ΚΑΤΕΒΗΚΑΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΑΓΓΕΛΑΚΑ ΣΤΑ ΣΚΟΤΑΔΙΑ ΤΗΣ «ΝΕΚΥΙΑΣ» ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΥΠΕΡΟΧΑ

Ο Γιάννης Αγγελάκας ονειρεύτηκε μια υποβλητική αφήγηση της «Οδύσσειας» και την έκανε πραγματικότητα με τη «Νέκυια» στη Στέγη, παίρνοντάς μας από το χέρι στα σκοτάδια του Άδη και μετά πάλι πίσω στο φως.

Αφού βγήκαμε από την Κεντρική Σκηνή της Στέγης, έχοντας κατέλθει στον Κάτω Κόσμο με οδηγό τον Γιάννη Αγγελάκα και επιστρέψει μυσταγωγικά πίσω στο φως, στάθηκα υπομονετικά στην ουρά για να αγοράσω τη συλλεκτική έκδοση του Ιδρύματος Ωνάση για τη «Νέκυια». Χωρίς να έχουν ακόμα κατασταλάξει οι σκέψεις και τα συναισθήματα που μου προκάλεσε αυτή η ιδιαίτερη, «surround κατάβαση στον Άδη», δεν μπορούσα παρά να αναλογιστώ πόσο έχουν υποφέρει τα ομηρικά έπη από το εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Γιατί οι μήνες που θυμάμαι να διδασκόμαστε την «Οδύσσεια» στον πρώτη γυμνασίου και την «Ιλιάδα» στη δευτέρα (ποτέ μου δεν κατάλαβα προς τι αυτή η αντιστροφή στην αλληλουχία της ιστορίας) δεν άφησαν μέσα μου κανένα χνάρι από το κείμενο που μόλις είχα νιώσει να λάμπει μέσα στα υποβλητικά σκοτάδια της αφήγησης που ονειρεύτηκε ο Γιάννης Αγγελάκας.

Ο Γιάννης Αγγελάκας διαβάζει Όμηρο

«Ξεκίνησα πριν 15 χρόνια να διαβάζω, με παρότρυνση της Όλιας Λαζαρίδου, τα ομηρικά έπη από τις μεταφράσεις του Δημήτρη Μαρωνίτη και μαγεύτηκα συνειδητοποιώντας πόσο πρωτοποριακά, πόσο μπροστά ακόμα κι από την εποχή μας είναι αυτά τα υπεράνθρωπα κείμενα», σημειώνει ο ίδιος στην έκδοση. «Θα μου πείτε, μετά τα 45 μου ανακάλυψα την Αμερική; Τι να κάνω; Η εμπειρία μου από το σχολείο και την “ελληνική” εκπαίδευση με είχαν απομακρύνει, όπως τους περισσότερους από μας, από το χρυσάφι τους».

Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου

Η «Νέκυια» στη Στέγη δεν είναι ούτε συναυλία ούτε παράσταση. Είναι μια «ηχοτροπική κατάσταση» σαν τελετή, βασισμένη στη ραψωδία λ της Οδύσσειας του Ομήρου, τη Νέκυια, όπως αποκαλείται. Σε αυτήν, ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του φεύγουν απ’ το νησί της Κίρκης και, ακολουθώντας τις συμβουλές της, πλέουν με το καράβι τους για τον Κάτω Κόσμο. Σκοπός του Οδυσσέα είναι να συναντήσει την ψυχή του μάντη Τειρεσία και να του ζητήσει χρησμό για το πώς θα καταφέρουν τελικά να επιστρέψουν στην Ιθάκη.

Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου

Με βάση τη μετάφραση του Γεωργίου Ψυχουντάκη, ο Γιάννης Αγγγελάκας δούλεψε το κείμενο με τη Θεοδώρα Καπράλου, σε μια ελεύθερη διασκευή με πρωτότυπους στίχους, και συνέθεσε τη μουσική που συνδυάζει πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι. Κι αν ήθελα να προτείνω μια μικρή αλλαγή σε ό,τι είδα, θα έλεγα να πέσει μια παραπάνω ακτίνα φωτός πάνω στον δεξιοτέχνη Νίκο Γιούσεφ, για να συνδέσεις λίγο καλύτερα τον απόκοσμο ήχο αυτού του ασυνήθιστου οργάνου με την πηγή του.

Η «Νέκυια» ενός ραψωδού των καιρών μας

Υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του χορογράφου Χρήστου Παπαδόπουλου, στη σκηνή ο Γιάννης Αγγελάκας συναντά την Όλια Λαζαρίδου και μοιράζεται μαζί της την αφήγηση. Η ίδια του αποδίδει σε σημείωμά της έναν χαρακτηρισμό που του αρμόζει: σύγχρονος ραψωδός.

Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου

«Μια βόλτα στον Άδη –που είναι η Νέκυια– και μάλιστα με την προοπτική της ανόδου ξάνα στο φως, είναι μια πολύ ελκυστική προοπτική», γράφει η Όλια Λαζαρίδου. «Πόσο μάλλον όταν βρίσκεσαι στο πλάι ενός σύγχρονου ραψωδού των καιρών μας, όπως είναι ο Γιάννης Αγγελάκας. Χαίρομαι που, παρά τη μακρά μου πορεία στο θέατρο, υπάρχουν ακόμα πράγματα να μαθαίνω».

Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου

Από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές είναι η συνάντηση του Οδυσσέα με τη μητέρα του, Αντίκλεια, που δεν ξέρει πως έχει πεθάνει κατά την απουσία του. Και δεν είναι μόνο όσα λένε μεταξύ τους, αλλά κι αυτή η ανθρώπινη επιθυμία του γιου να ξανανιώσει τον χαμένο του γονιό. Οι στίχοι λένε χαρακτηριστικά:

Όσο εκείνη μίλαγε, μέσα μου εγώ καιγόμουν.
Τρεις φορές όρμησα να τη σφιχταγκαλιάσω και τρεις φορές σαν τη σκιά,
σαν όνειρο μου πέταξε.

Εξίσου ανθρώπινα είναι όσα λέει η ψυχή του Αχιλλέα:

«Δεν θέλω εγώ παρηγοριές, φίλε μου Οδυσσέα.
Εγώ πάνω στη γη ήθελα να ζω, κι ας ήμουν δουλικό κάποιου φτωχού και άξεστου χωριάτη. Τι να τις κάνω τις τιμές και τα πρωτεία εδώ κάτω στον Άδη;»

Στη φλέβα του Ομήρου

Έγραψα στην αρχή ότι η ιστορία του Ομήρου έλαμψε στη «Νέκυια» και είναι θαυμαστό πώς ο Γιάννης Αγγελάκας την έκανε δική του για να τη μοιραστεί τελικά με το κοινό. Είκοσι τρία χρόνια αφότου διαλύθηκαν οι «Τρύπες», η φωνή παραμένει γνώριμη από τα θρυλικά τραγούδια του συγκροτήματος και η συνάντηση με τον Όμηρο δεν είναι μια «αναμέτρηση» από την οποία βγαίνει νικητής, είναι μια πόρτα που μας αφήνει να δούμε λίγο από το φως και την ποίηση της ψυχής του.

Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου

«Μια ιλιγγιώδης βόλτα στο παράλογο είναι η ζωή», γράφει ο Γιάννης Αγγελάκας στη «Νέκυια». «Όποιος προσπαθεί να την αντιληφθεί και να την κατανοήσει μόνο με την λογική, τρελαίνεται. Οι ταλαιπωρημένοι άνθρωποι, οι περισσότεροι άνθρωποι σ’ αυτό τον πλανήτη, δεν έχουν ούτε τη δύναμη ούτε τον χρόνο να αφεθούν στην γοητεία του παραλογισμού της, να παραδοθούν άνευ όρων στο υπερβατικό της χάος. Δεν ονειρεύονται, μόνο μετράνε. Μετράνε τα ψίχουλα που θα τους κρατήσουν με το ζόρι όρθιους. Μετράνε χαμένες ώρες, μετράνε χαμένες ζωές, και στο τέλος κάποιοι άλλοι τους μετράνε για να δουν αν θα χωρέσουν στον τάφο τους».

Η «Νέκυια» θα παρουσιάζεται στη Στέγη μέχρι τις 28 Ιανουαρίου 2024. Κλείσε εισιτήρια