Η STREET ART «ΜΙΛΑΕΙ» ΓΙΑ ΟΣΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΓΥΡΩ ΜΑΣ

Ανεξάρτητα από το αν μας αρέσει ή όχι, η street art, η δημόσια τέχνη που ζει στους δρόμους, έχει πολλά να προσφέρει σε μια κοινωνία που υποφέρει.

Κάνε μια βόλτα στα Εξάρχεια, στο Μεταξουργείο, στην Ομόνοια, ακόμα και στη γειτονιά σου. Τα δείγματα της street art είναι αμέτρητα και είναι εκεί έξω. Όσο κι αν κάποιοι λίγοι ενοχλούνται, η τέχνη του δρόμου είναι τέχνη, είναι ανοιχτή σε όλους, μπορεί να επιδράσει στον δημόσιο χώρο, να βελτιώσει τον κοινωνικό ιστό μιας πόλης, να μας συνδέσει με τον υπόλοιπο πλανήτη και να καταγράψει την ιστορία την ώρα που αυτή συμβαίνει.

«Για τον Γάλλο φιλόσοφο Jacques Rancière, η τέχνη είναι ανατρεπτική. Αν γίνει σωστά, λέει, μπορεί να κάνει τον θεατή να ξανασκεφτεί τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την πολιτική και την κοινωνία, εστιάζοντας σε προηγουμένως κρυφές ανισότητες. Για πολλούς, η δύναμη της δημόσιας τέχνης βασίζεται στην ικανότητά της να μετατρέπει την καλλιτεχνική πρακτική σε κοινωνική πρακτική. Προκαλεί τον θεατή να αντιμετωπίσει κοινωνικά ζητήματα που επηρεάζουν την ίδια του τη θέση», γράφει σε άρθρο της η Rhiannon Cobb, διδακτορική φοιτήτρια Κοινωνικής και Πολιτικής Σκέψης στο Πανεπιστήμιο York του Καναδά.

Η street art της κρίσης

Δεν είναι, επομένως, τυχαίο το γεγονός ότι σε καιρούς κρίσης έχουν γεννηθεί μερικά από τα πιο σημαντικά καλλιτεχνικά κινήματα. Η τέχνη του δρόμου είναι η απόλυτη οπτική απεικόνιση του κοινωνικού σχολιασμού. «Η δημόσια τέχνη βρίσκει, δημιουργεί και μοιράζεται την ομορφιά, τη χαρά και την αλληλεγγύη που μπορεί να βρει κανείς στους δημόσιους χώρους», συμπληρώνει η Cobb.

Ας φέρουμε στον νου εικόνες από την περίοδο της πανδημίας. Τα γκράφιτι και οι τοιχογραφίες με σχετικά θέματα, ξεπηδούσαν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Μέσα στις δυσκολίες που βιώναμε όλοι, η σύνδεσή μας με τις τέχνες έγινε πιο δυνατή και μέσα από τις τέχνες ήρθαμε όλοι πιο κοντά.

Το ίδιο συνέβη και με τη δολοφονία του George Floyd, που έδωσε ζωή στο κίνημα Black Lives Matter, ανέδειξε το πρόβλημα της αστυνομικής βίας και έγινε καταλύτης κοινωνικής αλλαγής. Η δημόσια προβολή συμβόλων κοινωνικού αγώνα και αντίστασης είναι ένας τρόπος να ενώσεις κινήματα σε όλο τον κόσμο.

Η Παλαιστίνη στο επίκεντρο της street art

Ο πόλεμος που έχει εξαπολύσει το Ισραήλ στην Παλαιστίνη, η γενοκτονία αυτή, δεν μπορούσε να αφήσει αδιάφορους τους street artists του πλανήτη. Άλλωστε, ο πόλεμος έδινε πάντα τροφή στην καλλιτεχνική φαντασία – χαρακτηριστικό παράδειγμα η «Guernica» του Picasso. Έτσι, η αιματηρή αυτή μάχη αφήνει το σημάδι της στους δρόμους. Τρία street art έργα που στόχο έχουν να αναδείξουν όσα συμβαίνουν στην Παλαιστίνη, τράβηξαν την προσοχή μας και σας τα παρουσιάζουμε:

#1 «Η αρπαγή της γης του Θεού» (Μπέργκεν, Νορβηγία)

Μια γρήγορη ματιά στην τοιχογραφία του Νορβηγού καλλιτέχνη του δρόμου AFK, δεν σε παραπέμπει σε εικόνες μιας κατεστραμμένης από τον πόλεμο Μέσης Ανατολής. Σε ξεγελά και μοιάζει να μην έχει καμία πολιτική χροιά. Όμως, μια πιο προσεκτική ματιά ανακαλύπτεις συρματοπλέγματα, πλάκες από σκυρόδεμα, κρανία που κρύβονται κάτω από κρίνους. Η μπογιά στάζει από τα λευκά λουλούδια. Η ίδια η τοιχογραφία κλαίει.

Αν και πρόκειται για έργο του 2022, ο AFK την φέρνει στο σήμερα και στην ανάρτησή του μιλά για τις πρόσφατες εξελίξεις στο Ισραήλ και τη Γάζα. «Οι σκέψεις μου είναι με τις πληγείσες οικογένειες και η καρδιά μου πονάει για τους αθώους που σκοτώθηκαν σε αυτή τη σύγκρουση», γράφει.

#2 «Ειρήνη, παρακαλώ» (Online)

Ένα μικρό κορίτσι, τυλιγμένο με μια παλαιστινιακή σημαία, στέκεται μπροστά σε έναν ραγισμένο τοίχο. Ο τοίχος έχει γραμμένη τη λέξη «Peace» (Ειρήνη). Το κορίτσι, σηκωμένο στις μύτες των ποδιών, προσθέτει δύο γράμματα, το «L» και το «S» κι έτσι σχηματίζει τη λέξη «Please» (Παρακαλώ). Το έργο αυτό δεν θα το βρεις στον δρόμο. Είναι ψηφιακό, αλλά αυτό δεν αναιρεί τη λογική street art του Ιταλού ζωγράφου Dido.

«Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλη θέση πέρα από αυτή των θυμάτων. Όσο κι αν συμφωνώ με την παλαιστινιακή υπόθεση, το έργο δεν πρέπει να ερμηνευθεί ως διαμαρτυρία ενάντια στο Ισραήλ, αλλά μάλλον ως διαμαρτυρία ενάντια σε κάθε είδους πόλεμο και βία», αναφέρει σε δήλωσή του στο Euronews Culture.

#3 Stop the genocide

Στα τέλη Οκτωβρίου (2023), μια φωτογραφία από τη Λωρίδα της Γάζας έκανε τον γύρο των διεθνών ειδησεογραφικών πρακτορείων. Η φωτογραφία δείχνει μια Παλαιστίνια να γονατίζει και να αγκαλιάζει το νεκρό σώμα ενός μικρού παιδιού, το οποίο είναι τυλιγμένο σε λευκό σάβανο.

Μεταξύ εκείνων που είδαν τη φωτογραφία ήταν η Emma Blake, δασκάλα, ακτιβίστρια και καλλιτέχνης στο Δουβλίνο. Εμπνευσμένη από αυτή τη φωτογραφία δημιούργησε την πιο διάσημη τοιχογραφία της στον εξωτερικό τοίχο μιας παμπ, αντικαθιστώντας το λευκό σάβανο με μια παλαιστινιακή σημαία. Το έργο κυκλοφόρησε στα social media, με αποτέλεσμα λίγες μέρες μετά να λάβει μήνυμα από τη Γάζα. Η γυναίκα της φωτογραφίας, η Samia al-Atrash, ήταν ακόμα ζωντανή.