LOUISE BOURGEOIS: Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ-ΑΡΑΧΝΗΣ
Η γιγαντιαία μεταλλική αράχνη που στέκει επιβλητική στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της Louise Bourgeois.
«Η παιδική μου ηλικία ποτέ δεν έχασε τη μαγεία της, ποτέ δεν έχασε το μυστήριό της, ποτέ δεν έχασε τη δραματική της πλευρά. Αρνούμαι να ξεχάσω αυτή την περίοδο γιατί, όσο επώδυνη κι αν ήταν, ήταν η ίδια η ζωή». Η Louise Bourgeois έγραψε αυτά τα λόγια στο ημερολόγιο της σε ηλικία 80 ετών, το 1991.
Έναν χρόνο αργότερα είπε: «Κάθε μέρα πρέπει να εγκαταλείπεις το παρελθόν σου ή να το αποδέχεσαι, και, έπειτα, αν δεν μπορείς να το αποδεχθείς, γίνεσαι γλύπτρια».
Ένα γλυπτό της που απηχεί όλα τα παραπάνω θα βρίσκεται στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μέχρι τον Νοέμβριο. Αν βολτάρεις εκεί, είναι αδύνατο να μην το προσέξεις. Πρόκειται για μια αράχνη με ύψος πάνω από 10 μέτρα, που έχει είκοσι μαρμάρινα αυγά στην κοιλιά-κλωβό της. Από τη μία υποδηλώνει τη μητρική προστασία. Από την άλλη, τον φόβο και την παγίδευση. Τίτλος του έργου: «Maman».
Όπως είχε δηλώσει η Bourgeois, συμβολίζει τη μητέρα της, η οποία ύφαινε και αποκαθιστούσε ταπισερί: «Η καλύτερη μου φίλη ήταν η μητέρα μου, και ήταν προσεκτική, έξυπνη, υπομονετική, καθησυχαστική, λογική, λεπτεπίλεπτη, διακριτική, απαραίτητη, τακτική και χρήσιμη όπως μια αράχνη». Η Αμερικανογαλλίδα γλύπτρια φιλοτέχνησε τα πρώτα της σχέδια με αράχνες στα τέλη της δεκαετίας του 1940, ενώ 50 χρόνια αργότερα άρχισε να δημιουργεί τις γιγαντιαίες τρισδιάστατες αράχνες της από μπρούτζο και χάλυβα.
Το «Maman» φιλοτεχνήθηκε το 1999 και ήρθε στην Αθήνα χάρη στη συνεργασία του ΚΠΙΣΝ και του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ. «Μέσα από την τέχνη της, η Louise Bourgeois εξέφρασε τις βαθύτερες σκέψεις και τους φόβους της, διαχειρίστηκε τα προβλήματά της και έδωσε μορφή στα συναισθήματά της», σημειώνει η διευθύντρια του ΝΕΟΝ, Ελίνα Κουντούρη. «Στα χαρακτικά, τα σχέδια, τα έργα από ύφασμα, τις εγκαταστάσεις και τα γλυπτά της –για τα οποία έγινε περισσότερο γνωστή– η Bourgeois εξερευνά θέματα ενοχής, φόβου, μνήμης, μητρότητας και αγάπης».
Η τέχνη ως διέξοδος
Η Louise Bourgeois γεννήθηκε στο Παρίσι, ανήμερα Χριστούγεννα του 1911. Η οικογένειά της αποκαθιστούσε και εμπορευόταν μεσαιωνικές και αναγεννησιακές ταπισερί, και η σχέση με τους γονείς της την επηρέασε σε πολύ μεγάλο βαθμό. Καθώς θυμόταν τις οικογενειακές εντάσεις που βίωνε από μικρή όποτε η οικογένεια καθόταν για φαγητό, η ίδια είχε εξομολογηθεί: «Για να ξεφύγω από τις φιλονικίες γύρω μου άρχισα να πλάθω το μαλακό ψωμί με τα δάχτυλά μου. Με το ζυμάρι –κάποιες φορές ζεστό ακόμα– έφτιαχνα ανθρωπάκια. Και τα έβαζα στη σειρά στο τραπέζι κι αυτό ήταν στην πραγματικότητα το πρώτο μου γλυπτό».
1995.
Σε ηλικία 20 ετών, έχασε τη μητέρα της –πιθανότατα από την τότε πανδημία της λεγόμενης «ισπανικής» γρίπης– και είχε το πρώτο από πολλά καταθλιπτικά επεισόδια που θα βίωνε στη ζωή της. Είκοσι χρόνια αργότερα, ο χαμός του πατέρα της στάθηκε αφορμή για ένα από τα πιο σημαντικά. «Από το 1952 μέχρι το 1963 περίπου, η Bourgeois ουσιαστικά αποσύρθηκε από τον κόσμο της τέχνης και πέρασε μια περίοδο εντατικής ψυχανάλυσης», επισημαίνει η κ. Κουντούρη. «Η επανεμφάνισή της αποτέλεσε μια εκ νέου επινόηση του εαυτού της και επανεκκίνηση».
Κάτι άλλο που την ταλαιπωρούσε σε όλη της τη ζωή ήταν οι αϋπνίες, που επίσης τροφοδότησαν μια σειρά έργων της.
Οικογένεια και δημιουργία
Σημείο καμπής στη ζωή της Louise Bourgeois ήταν ο γάμος της με τον Αμερικανό ιστορικό τέχνης Robert Coldwater και η εγκατάστασή τους στη Νέα Υόρκη, το 1938. Μαζί απέκτησαν τρεις γιους, τους οποίους η Bourgeois μεγάλωνε παράλληλα με την καλλιτεχνική της σταδιοδρομία – αλλά όχι χωρίς δυσκολίες.
«Απέτυχα ως σύζυγος, γυναίκα, μητέρα, οικοδέσποινα, καλλιτέχνιδα, επιχειρηματίας, φίλη, κόρη, αδελφή, αλλά δεν απέτυχα στην αναζήτηση της αλήθειας», είχε γράψει η ίδια σε ένα χαρτί, περίπου το 1958.
Πάντως, δεν σταμάτησε να δημιουργεί. Η αναδρομική έκθεσή της στο MoMA, το 1982, της χάρισε ευρεία αναγνώριση, σε ηλικία 71 ετών. Όταν πέθανε, στις 31 Μαΐου του 2010, είχε αναγνωριστεί ως μία από τις πιο σημαντικές καλλιτέχνιδες του 20ού αιώνα.
Μια ματιά στον κόσμο της Louise Bourgeois
Μια ιδιαίτερη ματιά στον προσωπικό της κόσμο ρίχνει η έκθεση φωτογραφίας «Louise Bourgeois: Intimate Portrait», του Jean-François Jaussaud, που παρουσιάζεται μέχρι τις 18 Ιουλίου 2022 στο κέντρο φωτογραφίας Hangar, στις Βρυξέλλες.
Ο Γάλλος φωτογράφος τη συνάντησε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1995, όταν τη φωτογράφησε στη Νέα Υόρκη.
«Μου είπε “Εντάξει, Jean-François, μπορείς να τραβήξεις κάποιες φωτογραφίες, αλλά θέλω να δω όλες τις λήψεις και αν δεν μου αρέσουν, θα τις καταστρέψω”», θυμάται ο Jaussaud.
Τελικά, αναπτύχθηκε μεταξύ τους μια σχέση που του έδωσε τη δυνατότητα να τη φωτογραφήσει πολλές ακόμη φορές, τόσο στο στούντιο όσο και στο σπίτι της, απαθανατίζοντάς τη με αμεσότητα και ειλικρίνεια για περισσότερο από μια δεκαετία.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
