Η 16ΧΡΟΝΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΑ SOCIAL MEDIA

Μια 16χρονη από το Ιλινόι κατάφερε να «περάσει» τον πρώτο νόμο που προστατεύει παιδιά τα οποία συμμετέχουν σε ψηφιακό υλικό αναρτημένο από τους γονείς τους στα social media.

Κατά την διάρκεια της πανδημίας, η Shreya Nallamothu, 16 ετών σήμερα, αύξησε –όπως τα περισσότερα παιδιά– τον χρόνο που περνούσε στα social media. Της έκανε τότε μεγάλη εντύπωση το πόσο πολλοί ήταν οι γονείς που δημοσίευαν προσωπικές στιγμές της οικογένειας και των παιδιών τους και σταδιακά άρχισε να ενοχλείται.

Μιλώντας η ίδια στο Good Morning America περιγράφει: «Όσο καταδυόμουν σε αυτήν την κουνελότρυπα παρακολουθούσα περιπτώσεις εκμετάλλευσης». Βίντεο νέων γονιών-influencers που παρουσίαζαν το νέο τους καρότσι με το μωρό τους μέσα, βίντεο με παιδιά που παρουσίαζαν διάφορα προϊόντα, ρούχα ή παιχνίδια. Διαφημίσεις, ουσιαστικά, για τις οποίες οι γονείς πιθανώς να πληρώνονταν». Δεν μπορούσε όπως είπε να μην αναρωτηθεί αν γνώριζαν τα παιδιά αυτά τις προεκτάσεις που μπορεί να έχει για τη ζωή τους η διαδικτυακή τους παρουσία.

«Ειδικά τα πολύ μικρά παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνει να μιλάς μπροστά σε μία κάμερα. Δεν μπορούν να αντιληφθούν τι σημαίνει να σε παρακολουθούν εκατομμύρια άνθρωποι. Τι κέρδη μπορεί να έχουν κάποιοι (ακόμα και οι γονείς τους) από το υλικό αυτό που αναρτάται, το οποίο δεν θα έχουν ποτέ τη δυνατότητα να αποσύρουν», πρόσθεσε η μαθήτρια από το Ιλινόι.

Χάρη στη Shreya, τον Αύγουστο του 2023 η πολιτεία του Ιλινόι έγινε η πρώτη που θεσπίζει νόμο, ο οποίος διασφαλίζει ότι τα παιδιά που εμφανίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πληρώνονται για την εργασία τους.

Συγκεκριμένα, ο κυβερνήτης της πολιτείας David Koehler, εισήγαγε συμπληρωματικό νόμο που «δημιουργεί ένα ιδιωτικό δικαίωμα δράσης για παιδιά-influencers κατά των γονέων τους που τα πρόβαλλαν δημόσια σε βίντεο και δεν τα αποζημίωσαν σωστά». Όπως ο ίδιος ο Koehler αναφέρει σε ανάρτησή του, χρωστά στην Shreya ότι του έδωσε την ιδέα για αυτή τη νομοθεσία.

Τι κερδίζουν τα παιδιά από τη νέα αυτή νομοθεσία

Η 16χρονη απευθύνθηκε στον Koehler πριν από έναν χρόνο, όταν συνειδητοποίησε ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή καμία πολιτεία δεν είχε νόμους που να προστατεύουν τα παιδιά που εκτίθενται στα social media.

«Όταν πήρα την πρωτοβουλία ,δεν ήμουν ακόμα σίγουρη τι έπρεπε να κάνω. Δεν περίμενα ότι μέσα σε έναν χρόνο θα εφαρμοζόταν ένα νέο νομοσχέδιο. Είμαι ευγνώμων στον γερουσιαστή Koehler και την ομάδα του που μου έδωσαν σημασία», λέει σήμερα η ίδια.

H 16χρονη Shreya Nallamothu AP Photo Claire Savage

Ο νέος νόμος, που τίθεται σε εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2024, εντάσσει τα παιδιά που εμφανίζονται στα social media υπό το Δίκαιο Παιδικής Εργασίας του κράτους. Απαιτεί, λοιπόν, παιδιά κάτω των 16 ετών να αποζημιώνονται αν, σε διάστημα 30 ημερών, εμφανιστούν στο τουλάχιστον 30% ενός βίντεο ή κάποιου υλικού για το οποίο ο ενήλικας, είτε γονέας είτε φροντιστής, έχει πληρωθεί. Ο δημιουργός του βίντεο, στο οποίο εμφανίζεται το παιδί, είναι υπεύθυνος να διαφυλάξει τα ακαθάριστα κέρδη σε έναν καταπιστευματικό λογαριασμό, στον οποίο το παιδί θα μπορεί να έχει πρόσβαση συμπληρώνοντας τα 18 έτη.

Ο νόμος δεν περιλαμβάνει κάποιον μηχανισμό επιβολής από πλευράς κράτους, αλλά βασίζεται στο ότι ο ίδιος ο γονέας ή φροντιστής θα βάζει στην άκρη τα κέρδη που αντιστοιχούν στο παιδί, ενώ δίνει και στο παιδί το περιθώριο νομικής πράξης, αν το κρίνει απαραίτητο, μετά την ενηλικίωσή του.

«Όσοι δουλεύουν μέσω των social media πρέπει να προστατεύονται από τον νόμο»

Η Jessica Maddox, καθηγήτρια digital media του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα, αναφέρει ότι η νομοθεσία αυτή έλειπε εδώ και χρόνια. «Ελπίζω περισσότερες πολιτείες να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Ιλινόι, μα κυρίως εύχομαι αυτή να είναι μόνο η αρχή για την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο».

Η Maddox συμπλήρωσε ότι θα πρέπει, για παράδειγμα, τα παιδιά στα 18 να έχουν δικαίωμα να κατεβάζουν το περιεχόμενο που έχει δημοσιευτεί στα social media και τα αφορά.

AP Photo

Κατέληξε λέγοντας ότι η δουλειά που κάνουν οι influencers στα social media είναι μια γκρίζα ζώνη στις ΗΠΑ, χωρίς καμία προστασία. «Πρόκειται για κανονικά, κερδοφόρα επαγγέλματα, τα οποία θα πρέπει να προστατεύονται. Και αφού δεν υπάρχουν ενώσεις, δεν υπάρχει και συστημική προστασία ως προς τη νομοθεσία», λέει. «Ελπίζω ο νέος αυτός νόμος όχι μόνο να φέρει μια ουσιαστική αλλαγή, αλλά και να κάνει τους ανθρώπους που δημοσιεύουν περιεχόμενο online, είτε αυτό περιλαμβάνει παιδιά είτε όχι, να σκεφτούν πώς θα φέρονται έξυπνα, υπεύθυνα και ηθικά στις ψηφιακές δημιουργίες τους».

Στην Ελλάδα τι γίνεται;

«Δεν υπάρχει κάποιος τόσο συγκεκριμένος νόμος στην Ελλάδα, γιατί δεν χρειάζεται. Δεν εννοώ ότι τα παιδιά δεν χρειάζονται προστασία στα social media, αλλά ότι καλύπτονται από τη γενική νομοθεσία, και για την πνευματική ιδιοκτησία και από το αστικό δίκαιο. Οι διατάξεις αυτές δίνουν στα παιδιά τα δικαιώματα αυτά», λέει στο OW ο Κωνσταντίνος Κακαβούλης, συνιδρυτής της Homo Digitalis, της πρώτης ΜΚΟ για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ανθρώπων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στην Ελλάδα.

«Αυτό συμβαίνει εδώ και χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι γενικοί όροι που υπάρχουν δίνουν στα παιδιά ηθικό και περιουσιακό δικαίωμα, ώστε να μπορούν όχι μόνο να κινηθούν νομικά εναντίον των γονιών που κερδοφορούν δημοσιεύοντας υλικό τους, αλλά και να ζητήσουν αποζημίωση σε περίπτωση που οι γονείς δεν έχουν πάρει τη συγκατάθεσή τους για την δημοσίευση των δεδομένων τους. Το έχουμε δει να συμβαίνει σε υποθέσεις ανά την Ευρώπη – στην Ελλάδα όχι ακόμα».