Η ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΛΩΞΑΝΔΡΑ ΛΟΥΚΑΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ DOWN ΔΕΝ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ

Η 21η Μαρτίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα ευαισθητοποίησης για το Σύνδρομο Down. Η Λωξάνδρα Λούκας είναι η ζωντανή απόδειξη του πώς ένας άνθρωπος με αναπηρία μπορεί και πρέπει να υπερβεί αυτή του την ιδιότητα, με μια βοήθεια από τους γύρω του.

Με την ημερομηνία της 21ης Μαρτίου στο νου και την προσπάθεια για συμπερίληψη που παρατηρώ γύρω μου, θέλησα να βρω μια αληθινή ιστορία. Μια ιστορία που να μιλάει ανοιχτά για όσα ζει ένας άνθρωπος με αναπηρία και η οικογένειά του στην προσπάθειά του να ενταχθεί στην κοινωνία, να εργαστεί και να έχει μια καθημερινότητα παρόμοια με εκείνων που δεν έχουν αναπηρία. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει...

Γνώριζα ότι η Λωξάνδρα Λούκας ήταν η πρώτη Ελληνίδα ηθοποιός με σύνδρομο Down. Για την ακρίβεια, το πρώτο άτομο με Down που υπέγραψε με τον μεγαλύτερο θεατρικό οργανισμό της χώρας, το Εθνικό Θέατρο, και έλαβε μέρος στην παράσταση Φουέντε Οβεχούνα το φθινόπωρο του 2021. Τίποτε άλλο.

Στην προσπάθειά μου να επικοινωνήσω μαζί της, οδηγήθηκα στο ντοκιμαντέρ των Δημήτρη Ζάχου και Θανάση Καφετζή, με τίτλο Λώξη, που προβλήθηκε αυτές τις μέρες στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Αφηγείται τη ζωή της 29χρονης Λωξάνδρας από τη στιγμή που μετακομίζει με την οικογένειά της στην Αθήνα από τη Θεσσαλονίκη, όπου μένουν, για να συμμετάσχει στις πρόβες του Εθνικού.

Σκηνή από το ντοκιμαντέρ: Η Λώξη με τη μητέρα της Ελένη Δημοπούλου διαβάζουν τα λόγια της στην παράσταση. Φωτογραφία: Δημήτρης Ζάχος & Θανάσης Καφετζής

Ευτυχώς, «το σινεμά έχει τη δύναμη να μπει σε καταστάσεις που δεν είναι εύκολο να αποτυπωθούν», όπως μου είπαν οι δημιουργοί του, και κάπως έτσι έμαθα όσα δεν ήξερα κι όσα αναζητούσα.

Ποια είναι η Λωξάνδρα Λούκας

Έμαθα ότι η Λωξάνδρα ήθελε να γίνει από μικρή ηθοποιός. Έβλεπε τη μητέρα της που ήταν ηθοποιός στην Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» και της άρεσε πολύ. Η Ελένη Δημοπούλου, ηθοποιός και σκηνοθέτης, είναι καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας Εν Δυνάμει, μιας ομάδας καλλιτεχνών με και χωρίς αναπηρία, την οποία ίδρυσε το 2008 μαζί με τη Μαρία Ιωαννίδου, επίσης μητέρα ενός κοριτσιού με αναπηρία.

Και οι δύο επιθυμούσαν το ίδιο: Να δημιουργήσουν ένα κοινωνικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο τα παιδιά τους θα μπορούσαν να συνυπάρξουν ισότιμα με συνομηλίκους τους χωρίς αναπηρίες και έτσι να ενταχθούν –έστω και στο πλαίσιο μιας μικρής κοινότητας– στην κοινωνία.

Η Λώξη εντάχθηκε σε αυτή την ομάδα και με τη σκηνοθετική καθοδήγηση της Ελένης Ευθυμίου έπαιξε σε αρκετές παραστάσεις. Όταν ήρθε η πρόσκληση από το Εθνικό για να πάρει τον μοναδικό ρόλο του παιδιού στην παράσταση, ενθουσιάστηκε αλλά και αγχώθηκε. Μάζεψε τα πράγματά της και μαζί με τους γονείς της έφτασαν στην Αθήνα, όπου έμειναν για 5 μήνες.

Λώξη: Μια αληθινή ιστορία

Αν περιμένετε να ακούσετε κάτι πολύ διαφορετικό ή περίεργο στην καθημερινή τους ζωή, δεν υπάρχει. Στην Αθήνα, η Λώξη υπέγραψε μια σύμβαση εργασίας, έπαιρνε ένα ταξί και πήγαινε καθημερινά στις πρόβες. Είχε μαζί της ένα σακίδιο με το φαγητό της, το κείμενό της και το κινητό της.

Η Λώξη μιλάει στο κινητό με το αγόρι της. Φωτογραφία: Δημήτρης Ζάχος & Θανάσης Καφετζής

Παρακολουθούσε το κείμενο, εξέφραζε την ανασφάλειά της, πεινούσε λίγο πιο συχνά από τους υπόλοιπους και ποτέ δεν φοβήθηκε να μοιραστεί τα συναισθήματά της. Κάπως έτσι έμαθα ότι της έλειπαν οι φίλοι της και το αγόρι της, με το οποίο όμως επικοινωνούσε συχνά μέσω βιντεοκλήσεων.

Στο τρέιλερ του ντοκιμαντέρ, που προς το παρόν δεν είναι διαθέσιμο στο ευρύ κοινό, μπορεί κανείς να πάρει μια ιδέα για αυτή τη «βουτιά» στον «μεγάλο κόσμο» που έκανε η Λώξη, στην απολύτως ρεαλιστική της διάσταση: χωρίς ίχνος διδακτισμού, χωρίς μελοδραματισμούς και χωρίς να εκβιάζονται «βαριά» συναισθήματα.

Η Λωξάνδρα Λούκας μέσα από τα μάτια των δημιουργών

«Θέλαμε να δείξουμε την κανονικότητα της Λώξης, το ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος συνολικά, και να ξεπεράσουμε τα όποια εμπόδια θέτει μια αναπηρία. Γι' αυτό και αρκετοί θεατές ταυτίστηκαν με τη Λώξη, όπως μας είπαν», μου λέει ο Θανάσης Καφετζής.

«Η Λώξη έχει πολλά να μας μάθει σε σχέση με την αγάπη, την κατανόηση, την αποδοχή και την έκφραση, που δεν είναι αυτονόητα. Προσωπικά, θα θυμάμαι τη φυσικότητα με την οποία μας δέχτηκε στην καθημερινότητά της. Ακόμη κι όταν κινηματογραφούσαμε πιο προσωπικές της στιγμές, μας έκανε να νιώθουμε η ομάδα της», συμπληρώνει ο Δημήτρης Ζάχος.

Η καταγραφή της παρουσίας μιας ηθοποιού με αναπηρία σε μια θεατρική παράσταση δεν θα είχε μάλλον ενδιαφέρον για κανέναν άλλο πέρα από την ίδια την οικογένειά της, αν δεν επρόκειτο για την πρώτη φορά.

Η πρώτη Ελληνίδα ηθοποιός με σύνδρομο Down

Αυτή η πρώτη φορά που μία ηθοποιός με σύνδρομο Down συναντιέται με συναδέλφους της χωρίς αναπηρία στο σανίδι του μεγαλύτερου θεατρικού οργανισμού της χώρας αξίζει να καταγραφεί με την ευχή να αποτελέσει την αρχή για μια συνέχεια.

Η Λωξάνδρα Λούκας συνέχισε. Είναι πλέον μια επαγγελματίας ηθοποιός που έχει λάβει μέρος σε διάφορες παραστάσεις, όπως στις Τρωάδες, με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το καλοκαίρι του 2023 στην Επίδαυρο, στους Ληστές, που ανεβαίνει αυτό το διάστημα από τον ίδιο θεατρικό οργανισμό, σε δύο μικρού μήκους ταινίες, στην Φόνισσα, σε δύο τηλεοπτικές σειρές του Alpha, τον Σκαραβαίο και τον Γιατρό, αλλά και αλλού.

Είναι επίσης εικαστικός. Έχει προσκληθεί στο Νέο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Bauhaus στις Βρυξέλλες στις 12 και 13 Απριλίου για να συμμετάσχει στη σύνθεση ενός μεγάλου πίνακα που θα πραγματοποιηθεί live κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ.

Ελληνική κοινωνία και συμπερίληψη

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ντοκιμαντέρ, στην Ελλάδα ζουν περίπου 2.500 άτομα με σύνδρομα Down. Από αυτά εργάζεται περιστασιακά μόνο το 5%. H Λώξη είχε την τύχη να μεγαλώσει σε μία οικογένεια καλλιτεχνών που είχαν τη διάθεση και το όραμα όχι μόνο να βοηθήσουν το παιδί τους, αλλά και να κάνουν τα πρώτα βήματα που χρειάζεται μια κοινωνία για να ανοιχτεί στην αναπηρία. «Η Λωξάνδρα είναι έτοιμη να συναντήσει την κοινωνία. Η κοινωνία είναι έτοιμη να συναντήσει Λωξάνδρες;» αναρωτιέται η μητέρα της, Ελένη Δημοπούλου.

Από την Αυστραλία, όπου βρίσκεται για να επισκεφθεί την άλλη της κόρη, τη δίδυμη αδελφή της Λωξάνδρας, μου λέει τηλεφωνικά: «Το πλεονέκτημα που είχε η Λωξάνδρα από τη συμμετοχή της σε μια παράσταση κανονική ήταν τελικά πλεονέκτημα για όλους τους συντελεστές της παράστασης και κατακτήθηκε από όλο το θίασο».

Στιγμιότυπο από τις πρόβες της παράστασης του Εθνικού Θεάτρου «Φουέντε Οβεχούνα». Φωτογραφία: Δημήτρης Ζάχος & Θανάσης Καφετζής

«Πολλοί θεωρούν ηρωική πράξη αυτό που κάναμε στο Εθνικό. Μπορεί να μοιάζει έτσι επειδή ξεχωρίζει, επειδή ήταν η πρώτη φορά, ήταν κάτι καινούργιο. Εμείς δεν το βλέπουμε όμως σαν ηρωική πράξη. Οι γονείς παιδιών με αναπηρία δεν βλέπουμε κανέναν ηρωισμό στην καθημερινότητά μας. Απλώς προσπαθούμε να καλύπτουμε τις ανάγκες των μελών της οικογένειάς μας. Κι αν αυτό που έγινε με τη Λώξη στο Εθνικό δεν πολλαπλασιαστεί, δεν επεκταθεί σε όλους τους τομείς, δεν θα έχει γίνει τίποτα», εξηγεί.

Η αναπηρία από άλλη οπτική

Ποιος είναι άραγε ο τρόπος να γίνει πιο συμπεριληπτική η κοινωνία μας; «Αν θέλουμε να αλλάξουμε την κοινωνία, πρέπει οι άνθρωποι χωρίς αναπηρία να αρχίσουν να έρχονται σε επαφή με τους ανθρώπους με αναπηρία. Είναι μεγάλο εμπόδιο η άγνοια του τι σημαίνει αναπηρία και καθημερινότητα με αναπηρία. Ο μόνος τρόπος να αλλάξει η κοινωνία και να γίνει συμπεριληπτική είναι η επαφή, η συγχρώτιση, η γνωριμία».

Η ίδια, ως μητέρα παιδιού με αναπηρία, νιώθει χρέος της απέναντι στην κοινωνία να κάνει ένα βήμα προς αυτήν: «Δεν μπορούμε να περιμένουμε την κοινωνία. Πρέπει όλοι να κάνουμε ένα βήμα. Κι εμείς οι γονείς πρώτοι».

Το μήνυμά της για την ημέρα αυτή είναι λιτό, σαφές και συμπυκνώνει το νόημα της συμπερίληψης: «Πρέπει όλοι να κατανοήσουμε ότι η αναπηρία δεν είναι απαραίτητα κάτι με το οποίο γεννιέσαι, ούτε απαραίτητα κάτι μόνιμο που μπορεί να απέκτησες μετά από ένα ατύχημα. Η αναπηρία μπορεί να είναι ακόμη και κάτι πρόσκαιρο, και πρέπει να είμαστε όλοι έτοιμοι να ζήσουμε και με κάτι λιγότερο. Ας δώσουμε λοιπόν περισσότερες ευκαιρίες».