ΥΜΝΟΙ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Οι ύμνοι για την Ελλάδα και τα ελληνικά εγκαρδιώνουν. Γι’ αυτό θα παραθέσουμε αποσπάσματα από τις δηλώσεις δύο ελληνιστών, από τη Γερμανία και την Ιταλία. Όσοι πιστοί…

Πες το και ενστικτώδη κίνηση αυτοπροστασίας: καθώς έξω λυσσομανούσε και μας πάγωνε ο «βαρδάρης» Καϊλή –και κάτι λέξεις φλογοβόλες άφηναν πάλι σκιές στην εικόνα της πατρίδας–, θυμήθηκα ότι στις σημειώσεις περίμεναν υπομονετικά κάποιες ευφρόσυνες ειδήσεις, ανατατικές για το πεσμένο ηθικό μας, τις οποίες εύκολα προσπερνάμε και ασυλλόγιστα τις αγνοούμε.

Για ύμνους πρόκειται. Στην Ελλάδα των προγόνων και στα αρχαία ελληνικά. «Χωρίς αυτά δεν θα υπήρχε Γκαίτε», λέει ο Γερμανός ελληνιστής Χανς Αϊντενάιερ. Κι ένας άλλος, Ιταλός αυτός, ο Νικόλα Γκαρντίνι, εξέδωσε προσφάτως βιβλίο με τίτλο «Viva il Greco» (Ζήτω τα ελληνικά).

Πάρτε μια γεύση: «Η ελληνική γλώσσα είναι άνθρωποι και θεϊκοί ήρωες, είναι πολιτική, είναι μύθοι, τοποθεσίες, ηθικές αξίες, αισθητικές αντιλήψεις, αισθήματα και συναισθήματα».

Αλλά κοίτα να δεις τώρα τι παιχνίδια σαρκαστικά σκαρώνει η ζωή: πέρα από το βιβλίο του Γκαρντίνι, εκείνες τις μέρες η νέα πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, υπενθύμισε ότι η Ελλάδα είναι κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού, μαζί με την Ιταλία. Ε, δεν πέρασε ούτε μήνας και βγήκαν στην επιφάνεια οι πομπές και τα δυσώδη της ιταλοελληνικής παρέας.

Τέλος πάντων, αυτά τα υμνητικά τα ξέρουμε, θα πουν πολλοί. Που δοκιμάζονται σε δύσκολες συνθήκες και δεν γουστάρουν τη στείρα προγονολατρεία ούτε την οίηση που αυτή προκαλεί σε ανθρώπους οι οποίοι επικαλούνται το κλέος των προγόνων, αλλά ούτε ψήγμα από τη σοφία εκείνων δεν έχουν ενστερνιστεί και αφομοιώσει.

Το δείχνει η ζωή τους. Που απέχει παρασάγγας από όσα κατέλιπεν η κλασική γραμματεία και ο αμύθητος πλούτος Εκείνων τους οποίους επικαλούνται υποκριτικά χωρίς καν να έχουν διαβάσει –πόσο μάλλον να έχουν εντρυφήσει– στις γνώμες, τα διδάγματα, τις προτροπές και το παράδειγμα των προγόνων.

© Παναγιώτης Μάρης

Στην άκρη, επομένως, οι οιηματικές ανοησίες και οι απλουστευτικές προσεγγίσεις περί αίματος και υπεροχής. Έτυχε να γεννηθούμε σ’ αυτόν τον τόπο, μιλάμε εν πολλοίς την ίδια γλώσσα, έχουμε εύκολη την πρόσβαση στους θησαυρούς Εκείνων και ως εκ τούτου έχουμε την υποχρέωση να τους τιμάμε έμπρακτα και όχι με λόγια του αέρα.

Οι ύμνοι για την Ελλάδα και τα ελληνικά εγκαρδιώνουν. Γι’ αυτό θα παραθέσουμε αποσπάσματα πρώτα από τις δηλώσεις του Αϊντενάιερ και μετά από το βιβλίο του Γκαντίνι. Όσοι πιστοί…

Τα αιώνια ελληνικά

«Το είπε πρώτος ο Γκαίτε! Χωρίς αρχαία ελληνικά δεν θα υπήρχε ο Γκαίτε. Ο Μέγας Φρειδερίκος τα έκανε υποχρεωτικά στην Πρωσία. Γιατί εισήχθησαν τότε τα ελληνικά; Για να μάθουν οι μαθητές την γλώσσα αλλά και το ήθος της αρχαίας παιδείας. Και έτσι υπάρχει αυτή η σχέση ανά τους αιώνες. Τόσο ο Γκαίτε όσο και ο Σίλερ ήξεραν άριστα ελληνικά, ο Βιλαμόβιτς φον Μέλεντορφ, ο Πάπας της αρχαίας ελληνικής, ήξερε τον Όμηρο απ’ έξω αλλά και τον Πλάτωνα και όλους τους φιλοσόφους. Οι ελληνικές λέξεις εισέρχονταν επίσης στον ευρωπαϊκό πολιτισμό από τον 16ο - 17ο αιώνα. Αυτό οφείλεται και στον Λούθηρο, διότι μετέφρασε την Καινή Διαθήκη από τα ελληνικά και επομένως, οι προτεστάντες κληρικοί έπρεπε να τα μάθουν και αυτοί, δηλαδή το επίπεδο της κλασικής ελληνικής μόρφωσης ήταν πολύ υψηλό».

© Παναγιώτης Μάρης

«Viva il Greco»

«Την εποχή της νεωτερικότητας, μετά τις θριαμβολογικές αποκαταστάσεις της Αναγέννησης, η γνώση των ελληνικών έγινε όλο και πιο συχνά μυθικό στοιχείο, που σηματοδοτούσε τον αγώνα εναντίον των διαλυτικών δυνάμεων, την αντιπαράθεση στην παρακμή, την ανάκτηση της ισχύος, την επιστροφή στις ρίζες, έναν “επαναπατρισμό” ή ακόμη και μια διερεύνηση του Εγώ.

»Ο Χαίλντερλιν, ο Λεοπάρντι, ο Νίτσε και ο Φρόιντ είναι παραδείγματα, μόνο και μόνο για να επικαλεστούμε κάποια διακεκριμένα ονόματα. Το θέμα δεν αφορά μόνον τη γλώσσα: αφορά και τη σκέψη, τη φαντασία, τη ζωή. Η ελληνική γλώσσα είναι ανθρώπινοι και θεϊκοί ήρωες, είναι πολιτική, μύθοι, τοποθεσίες, ηθικές αξίες, αισθητικές αντιλήψεις, αισθήματα και συναισθήματα. Επίσης φέρει μέσα της όλη την αμφισημία των αρχαίων πραγμάτων, μηνύματα τα οποία την ίδια στιγμή που εμφανίζονται σπεύδουν να εξαφανιστούν, ώστε να μας αναγκάσουν να διδαχθούμε άλλους κωδικούς, άλλες κατηγορίες, άλλες προθέσεις.

»Συναντάμε δυσκολίες έκφρασης, εκλεπτυσμένες διατυπώσεις, ξέχειλη γλωσσική αφθονία, που οι σύγχρονες μεταφράσεις μας ποτέ δεν θα αποδώσουν στην εντέλεια. Υπάρχει επίσης και ένα ιδιαίτερο αίσθημα ευθύνης, που επικαλύπτει τη μελέτη με ένα πέπλο κάποιου είδους συγκίνησης, καθώς είναι πασίγνωστο πως όταν ασχολούμαστε με την ελληνική γλώσσα, ασχολούμαστε με τις δικές μας απαρχές ή τουλάχιστον με την προβολή των δικών μας απαρχών».

Σύγχρονα έπη

«Η ιστορία των ελληνικών είναι αρχαιότερη από εκείνη των λατινικών. Οι λογοτεχνικές τους αρχές, όπως δείχνουν η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, συμπίπτουν με έναν πολύ υψηλό βαθμό γλωσσικής και πολιτιστικής ανάπτυξης. Και όχι μόνο. Τα ομηρικά έπη, όσο αρχαϊκά και παγωμένα σε κάποια τυποποίηση κι αν είναι, είχαν τόσο μεγάλη επιτυχία που τα κατέστησε πάντα σύγχρονα με όλη τη λογοτεχνία που ακολούθησε, αποτελώντας τη βάση μιας κοινής παιδείας και μιας εθνικής μνήμης.

»Δεν υπάρχει σημαντικός συγγραφέας που να μην αναμετρήθηκε με εκείνα τα κείμενα. Η ίδια η φιλοσοφική αναζήτηση αναγκάστηκε να αναμετρηθεί με το κύρος του Ομήρου. Και θα αναδειχτούν νέοι συνεχιστές και μιμητές του Ομήρου πολλούς αιώνες μετά τη γέννηση του Χριστού».