπλέον, οι οικογένειες σε όλη τη Χεβρώνα βιώνουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες μετά την έναρξη του πολέμου. Καθώς οι ισραηλινές αρχές δεν τους ανανεώνουν τις άδειες εργασίας και συχνά παρακρατούν τους μισθούς των Παλαιστινίων, πολλοί αναγκάζονται να ακυρώσουν την ασφάλιση υγείας τους, να περιορίσουν τα τρόφιμά τους και να ζουν χωρίς βασικά φάρμακα.
Στο παλιό κέντρο της Χεβρώνας, υπάρχει ο ελεγχόμενος από το Ισραήλ τομέας Η2, που είναι μια από τις πιο δύσκολα προσβάσιμες περιοχές. Υπάρχουν πάνω από 20 μόνιμα σημεία ελέγχου που λειτουργούν από τις ισραηλινές δυνάμεις και ρυθμίζουν την κυκλοφορία των Παλαιστινίων κατοίκων αλλά και τη δική μας πρόσβαση σε αυτήν. Κατά καιρούς, οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν τη δυνατότητα να βγουν από τα σπίτια τους για μέρες.
Οι πρώτες μέρες στη Δυτική Όχθη
Όταν έφτασα στη Χεβρώνα, μου προκάλεσε έκπληξη το πόσο οικεία αισθανόμουν. Πιθανώς έχει να κάνει με το φυσικό τοπίο, το οποίο έχει πάρα πολλές ομοιότητες με αυτό της Ελλάδας. Οι πρώτες ώρες και μέρες είναι δύσκολες, και είσαι σε μια σύγχυση καθώς προσπαθείς να εμπεδώσεις όλες τις νέες πληροφορίες. Έχεις πολλές συναντήσεις για τη δουλειά, γνωρίζεις καινούριους συναδέλφους και προσπαθείς να καταλάβεις τις συνθήκες γιατί πρέπει να αρχίσεις να εργάζεσαι άμεσα.
Μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες είναι το να μετακινηθούμε στις περιοχές που δραστηριοποιούμαστε, οι οποίες ως επί το πλείστον είναι απομονωμένες περιοχές ελεγχόμενες από τον ισραηλινό στρατό. Καθημερινά προσπαθούμε να ισορροπήσουμε ανάμεσα στη διασφάλιση της ασφάλειάς μας και την πρόσβαση στις κοινότητες που πρέπει να φροντίσουμε.
Μια ακόμη μεγάλη πρόκληση είναι να μπορέσουμε να καλύψουμε πολύπλευρες ανάγκες –ασθενείς με χρόνιες παθήσεις αλλά και κοινά περιστατικά– με εξαιρετικά περιορισμένα μέσα. Για παράδειγμα, λόγω των αποκλεισμών και των περιορισμών στην κυκλοφορία, ένας διαβητικός ασθενής δεν είχε τη δυνατότητα για τον τυπικό διαγνωστικό έλεγχο, ούτε για πρόσβαση σε νοσοκομείο σε περίπτωση που αντιμετώπιζε κάποια επείγουσα κατάσταση. Δεν μπορούσε καν να εξασφαλίσει τα φάρμακά του από κάπου αλλού σε περίπτωση που δεν μας επιτρεπόταν η είσοδος για κάποιες εβδομάδες στο συγκεκριμένο μέρος. Σε αυτή την περίπτωση χρειάστηκε να προβλέψουμε πιθανές ανάγκες και να εκπαιδεύσουμε κατάλληλα τον ασθενή και τους κοντινούς του ανθρώπους για το τι θα έπρεπε να κάνουν σε κάθε περίπτωση.
Καθημερινά, γινόμασταν μάρτυρες της βίας που υφίστανται οι ασθενείς μας. Η ψυχική υγεία των ασθενών είναι επιβαρυμένη και ως νοσηλευτές προσπαθούμε να διακρίνουμε τις περιπτώσεις όπου υπάρχει άμεση ανάγκη κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους να δουν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Δυστυχώς, γνωρίζουμε ότι καθώς η έκθεση σε τραυματικές καταστάσεις είναι συνεχής, είναι δύσκολο να προσφέρεις ανακούφιση σε αυτές τις περιπτώσεις.
Το 24ωρο μιας νοσηλεύτριας στη Δυτική Όχθη
Η ημέρα μου εκεί ξεκινούσε νωρίς με μία πρωινή συνάντηση όλης της ομάδας. Κάθε πρωί ελέγχαμε την ασφάλεια στην περιοχή και στις μετακινήσεις μας και, αφού είχαμε το πράσινο φως, όσοι από εμάς εργαζόμασταν στο πεδίο μπαίναμε στα βαν με όλο τον απαραίτητο ιατρικό εξοπλισμό και ακολουθούσαμε το εβδομαδιαίο πρόγραμμα.
Λόγω των μπλόκων σε βασικές οδικές αρτηρίες, μπορεί να χρειαζόσουν πάνω από μια ώρα για να διανύσεις μια διαδρομή 15 λεπτών. Η ομάδα μας αποτελούνταν από νοσηλευτές, γιατρούς, μαίες, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οδηγούς. Όταν φτάναμε, όλοι μαζί βοηθούσαμε στο στήσιμο της κλινικής, ώστε να αρχίσουμε να βλέπουμε τους ασθενείς. Ήταν πραγματικά σα να βλέπεις ένα μελίσσι να δουλεύει.
Λόγω της απουσίας ή της υπολειτουργίας του δημόσιου συστήματος υγείας στη Δυτική Όχθη, συχνά ήμασταν οι μόνοι που παρείχαμε ιατρική φροντίδα στην περιοχή. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα πολλές φορές να βλέπουμε περισσότερους από 100 ασθενείς σε πολύ περιορισμένο διάστημα. Η ημέρα συνέχιζε με συναντήσεις, εκπαιδεύσεις και την οργάνωση των δραστηριοτήτων.
Υπήρχαν αρκετές ημέρες που δεν μπορούσαμε να βγούμε έξω από την πόλη ή που επείγοντα περιστατικά μάς ανάγκαζαν να αναπροσαρμόσουμε το πρόγραμμα μας. Τα απογεύματα προσπαθούσα να βρω λίγο χρόνο για ξεκούραση, διάβασμα ή γυμναστική, και καθημερινά επικοινωνούσα με τους δικούς μου ανθρώπους, αλλά η αλήθεια είναι ότι συχνά υπήρχαν εκκρεμότητες που έπρεπε να ολοκληρώσεις και μετά τις ώρες δουλειάς.
Το Σαββατοκύριακο υπήρχε παραπάνω χρόνος για να κάνουμε μα βόλτα στην πόλη, να φάμε έξω ή να οργανώσουμε κάποια γιoρτή. Προσπαθούσαμε δηλαδή να δημιουργούμε ένα περιβάλλον το οποίο να μοιάζει όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικό.
Ίσως η πιο δύσκολη στιγμή που βίωσα ήταν κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας αργίας. Επικοινώνησαν μαζί μας από μια κοινότητα όπου έχουμε κλινική και μας ενημέρωσαν ότι ο στρατός κατεδάφισε το σπίτι μιας πολύτεκνης οικογένειας. Tα δύο παιδιά της οικογένειας ήταν ασθενείς μας με πολύ σοβαρά χρόνια νοσήματα. Πήγαμε αμέσως εκεί και αντικρίσαμε την οικογένεια να μένει πάνω στα χαλάσματα του σπιτιού της. Τα παιδιά ήταν πάρα πολύ φοβισμένα.
Εκείνη τη στιγμή ένιωσα εξαιρετικά ανήμπορη σχετικά με το τι θα μπορούσαμε να προσφέρουμε σε αυτούς τους ανθρώπους. Τους δώσαμε κάποια τρόφιμα, τέντες, μερικά παιχνίδια για τα παιδιά, αλλά σαν ιατρικός οργανισμός ήταν πολύ περιορισμένα αυτά που μπορούσαμε να κάνουμε τη δεδομένη στιγμή. Τότε είναι που αντιλαμβάνεσαι τα όρια της βοήθειας που μπορείς να προσφέρεις και αυτό είναι ένα από τα πιο δύσκολα κομμάτια που πρέπει να διαχειριστείς.
Το βασικό χαρακτηριστικό που χρειάζεται να έχεις για να αντέξεις σε αυτές τις συνθήκες είναι ενσυναίσθηση και ενδιαφέρον για τον ασθενή αλλά και τον συνάδελφο που έχεις δίπλα σου. Η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα είναι επίσης απαραίτητες. Ανά πάσα στιγμή οι συνθήκες μπορεί να αλλάξουν και κατά συνέπεια η καθημερινότητά σου. Άρα, θα πρέπει να είσαι πάντα έτοιμος να δώσεις τον καλύτερό σου εαυτό.
Σε προσωπικό επίπεδο, η μεγαλύτερη δυσκολία για εμένα όταν είμαι σε κάποια αποστολή είναι η απουσία της οικογένειας και των φίλων, και η προσπάθεια να έχω έστω και τηλεφωνικά μια καθημερινότητα μαζί τους. Παρότι έχω ένα περιβάλλον το οποίο είναι πολύ υποστηρικτικό, αυτές οι εμπειρίες είναι αρκετά μοναχικές διαδικασίες και είναι δύσκολο να γίνουν κατανοητές σε κάποιον τρίτο. Όταν επιστρέφεις, ένα σου κομμάτι μένει πάντα πίσω και το να προσαρμοστείς στην προηγούμενη σου ζωή επίσης χρειάζεται κάποιον χρόνο και προσπάθεια.
Στις περιπτώσεις που η κατάσταση μπορεί να σε πιέσει έντονα ψυχολογικά, υπάρχει δυνατότητα τηλεφωνικής ψυχολογικής υποστήριξης αλλά και στήριξη από ψυχολόγο εκεί. Συχνά, σε επαγγέλματα σαν αυτό του νοσηλευτή, μπορεί να πέσουμε στην παγίδα να θεωρούμε ότι είμαστε ή ότι πρέπει να είμαστε πάρα πολύ δυνατοί. Αυτό είναι μια ψυχολογία που σε οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο burnout. Συχνά επίσης λόγω της εντατικοποιημένης δουλειάς δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε το βάρος που μπορεί να κουβαλάμε από όλα αυτά που βιώνουμε, αλλά ευτυχώς υπάρχει η ευαισθητοποίηση και η διαρκής ενημέρωση για ζητήματα ψυχικής υγείας.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και κάποιες ευχάριστες και ελπιδοφόρες στιγμές. Τις δημιουργούν οι ίδιοι οι άνθρωποι ακόμη και μέσα στις πλέον δύσκολες συνθήκες και αυτό αναμφισβήτητα σου δίνει ελπίδα. Στις κοινότητες που εργαζόμασταν έβλεπα πάντα ανθρώπους που αγωνίζονταν να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Δεν θα έλεγα ότι ήταν μια συγκεκριμένη στιγμή, αλλά περισσότερο μία αίσθηση καθημερινής αλληλεγγύης και προσφοράς.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
