ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ: 7 ΠΙΝΑΚΕΣ «ΜΙΛΟΥΝ» ΓΙΑ ΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ
Με αφορμή τη Γιορτή της Μητέρας εστιάζουμε σε επτά πίνακες ζωγραφικής, που δεν είναι απαραίτητα οι πιο γνωστοί ούτε οι πιο αντιπροσωπευτικοί, είναι όμως αγαπημένοι.
Είναι το άτομο που ασκεί πάνω μας καταλυτική επιρροή. Που κουβαλάει αντιφάσεις, αλλά και αστείρευτη αγάπη. Το άτομο που τρέχουμε να βρούμε κάθε φορά που χτυπάμε το γόνατό μας, που νιώθουμε τη ζωή να μας ξεπερνά, που θέλουμε μια αγκαλιά. Το ίδιο άτομο είναι ικανό με μια του λέξη να μας… βγάλει από τα ρούχα μας.
Η μητέρα είναι μια μορφή που αποτυπώνεται με συνέπεια σε όλη την ιστορία της τέχνης. Άλλοτε οι καλλιτέχνες αποτυπώνουν τη δική τους μητέρα, άλλοτε την εμπειρία της μητρότητας, άλλοτε τη σχέση με το παιδί. Ανά τους αιώνες η μορφή της έχει υπάρξει αντικείμενο ανάλυσης πάνω σε καμβάδες.
Με αφορμή τη Γιορτή της Μητέρας, οι φοιτήτριες του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, Ελισάβετ Παντζαρά και Σεμέλη Μπάλλα, καθώς και η Εύη Μπλέσιου (ακροάτρια), με τη συνδρομή του διδάσκοντα Σπύρου Μοσχονά, Δρ Ιστορίας της Τέχνης, σχολιάζουν επτά αγαπημένα μας έργα.
James Abbott McNeill Whistler: Σύνθεση σε γκρι και μαύρο, αρ. 1 - Προσωπογραφία της μητέρας του καλλιτέχνη (1871)
Ελαιογραφία σε καμβά, Musée d’Orsay, Παρίσι
«Η Σύνθεση σε γκρι και μαύρο, αρ. 1: Προσωπογραφία της μητέρας του καλλιτέχνη είναι, ίσως, ο γνωστότερος πίνακας του Αμερικανού James Abbott McNeill Whistler (1834-1903), ο οποίος δραστηριοποιήθηκε κατά βάση στο Λονδίνο. Ο ζωγράφος ξεκίνησε το έργο μάλλον τυχαία, μια μέρα που έμεινε χωρίς μοντέλο. Τότε, αποφάσισε να ζωγραφίσει τη μητέρα του. Μπροστά σε έναν γυμνό, γκρίζο τοίχο, φορώντας μαύρο φόρεμα και λευκό μαντήλι στα μαλλιά, η ηλικιωμένη γυναίκα κυριαρχεί με τη σφιγμένη, αλλά αριστοκρατική στάση της. Με τον καιρό, ο πίνακας έγινε διαχρονικό σύμβολο της αυστηρής και συνάμα ευαίσθητης γυναίκας, που αποτελεί τον πυρήνα της παραδοσιακής οικογένειας».
Pablo Picasso: Μητέρα και Παιδί (1901)
Ελαιογραφία σε καμβά, Fogg Museum, Harvard Art Museums, Κέιμπριτζ, Μασαχουσέτη
«Ο πίνακας ανήκει στα έργα της λεγόμενης Μπλε Περιόδου του καλλιτέχνη (1901-1904). Πέρα από την κυριαρχία του μπλε, η συγκεκριμένη περίοδος χαρακτηρίζεται επίσης από την επιλογή θεμάτων που προκαλούν έντονη συναισθηματική φόρτιση. Άνθρωποι του περιθωρίου απεικονίζονται σε συνθήκες μιζέριας, ανέχειας και μοναξιάς, μέσα σε ασαφές περιβάλλον, όπως ακριβώς η μητέρα και το βρέφος στο εν λόγω έργο. Μεγάλο μέρος του υλικού του τα χρόνια αυτά αντλεί ο καλλιτέχνης από την επίσκεψή του στη φυλακή-νοσοκομείο Saint-Lazare του Παρισιού, όπου κρατούνταν ένας μεγάλος αριθμός εταίρων που έπασχαν από αφροδίσια νοσήματα. Εδώ το λευκό ύφασμα στα μαλλιά της γυναίκας είναι μάλλον ο σκούφος των τροφίμων εκεί, αναδεικνύοντας ένα εξαιρετικά δυσάρεστο γεγονός της εποχής: την παρουσία παιδιών μέσα στη φυλακή-νοσοκομείο. Ωστόσο, η αναφορά του καλλιτέχνη στην εικονογραφία της Παναγίας και του Βρέφους εντέλει επιτρέπει την παρείσφρηση της ελπίδας».
Gustav Klimt: Οι τρεις ηλικίες της γυναίκας (λεπτομέρεια, 1905)
Ελαιογραφία σε καμβά, Galleria Nazionale d'Arte Moderna e Contemporanea, Ρώμη
«Η εικόνα είναι λεπτομέρεια του έργου Οι τρεις ηλικίες της γυναίκας, του Αυστριακού συμβολιστή ζωγράφου Gustav Klimt (1862-1918), ο οποίος υπήρξε εξέχων μέλος του κινήματος της “Απόσχισης” της Βιέννης. Από τις τρεις συνολικά γυναίκες που απεικονίζονται στον πίνακα, συμβολίζοντας τα τρία βασικά στάδια του κύκλου της ζωής, εδώ βλέπουμε τη νεαρή μητέρα να κρατά αγκαλιά το μικρό της κοριτσάκι, ενώ έχουν και οι δύο παραδοθεί σ' έναν γαλήνιο ύπνο. Τα πλούσια μαλλιά τους με τα έντονα χρώματα (αυτά της μητέρας στολισμένα με τα συνήθη διακοσμητικά μοτίβα του Klimt) τονίζουν τη διάφανη σχεδόν λευκότητα των γυμνών τους σωμάτων, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα σχεδόν ονειρική. Ο Klimt, λάτρης της γυναικείας μορφής, πετυχαίνει εδώ με την έκφραση των προσώπων και τη στάση των σωμάτων να αποδώσει τον “χαμένο παράδεισο” της νηπιακής ηλικίας, όταν μητέρα και παιδί βιώνουν την απόλυτη ένωση, αγάπη, εμπιστοσύνη και ευτυχία».
Egon Schiele: Μητέρα και Παιδί (1914)
Μολύβι και γκουάς σε χαρτί, Leopold Museum, Βιέννη
«Το έργο φιλοτεχνήθηκε από τον Egon Schiele (1980-1918) και αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης σειράς πινάκων με ανάλογη θεματική. Στη σύνθεση, που εντάσσεται σε έναν κενό, άδειο χώρο, μοναδικό αντικείμενο παρατήρησης είναι η μητέρα που κρατά στην αγκαλιά το παιδί της. Και ενώ κοιτάζοντάς την ο θεατής μπορεί να αντικρίσει την έντονη ανάγκη εναγκαλισμού και το χαμηλωμένο της βλέμμα, την προσοχή τραβάει τελικά η ένταση στο πρόσωπο του παιδιού, το οποίο φαίνεται να αναζητά την αποστασιοποίηση, αντικατοπτρίζοντας τελικά την περίπλοκη σχέση μητέρας και παιδιού».
Salvador Dalí: Το αίνιγμα της επιθυμίας ή Η μητέρα μου, η μητέρα μου, η μητέρα μου (1929)
Ελαιογραφία σε καμβά, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Pinakothek der Moderne, Μόναχο
«Το αίνιγμα της επιθυμίας ή Η μητέρα μου, η μητέρα μου, η μητέρα μου είναι ένα από τα πρώτα υπερρεαλιστικά έργα του Ισπανού Salvador Dalí (1904-1989). Στο ερημικό τοπίο ορθώνεται ένας ιδιότυπος βράχος και στις κοιλότητές του διακρίνεται η φράση ma mére (η μητέρα μου), μαζί με άλλα σύμβολα της υπερρεαλιστικής εικονογραφίας του Dalí: τα μυρμήγκια, που συμβολίζουν τον θάνατο, ή το κεφάλι του λιονταριού ψηλά στον βράχο, που ανακαλεί τον φόβο. Η μητέρα του ζωγράφου πέθανε όταν εκείνος ήταν 17 ετών και ο πίνακας, βασισμένος στις φροϋδικές θεωρίες, εστιάζει στον καταπιεσμένο του πόθο για τη μορφή της. Κυρίως, όμως, δηλώνει τη θλίψη για την οριστική απώλειά της».
Frida Kahlo: Νοσοκομείο Henry Ford (1932)
Ελαιογραφία σε μεταλλική πλάκα, Museo Dolores Olmedo, Πόλη του Μεξικού
«Το Νοσοκομείο Henry Ford αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της εργασίας της Μεξικανής Frida Kahlo (1907-1954), η οποία αντλούσε τα θέματά της ουσιαστικά από τα βιώματά της. Ο συγκεκριμένος πίνακας αντανακλά την ψυχική κατάσταση της Kahlo, σε μία άκρως οδυνηρή στιγμή της ζωής της, κατά την αποβολή της στο ομώνυμο νοσοκομείο. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου καταλαμβάνει το ματωμένο κρεβάτι του νοσοκομείου, πάνω στο οποίο βλέπουμε το σώμα της Kahlo να πονά και να συστρέφεται. Το κρεβάτι περιβάλλουν έξι αντικείμενα σε θέση συμβόλων, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο ερμηνεύσιμα: η ανατομική απεικόνιση του γυναικείου σώματος, ένα ελαφρώς παραμορφωμένο οστό λεκάνης, ένα αρσενικό έμβρυο, μια ορχιδέα, πιθανώς ως σύμβολο των γυναικείων αναπαραγωγικών οργάνων, ένας μεταλλικός πάγκος και ένα σαλιγκάρι, που σηματοδοτεί τη μεγάλη διάρκεια της επέμβασης όπως τη βίωσε η Kahlo. Η καλλιτέχνης σε ηλικία δεκαοκτώ ετών υπέστη ένα σοβαρότατο ατύχημα, που της κληροδότησε ισόβια τραύματα και πόνους, και της στέρησε τη δυνατότητα της μητρότητας. Αυτή η θλίψη διατρέχει το έργο της, μέσω του οποίου καταγράφει τον αντίκτυπο του τραυματισμού της πάνω στο σώμα και τον ψυχικό της κόσμο».
Γεώργιος Ιακωβίδης: Η σύζυγος του καλλιτέχνη με τον γιο τους (1895)
Ελαιογραφία σε καμβά, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα
«Η σύζυγος του καλλιτέχνη με τον γιο τους αποτελεί ένα από τα γνωστότερα έργα του Γεωργίου Ιακωβίδη (1853-1932), ο οποίος μέσα από τα έργα του έχει αποτυπώσει την αλληλεπίδραση των διαφορετικών γενεών, δίνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην παιδική ηλικία. Σε ένα έργο όπου γίνεται φανερή η αστική καταγωγή των εικονιζόμενων προσώπων, διατηρείται η εμπιστοσύνη και η οικειότητα που αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις εκφράσεις τους. Στο ελαφρύ μειδίαμα του γιου ο θεατής αναγνωρίζει την επόμενη σκανταλιά, ενώ στο βλέμμα και το άγγιγμα της συζύγου τη μητρική στοργή, ως πανανθρώπινη αξία».
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
