JOHN TASIOULAS: «Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΠΑΡΑΣΥΡΕΙ ΣΕ ΕΝΑΝ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ»

Ο Ελληνοαυστραλός John Tasioulas, καθηγητής Ηθικής και Νομικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, μιλά στο OW για τις ηθικές προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ενσυναίσθησης και της ανθρωπιάς, αλλά και τις αξίες που μας διδάσκει η αρχαία ελληνική φιλοσοφία.

Όταν κανείς πρόκειται να συναντήσει έναν άνθρωπο που ασχολείται με την τεχνητή νοημοσύνη, ίσως περιμένει να δει έναν τεχνοκράτη αφοσιωμένο στην τεχνολογία και στους αλγορίθμους. Όχι στην περίπτωση του βαθιά ανθρωπιστή και λάτρη της συμμετοχικής δημοκρατίας John Tasioulas,  Ελληνοαυστραλού καθηγητή Ηθικής και Νομικής Φιλοσοφίας στο τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

O John Tasioulas, διευθυντής του Ινστιτούτου Ηθικής της Τεχνητής Νοημοσύνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, έναν φορέα που έχει στόχο να λειτουργήσει ως διεπιστημονικό κέντρο για την έρευνα, τη διδασκαλία και τη συμμετοχή του κοινού στα μεγάλα ηθικά ερωτήματα σχετικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη, βρέθηκε στην Αθήνα στo πλαίσιo του TEDxAthens 2024. Το καλοκαίρι είχε βρεθεί ξανά εδώ για να παρουσιάσει το «The Lyceum Project: AI Ethics with Aristotle» στο Ωδείο Αθηνών, ένα εγχείρημα που προσπαθεί να εφαρμόσει τις αρχές της φιλοσοφίας του Αριστοτέλη σε ζητήματα που αφορούν τα διλήμματα που θέτει η σύγχρονη τεχνολογία.

Το OW συνάντησε τον John Tasioulas και μίλησε μαζί του για την ελληνική καταγωγή του, το πάθος του για τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και για τις προκλήσεις των νέων τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης.

Ο John Tasioulas στην ομιλία του στο TedXAthens Φωτογραφία: TEDxAthens

– Τι ρόλο έπαιξε στην καριέρα σας η ελληνική σας καταγωγή;

Οι γονείς μου γεννήθηκαν και οι δύο στην Ελλάδα, σε ένα μικρό χωριό που ονομάζεται Δασύλλιο, κοντά στην Κοζάνη. Μετανάστευσαν στην Αυστραλία τη δεκαετία του 1960 και εγώ γεννήθηκα εκεί. Μεγάλωσα με βαθιά περηφάνια για την ελληνική μου κληρονομιά και είμαι σίγουρος ότι αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να ασχοληθώ με τη φιλοσοφία ως επιστήμη, ιδίως διαβάζοντας τα έργα του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα όταν ήμουν έφηβος.

Μεγαλώνοντας στη διασπορά, πρέπει κανείς να είναι πιο συνειδητοποιημένος σχετικά με την ελληνική του ταυτότητα. Η αγάπη μου για τη φιλοσοφία –και τη δημοκρατία– είναι στενά συνδεδεμένη με την ελληνική μου καταγωγή και τις πολλές συζητήσεις που είχα με τον πατέρα μου όταν ήμουν παιδί, οι οποίες με επηρέασαν πολύ.

– Έχετε εκπονήσει μια μελέτη που παντρεύει τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη με την τεχνητή νοημοσύνη.

Με τον Joshiah Ober, τον μεγάλο ιστορικό της Αρχαίας Ελλάδας στο Stanford δημιουργήσαμε το εγχειρίδιο «The Lyceum Project: AI Ethics with Aristotle». Βασιζόμενο στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, παρουσιάζει τρόπους με τους οποίους η αρχαία σοφία μπορεί να μας καθοδηγήσει ακόμη και σε σχέση με τις πιο επαναστατικές σύγχρονες τεχνολογίες. Δεν ξεκινάμε από το μηδέν για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της τεχνητής νοημοσύνης, έχουμε μια πλούσια κληρονομιά από την οποία μπορούμε να αντλήσουμε. Ήταν μεγάλη τύχη να παρουσιάσω αυτό το εγχειρίδιο σε ένα συνέδριο στο Ωδείο των Αθηνών, δίπλα στον αρχαίο χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη. Πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει να διαδραματίσει έναν δυνητικά σημαντικό ρόλο «ήπιας ισχύος» για να φέρει τη φιλοσοφική μας κληρονομιά σε επαφή με τις μεγάλες προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης. Ελπίζω να ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση.

– Στην ομιλία σας στο TEDxAthens είπατε ότι η τεχνητή νοημοσύνη απειλεί να διαστρεβλώσει την κατανόησή μας για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.

Ήδη πολλοί ερευνητές της τεχνητής νοημοσύνης υιοθετούν μια υποβαθμισμένη αντίληψη της «νοημοσύνης» σύμφωνα με την οποία θεωρούν σαν νοημοσύνη την ικανότητα να εντοπίζουμε τα μέσα για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Τι γίνεται όμως με την ικανότητα να αξιολογούμε ποιοι στόχοι αξίζει να επιδιωχθούν ή τους ηθικούς περιορισμούς για το πώς θα πρέπει να επιδιωχθούν αυτοί οι στόχοι; Με αυτή τη λογική, ένα υπερευφυές AI θα μπορούσε να καταστρέψει την ανθρωπότητα γιατί κατέληξε ότι αυτός είναι ο αποδοτικότερος τρόπος να φτιάξουμε συνδετήρες.

Φωτογραφία: TEDxAthens

– Ποια θεωρείτε ότι είναι η σημαντικότερη αρνητική επίπτωση της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή μας;

Η δυνατότητα της τεχνητής νοημοσύνης να παρασύρει τους ανθρώπους σε έναν παθητικό, καταναλωτικό τρόπο ζωής, ο οποίος είναι απειλητικός τόσο για την προσωπική ευημερία όσο και για τη συμμετοχή των ανθρώπων στις δημοκρατικές διαδικασίες, που χρειαζόμαστε εάν μας ενδιαφέρει μια κοινωνία που προωθεί το κοινό καλό.

– Πρέπει να φοβόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη;

Είναι μια τεχνολογία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για καλούς όσο και για κακούς σκοπούς. Αν κάτι πρέπει να φοβόμαστε είναι ο ανθρώπινος παράγοντας, είτε πρόκειται για ισχυρά άτομα ή εταιρείες που θέλουν να αναπτύξουν και να χρησιμοποιήσουν τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης για αντιανθρωπιστικούς σκοπούς, όπως για επιτήρηση, μείωση θέσεων εργασίας, είτε για απερίσκεπτη επιδίωξη του κέρδους χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της τεχνητής νοημοσύνης.

– Αν είχαμε τη δυνατότητα να επιστρέψουμε σε μια εποχή πριν την τεχνητή νοημοσύνη θα είχε νόημα να το κάνουμε;

Αυτό το είδος της οπισθοδρομικής προσέγγισης είναι ανεπιθύμητο. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει τεράστιες δυνατότητες να συμβάλλει στη βελτίωση της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, της δημόσιας διοίκησης. Αντί να κοιτάμε νοσταλγικά πίσω σε μια απλούστερη, προ τεχνολογίας εποχή, όλοι μας ως πολίτες πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά και να αναρωτηθούμε ποιοι είναι οι σκοποί για τους οποίους θέλουμε να αναπτύξουμε αυτή την τεχνολογία.

– Eίναι δυνατόν να εφαρμοστούν κανονισμοί που θα ρυθμίζουν τα ζητήματα που αφορούν την τεχνητή νοημοσύνη;

Οι παγκόσμιοι κανονισμοί δεν είναι από μόνοι τους εγγενώς καλό πράγμα. Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, για παράδειγμα, θα επιδιώξουν ορισμένες μορφές παγκόσμιας ρύθμισης που θα ευνοούν τη διατήρηση της μονοπωλιακής τους δύναμης προστατεύοντάς τες από τον ανταγωνισμό. Αντίθετα, το ζήτημα είναι αν μπορούμε να πετύχουμε το σωστό είδος παγκόσμιων ρυθμίσεων εν μέσω αντιδράσεων από ισχυρές εταιρείες τεχνολογίας και κυβερνήσεις που έχουν ως κίνητρο την αύξηση της ισχύος τους και όχι την προώθηση του κοινού καλού. Για να καταστεί αυτό δυνατό, είναι σημαντικό να ευαισθητοποιηθούν οι απλοί πολίτες σχετικά με το τι διακυβεύεται από την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, με τον ίδιο τρόπο που αυτό συνέβη στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής.

–Τι είναι το δικαίωμα στην ανθρώπινη απόφαση, αυτό το νέο δικαίωμα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης;

Ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξε μια τεχνολογία που να μπορεί να αντικαταστήσει συστηματικά τον άνθρωπο στη λήψη αποφάσεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι αποφάσεις που μας επηρεάζουν πρέπει να λαμβάνονται από ανθρώπους, αλλά μάλλον ότι υπάρχουν ορισμένες σημαντικές αποφάσεις στις οποίες πρέπει να ισχύσει αυτό το δικαίωμα. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ κάνουν βήματα προς την αναγνώριση του. Ο καθορισμός του πλαισίου του θα είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα με τα οποία θα πρέπει να παλέψουν τα δημοκρατικά κοινά στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.

– Τι πρέπει να γίνει για να ευαισθητοποιηθεί το κοινό σχετικά με τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης;

Πολύ συχνά, βλέπει κανείς τους δημοσιογράφους να επιλέγουν την εύκολη επιλογή των clickbait stories με δυστοπικά απειλητικά σενάρια επικράτησης των ρομπότ ή ουτοπικά σενάρια για την τεχνητή νοημοσύνη σαν καθολική θεραπεία για όλα τα δεινά, από τη μοναξιά και τη φτώχεια μέχρι την κλιματική αλλαγή και τον πόλεμο. Για να βελτιώσουμε την κατανόηση του κοινού για την τεχνητή νοημοσύνη, χρειαζόμαστε η δημοσιογραφία να εξετάσει με νηφαλιότητα τις πραγματικές δυνατότητες των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και να δίνει φωνή σε ανθρώπους πέρα από τη στενή τεχνοκρατική ελίτ, η οποία είχε δυσανάλογα μεγάλο λόγο στην καθοδήγηση της ανάπτυξης της τεχνολογίας της τεχνητής νοημοσύνης.

– Μπορεί η ανθρώπινη, ενσυναισθητική πραγματικότητα να συνυπάρξει με την αλγοριθμική πραγματικότητα τεχνητής νοημοσύνης;

Σίγουρα μπορεί. Τόσο οι γιατροί όσο και οι δάσκαλοι χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσαν να απαλλαγούν από πολλά βαρετά, γραφειοκρατικά καθήκοντα ρουτίνας, απελευθερώνοντας έτσι περισσότερο χρόνο για να ασχοληθούν με τους ασθενείς και τους μαθητές, ώστε για να υιοθετήσουν μια πιο εξατομικευμένη και ενσυναισθητική προσέγγιση.