Η «ΦΑΛΑΙΝΑ» ΤΟΥ ΑΡΟΝΟΦΣΚΙ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΠΑΕΙ ΓΙΑ ΟΣΚΑΡ

Στην νέα του ταινία, με τίτλο «Η φάλαινα», ο Ντάρεν Αρονόφσκι εστιάζει σε ένα άτομο παχύσαρκο, που ζει απομονωμένο από τον έξω κόσμο. Και ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με δύσκολα ερωτήματα.

Η τελευταία ταινία του Ντάρεν Αρονόφσκι, «Η φάλαινα», αφηγείται την ιστορία του Τσάρλι, ενός γκέι, υπέρβαρου καθηγητή Αγγλικών που ζει αποκλειστικά στο διαμέρισμά του, απομονωμένος από τον υπόλοιπο κόσμο. Μόνη του επαφή είναι η Λιζ, φίλη, νοσοκόμα, αλλά και αδελφή του νεκρού συντρόφου του. Αυτή η σχέση είχε προκαλέσει τη διάλυση του γάμου του, που οδήγησε στην αποξένωση με την κόρη του.

Μετά το θάνατο του εραστή του, ο Τσάρλι κατέρρευσε ψυχολογικά και κατέφυγε στο φαγητό, καταστρέφοντας ανεπιστρεπτί το σώμα του. Αρνούμενος να πάει σε νοσοκομείο, συνειδητοποιεί ότι δεν του απομένει πολύς καιρός και προσπαθεί να επανασυνδεθεί με την έφηβη πλέον κόρη του.

Η «Φάλαινα» βασίζεται στο ομότιτλο θεατρικό έργο του Σάμιουελ Χάντερ, σε σεναριακή διασκευή του ίδιου του συγγραφέα. Η θεατρική προέλευση του σεναρίου είναι έκδηλη στην κινηματογραφική της μεταφορά: μοναδικός χώρος δράσης είναι το διαμέρισμα-φυλακή του Τσάρλι και οι χαρακτήρες που τον πλαισιώνουν είναι ελάχιστοι. Εκτός από τη Λιζ και την κόρη του, εμφανίζεται ένας νεαρός ιεραπόστολος της Εκκλησίας της Νέας Ζωής, η πρώην γυναίκα του και ένας διανομέας φαγητού που του αφήνει το φαγητό έξω από την πόρτα.

Η «Φάλαινα» του εγκλεισμού

Ο περιορισμός του χώρου και των προσώπων τοποθετεί τον θεατή στη θέση του Τσάρλι, δημιουργώντας ένα αίσθημα κλειστοφοβίας και απομόνωσης. Μια ζωή περιορισμένη στα ελάχιστα, με παράθυρο στον κόσμο την τετράγωνη οθόνη του λάπτοπ, που ταυτίζεται σε ένα από τα αρχικά πλάνα της ταινίας με το σχεδόν τετράγωνο κάδρο που επιλέγει ο Αρονόφσκι.

Μια ζωή που οι περισσότεροι από μας έχουμε πάρει μόνο μια γεύση της κατά τη διάρκεια των lockdown και της μερικής απομόνωσής μας το διάστημα της πανδημίας. Να σημειώσουμε εδώ ότι η «Φάλαινα» γυρίστηκε την περίοδο της πανδημίας και απηχεί την πρωτόγνωρη συνθήκη που ζήσαμε, η οποία όμως για τον Τσάρλι είναι καθημερινότητα.

Είμαστε ρατσιστές με τους παχύσαρκους;

Φυσικά η απεικόνιση του παχύσαρκου Τσάρλι απέχει πολύ από την εικόνα των υπέρβαρων που έχουμε συνηθίσει στο σινεμά: συνήθως αστείες φιγούρες με μη ρεαλιστικό μακιγιάζ και προσθετικά από αφρολέξ δίνουν την κωμική νότα.

Tanweer

Η μεταμόρφωση του Μπρένταν Φρέιζερ για τον ρόλο του Τσάρλι έγινε με απίστευτο ρεαλισμό, με ένα κυριολεκτικά βαρύ μέικαπ/κοστούμι, που δημιουργεί στον ηθοποιό τη συνθήκη του τεράστιου βάρους του χαρακτήρα και των περιορισμών που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητα ένα παχύσαρκο άτομο. Κινείται δύσκολα, δεν μπορεί να κάνει απλές, καθημερινές κινήσεις, όπως να σηκωθεί από τον καναπέ, να ξαπλώσει, να πάρει κάτι που βρίσκεται λίγα μέτρα μακριά του. Δυσκολεύται να αναπνεύσει, ακόμα και να γελάσει.

Η Χονγκ Τσάου και ο Μπρένταν Φρέιζερ στο 34ο Palm Springs International Film Festival Awards Gala, στις 5 Ιανουαρίου 2023. © Willy Sanjuan/Invision/AP Photo

Ο Αρονόφσκι θέτει δύσκολα και άβολα ερωτήματα στο θεατή. Αναζητάμε τον άνθρωπο πέρα από την εξωτερική του εμφάνιση ή αποστρέφουμε το βλέμμα με αποτροπιασμό όπως ο διανομέας που περιμένει να δει πώς είναι ο Τσάρλι μετά από τόσες φορές που του έχει πάει φαγητό; Μπορούμε να αποδεχθούμε την παχυσαρκία ως πάθηση και το φαγητό ως ισχυρή εξάρτηση ή αντιμετωπίζουμε τον παχύσαρκο σαν έναν άνθρωπο που «δεν πρόσεχε» και απομακρυνόμαστε; Είμαστε ρατσιστές με τους παχύσαρκους ανθρώπους;

Οι έκπτωτοι του Αρονόφσκι

Ο Αρονόφσκι επιστρέφει πέντε χρόνια μετά την αμφιλεγόμενη «Μητέρα!» με ένα δράμα που θυμίζει τον παλιότερο –και καλύτερο– εαυτό του, εκείνο του «Παλαιστή» του 2008. Οι δύο ταινίες συγγενεύουν όχι μόνο γιατί ανανεώνουν την καριέρα ενός αποδυναμωμένου σταρ (στην περίπτωση του «Παλαιστή» του Μίκι Ρουρκ, στη «Φάλαινα» του Μπρένταν Φρέιζερ), αλλά συγγενεύουν και θεματικά.

Tanweer

Έκπτωτοι, αυτοκαταστροφικοί χαρακτήρες παραμορφώνουν το σώμα τους, αδιαφορούν για τον εαυτό τους, οδηγούνται στο θάνατο με τη θέλησή τους, αρνούνται την ίδια τη ζωή. Πέρα όμως από τη μαρτυρική ύπαρξή τους, διατηρούν την ανάγκη για ανθρώπινη επαφή και θέλουν να προσφέρουν στους άλλους, διατηρούν τα στοιχεία που τους χαρακτήριζαν πριν εκτροχιαστούν, αλλά είναι πλέον αθέατα στους περισσότερους.

Μια πληθωρική ταινία

Ο Φρέιζερ δίνει μια ερμηνεία ζωής στο ρόλο του Τσάρλι πραγματοποιώντας μια μεγάλη επιστροφή μετά από μια δεκαετία «εξαφάνισης» από το προσκήνιο. Αποδίδει ένα μεγάλο φάσμα αποχρώσεων και συναισθημάτων με ειλικρίνεια, λιτότητα και ανθρωπισμό. Η κάμερα εστιάζει στο εκφραστικό πρόσωπό του και ο θεατής μετά το πρώτο σοκ της όψης διακρίνει έναν άνθρωπο που διατηρεί τα στοιχεία που τον χαρακτήριζαν πριν εκτροχιαστεί η ζωή του, που προσπαθεί να διακρίνει το καλό, το θετικό στους άλλους, που κάποτε ήταν ερωτευμένος, που διατηρεί την ανάγκη για προσφορά και επαφή με τους άλλους. Γεμάτος ενοχές για την απώλεια της σχέσης με την κόρη του λόγω του έρωτά του με έναν άντρα, για το βάρος της φροντίδας του που επωμίζεται η Λιζ, ζητάει συγγνώμη συνεχώς.

Tanweer

Ο προφανής παραλληλισμός με τον Μόμπι Ντικ και η θρησκευτική αλληγορία υπερτονίζουν το μελόδραμα χωρίς να είναι απαραίτητο, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τη λιτότητα της πλοκής και «φορτώνει» ακόμα περισσότερο το ήδη βαρύ θέμα. Ο Αρονόφσκι όμως δεν φημίζεται για την οικονομία στο σινεμά του. Κάνει ένα σινεμά μεγάλων θεμάτων, μεγάλων συναισθημάτων που προσπαθεί να ξεβολέψει το θεατή. Και συνήθως –όπως στη «Φάλαινα»– τα καταφέρνει.

Η «Φάλαινα» στον δρόμο για τα Όσκαρ

Η πρεμιέρα της «Φάλαινας» έγινε τον περασμένο Σεπτέμβρη στο φεστιβάλ Βενετίας αποσπώντας εξάλεπτο χειροκρότημα από το κοινό. Ήδη από την πρώτη προβολή της ταινίας ο Φρέιζερ φιγουράρει στην κορυφή των προβλέψεων για το Όσκαρ Α΄ Ανδρικού Ρόλου.

Ο Φρέιζερ έχασε τη Χρυσή Σφαίρα Α΄ Ανδρικού Ρόλου από τον Όστιν Μπάτλερ του «Elvis» πιθανότατα λόγω της δήλωσής του ότι αρνείται να παραστεί στην τελετή των βραβείων: «Περισσότερο έχω προηγούμενα με την Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου του Χόλιγουντ παρά σεβασμό για την Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου του Χόλιγουντ. Δεν θα συμμετάσχω. Είναι λόγω του παρελθόντος που έχω μαζί τους. Και η μητέρα μου δεν μεγάλωσε έναν υποκριτή. Μπορείς να με αποκαλέσεις πολλά πράγματα, αλλά όχι αυτό».

Ο ηθοποιός είχε κατηγορήσει τον Φίλιπ Μπέρκ, πρώην πρόεδρο της Ένωσης Ανταποκριτών Ξένου Τύπου του Χόλιγουντ (που αποτελεί το σώμα των ψηφοφόρων για τις Χρυσές Σφαίρες) ότι τον είχε παρενοχλήσει σεξουαλικά το 2003 και έχει υπονοήσει ότι αυτό το γεγονός έβλαψε την καριέρα του. Η απώλεια της Χρυσής Σφαίρας –ιδίως αν την τοποθετήσουμε στο παραπάνω πλαίσιο– δεν φαντάζει ικανή να του στερήσει το Όσκαρ.

Τον Φρέιζερ πλαισιώνουν οι Σάντι Σινκ στο ρόλο της κόρης (την γνωρίσαμε στο ρολό της Μαξ στο «Stranger Things»), η Χονγκ Τσάου στο ρόλο της Λιζ και η Σαμάνθα Μόρτον στο ρόλο της πρώην συζύγου του Τσάρλι.

Ο Δημήτρης Καλακίδης είναι θεατρολόγος και δραματουργός.