ΔΕΣ ΤΗΝ JODIE COMER (ΤΟΥ «KILLING EVE») ΣΕ ΕΝΑ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ

Το θεατρικό «Prima Facie» δεν είναι μόνο ένα ρεσιτάλ ερμηνείας για την Jodie Comer (που γνωρίσαμε από το τηλεοπτικό «Killing Eve»). Είναι και ένα έργο που πετυχαίνει να φέρει στη σκηνή ένα επώδυνο και επίκαιρο θέμα.

Πήγα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για να δω το «Prima Facie» απροετοίμαστος για ό,τι με περίμενε. Ήξερα ότι θα δω μια μαγνητοσκοπημένη θεατρική παράσταση σε μεγάλη οθόνη και είχα βγάλει εισιτήρια με το που ξεκίνησε η προπώληση για δύο λόγους: Αφενός επειδή οι προβολές παραστάσεων από το Εθνικό Θέατρο της Βρετανίας στο πλαίσιο του προγράμματος National Theatre Live είναι μια μοναδική ευκαιρία να δεις κάτι τέτοιο (κάποιες φορές σε απευθείας δορυφορική σύνδεση), αν δεν έχεις τη δυνατότητα να ταξιδέψεις. Αφετέρου γιατί πρωταγωνιστούσε η Jodie Comer, ηθοποιός βραβευμένη με Emmy και BAFTA, που τρέλανε κόσμο με την ερμηνεία της ως Villanelle στη σειρά «Killing Eve».

«Prima Facie» σημαίνει στα λατινικά «εκ πρώτης όψεως» και η υπόθεση έχει ως εξής: H Τέσσα είναι νεαρή, λαμπρή, καθαρόαιμη δικηγόρος. Με καταγωγή από την εργατική τάξη, δουλεύει σκληρά και εξελίσσεται σε μία από τις καλύτερες νομικούς στο είδος της: υπερασπίζεται, εξετάζει κατ’ αντιπαράσταση, κερδίζει δίκες. Ένα απροσδόκητο γεγονός, όμως, την αναγκάζει να αμφισβητήσει τα όρια μεταξύ της πατριαρχικής εξουσίας του νόμου, του βάρους της αποδείξεως και της ηθικής.

Πού μπορείς να δεις το «Prima Facie»

Η προπώληση για την προβολή στο Μέγαρο είχε τόση ζήτηση, που προστέθηκε δεύτερη ημερομηνία. Θα μου πεις, τι σε νοιάζει να διαβάσεις για μια παράσταση που δεν μπορείς να δεις; Κι όμως, μπορείς να τη δεις online, γιατί το σάιτ National Theatre at Home παρέχει τη δυνατότητα είτε μηνιαίας συνδρομής για όλες τις παραστάσεις, είτε τριήμερης ενοικίασης για μεμονωμένες.

Κι αν το αντέχει η τσέπη σου, μπορείς  να προγραμματίσεις ένα ταξίδι στη Νέα Υόρκη, όπου η παράσταση θα παιχτεί  από την 1η Απριλίου μέχρι τις 18 Ιουνίου. Και μόνο για την ερμηνεία της Jodie Comer αξίζει, όμως αξίζει πρωτ’ απ’ όλα το ίδιο το έργο. Που μπορείς να το χαρακτηρίσεις χωρίς υπερβολή «γροθιά στο στομάχι».

Οι σκληρές αλήθειες του «Prima Facie»

Το έργο είναι ουσιαστικά μονόλογος, αλλά γραμμένο και σκηνοθετημένο με τόση μαεστρία, που σε κάποιες σκηνές νομίζεις ότι βλέπεις μια κατάμεστη αίθουσα δικαστηρίου. Προηγείται ένα «trigger warning», μια προειδοποίηση: «Όσο και να μη θέλουμε να κάνουμε “σπόιλερ”, αναγνωρίζουμε ότι αυτό το έργο μπορεί να είναι αγχωτικό ή να προκαλέσει έντονα συναισθήματα σε ορισμένα από τα μέλη του κοινού».

Γιατί το θέμα του «Prima Facie» είναι ότι το δικαστικό σύστημα είναι έτσι δομημένο, ώστε αντί να προστατεύει τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και βιασμού, στην πράξη ουσιαστικά να τους επιτίθεται.

© Helen Murray

Είναι κάτι που ακούγεται και στην Ελλάδα, ειδικά τα τελευταία χρόνια, με αφορμή καταγγελίες βιασμών και βέβαια τις πολύκροτες υποθέσεις του #MeToo.

«Δεν υπάρχει η κουλτούρα του να έχουμε σεβασμό στο θύμα», ανέφερε για την ελληνική πραγματικότητα η δικηγόρος Ιωάννα Στεντούμη, σε συνέντευξή της στο OW. «Έχω δει ελάχιστους δικαστές και κυρίως δικαστίνες –­περισσότερο νέες– που έχουν πραγματικά έγνοια για το θύμα».

«Δεν είναι επίσης ότι φέρνουμε τα θύματα στο δικαστήριο και τους φερόμαστε πολιτισμένα, τα σεβόμαστε. Τα φέρνουμε στο δικαστήριο για να τα τσακίσουμε, να μην ξαναπατήσουν το πόδι τους».

Η ευρηματικότητα του έργου

Το έργο έχει γράψει η γεννημένη στην Αυστραλία Suzie Miller, η οποία είναι πρώην δικηγόρος με εξειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα και στα δικαιώματα των παιδιών. Οπότε, ξέρει πολύ καλά πώς δομείται το δικαστικό σύστημα και πώς κινούνται τα γρανάζια του.

Το «Prima Facie» ανέβηκε για πρώτη φορά στην Αυστραλία, το 2019, και το εύρημά του είναι η διττή ιδιότητα της ηρωίδας: Όταν μας συστήνεται, είναι μια τετραπέρατη δικηγόρος που ενδιαφέρεται μόνο για τη «νομική αλήθεια» – η οποία δεν ταυτίζεται κατ’ ανάγκη με την αντικειμενική. Ως συνήγορος υπεράσπισης κατηγορούμενων για σεξουαλικά αδικήματα, η Τέσσα ξέρει να εκμεταλλεύεται κάθε τέχνασμα και δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να ακυρώσει το όποιο θύμα.

© Helen Murray

Όταν όμως έρχεται η στιγμή που η ίδια βρίσκεται στη θέση του θύματος, τότε συνειδητοποιεί πως ό,τι έχει κάνει κι εκείνη θα εφαρμοστεί τώρα εναντίον της και οι πιθανότητες να δικαιωθεί είναι ελάχιστες.

«Εννέα στις δέκα σεξουαλικές επιθέσεις δεν καταγγέλλονται στην αστυνομία», ανέφερε στο πρόγραμμα της παράστασης στην Αυστραλία η Karen O’Connell, επίκουρη καθηγήτρια Δικαίου σε πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ. «Από εκείνες που καταγγέλλονται, εννέα στις δέκα καταλήγουν σε αθώωση. Ενενήντα εννέα υποθέσεις, 99 από τις 100 περιπτώσεις, δεν έχουν καμία τύχη μέσα στο δικαστικό σύστημα».

Γιατί γράφτηκε το «Prima Facie»

«Ενώ πιστεύω ακράδαντα ότι το τεκμήριο της αθωότητας είναι ακρογωνιαίος λίθος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είχα πάντα την αίσθηση ότι σε περιπτώσεις σεξουαλικών επιθέσεων χρησιμοποιείται για να υπονομεύσει και όχι να στηρίξει οποιαδήποτε ουσιαστική ειλικρίνεια», σημειώνει η Suzie Miller.

«Το δικαιικό σύστημα έχει διαμορφωθεί με βάση την ανδρική εμπειρία, οι υποθέσεις του έχουν κριθεί από γενιές δικαστών γένους αρσενικού, έχουν ρυθμιστεί νομοθετικά από γενιές πολιτικών γένους αρσενικού και έχουν δομηθεί σε κοινωνίες όπου οι γυναίκες θεωρούνταν κάποτε κτήμα των συζύγων, των πατεράδων, των αδελφών τους.

»Οπότε, η νομοθεσία για τη σεξουαλική κακοποίηση δεν αρμόζει στη βιωμένη εμπειρία που έχουν οι γυναίκες. Ενώ η αθωότητα/ενοχή εστιάζει στο αν το (συνήθως) γένους αρσενικού άτομο είχε δίκιο να πιστεύει ότι υπήρξε ή όχι συναίνεση από το (συνήθως) γένους θηλυκού άτομο, είναι πάντα τα θύματα, (συνήθως) γυναίκες, που δικάζονται, ανακρίνονται κατ’ αντιπαράσταση και αναγκάζονται να αναβιώσουν μια εξευτελιστική εμπειρία, ενώ αμφισβητούνται τα κίνητρά τους να καταγγείλουν ένα αποτρόπαιο έγκλημα εναντίον τους. Και πάλι, σε μεγάλο βαθμό, έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που παρέχουν στοιχεία σε περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης δεν γίνονται πιστευτές! Ούτε καν από άλλες γυναίκες».