ΤΙ ΜΑΘΑΜΕ ΑΠΟ ΕΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΤΥΧΙΑ

Ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο σχετικά με τα λάθη και την αποτυχία γίνεται έμπνευση για να δούμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και λειτουργούμε διαφορετικά. Κυρίως όμως για να αγκαλιάσουμε και να αξιοποιήσουμε όσα θεωρούμε «λάθος».

Ξέρω πολλούς ανθρώπους που βασανίζονται μόνο και μόνο στην ιδέα της αποτυχίας. Ξέρω και άλλους τόσους που, ενώ ξεκίνησαν την πορεία τους, είτε στο σχολείο είτε στη δουλειά, με αρκετές «αποτυχίες», τελικά κατάφεραν πολλά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι «επιτυχίες» και οι «αποτυχίες» στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Τι θα λέγατε τώρα στα παιδιά που αγχώνονται στην ιδέα τους;

Βάζω τις λέξεις σε εισαγωγικά γιατί αμφισβητώ την έννοιά της. Δεν ξέρω τελικά τι είναι αποτυχία και τι επιτυχία και –κυρίως– αν πρέπει να χαρακτηρίζουμε έτσι το οτιδήποτε. Μήπως τελικά οι άνθρωποι φοβούμενοι την όποια αποτυχία, δεν παίρνουν τα ρίσκα εκείνα που θα τους οδηγούσαν στην «επιτυχία»;

Ας μιλήσουμε για τις αποτυχίες μας

Έχοντας όλα αυτά στο μυαλό μου, αποφάσισα να παρακολουθήσω το σεμινάριο των Small Educational Paradises σχετικά με την ΑποΤΥΧΗα, ενός οργανισμού με σκοπό την εκπαιδευτική ενδυνάμωση και την ευαισθητοποίηση των ατόμων με άξονα την ενεργή πολιτειότητα, ο οποίος δημιουργεί tailor made σεμινάρια και εκπαιδευτικό υλικό. Αυτή τη φορά, η ημερίδα είχε στόχους:

• Να αποστιγματίσουμε ως κοινωνία την πράξη της αποτυχίας.
• Να δούμε και να σκεφτούμε τα πράγματα αλλιώς.

«Εξ όσων γνωρίζουμε, η αποτυχία είναι ένα εντελώς αναπόφευκτο μέρος του να είσαι άνθρωπος. Αυτός είναι ο πρώτος λόγος που πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να μιλάμε για την αποτυχία. Δεν είναι κάτι έξω από την καθημερινή μας ζωή και όμως συνειδητοποιήσαμε ότι δεν μιλάμε για τις αποτυχίες μας αρκετά. Καθένας από εμάς αποτυγχάνει μερικές/πολλές φορές. Η έρευνα έχει δείξει ότι το να είσαι ανοιχτός και να συζητάς την αποτυχία είναι συχνά μια γόνιμη ευκαιρία μάθησης και μια ευκαιρία απομυθοποίησης της επιτυχίας» είπαν οι διοργανωτές.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Τα λάθη στο σχολείο

Θέλοντας να μάθω τι συμβαίνει στα πρώτα σχολικά χρόνια, εκεί που διαμορφώνονται οι έννοιες του λάθους και της αποτυχίας, απευθύνθηκα στην εκπαιδευτικό Αργυρώ-Μαρία Σκουρμαλλά. Στη δική της ομιλία, προσπάθησε να αναζητήσει τη σημασία του λάθους καθώς και τον ρόλο του στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Το λάθος στη βιβλιογραφία ορίζεται ως το αντίθετο της επιτυχίας, μια συνθήκη ή κατάσταση μη επίτευξης του επιδιωκόμενου/επιθυμητού στόχου/αποτελέσματος, το λάθος είναι η μη-επιτυχία. Είναι όμως το λάθος μια κατάσταση αντικειμενική;

«Αυτό που συχνά δεν λαμβάνουμε υπόψη είναι ο βαθμός υποκειμενικότητας που συνδέεται με τα λάθη. Το λάθος εξαρτάται από το εκάστοτε πλαίσιο και συνδέεται άρρηκτα με το σύστημα πεποιθήσεων του παρατηρητή ή του κοινωνικού περιβάλλοντος. Αυτό σημαίνει ότι η αντίληψη του λάθους διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά και από ένα κοινωνικό πλαίσιο σε ένα άλλο».

Δύο διαφορετικά «είδη» λαθών

Η κυρία Σκουρμαλλά κάνει μια επίσης σημαντική παρατήρηση: Στην αγγλική βιβλιογραφία, υπάρχουν οι εξής δύο διαφορετικές αποδόσεις του όρου «λάθος»: mistake και error. Στην πρώτη περίπτωση, το λάθος ως mistake θεωρείται λιγότερο σημαντικό.

Έχει να κάνει με τη συγκεκριμένη στιγμή που παρατηρείται και το άτομο πιστεύεται ότι κατέχει τη γνώση, όμως για λόγους που έχουν να κάνουν συνήθως με την προσοχή και τη συγκέντρωση, δεν δίνεται η αναμενόμενη απάντηση.

Σε αντίθεση με αυτό, το λάθος ως error, υποδεικνύει τις δεξιότητες και τον βαθμό γνώσης ενός αντικειμένου του ατόμου και επομένως συνδέεται με την έλλειψη γνώσης.

Τα λάθη μάς εμπνέουν να τα αξιοποιήσουμε

Ποιος είναι ο ρόλος των λαθών στην εκπαιδευτική διαδικασία; «Πριν προσεγγίσουμε την ερώτηση αυτή, είναι σημαντικό να σταθούμε σε μερικά σημεία που συνδέονται με τα εμπλεκόμενα άτομα. Οι μαθητές/μαθήτριες είναι οντότητες με άποψη, αντίληψη, ιδέες και εμπειρίες. Αυτό σημαίνει ότι σε αρκετές περιπτώσεις τα λάθη μπορεί να συνδέονται με τα προηγούμενα χαρακτηριστικά των μαθητών και των μαθητριών μας».

»Εκτός από αυτό όμως, τα λάθη μπορεί να αποτελέσουν μία πολύ χρήσιμη ένδειξη για καλύτερο σχεδιασμό της διδασκαλίας βασιζόμενη στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του κοινού μας. Είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της διδασκαλίας και μπορούν να έχουν δημιουργικό ρόλο μέσα σε αυτή. Αποτελούν ένα εργαλείο για τη μάθηση, συνδέονται με τη δράση και προωθούν-υποστηρίζουν τη διαδικασία» λέει.

Πολλές φορές «κολλάμε» στα λάθη, προσπαθώντας να τα διορθώσουμε, όταν για παράδειγμα βοηθάμε τα παιδιά στη μελέτη. «Είναι σημαντικό να ερευνήσουμε το πλαίσιο και να αναζητήσουμε κανονικότητες στα λάθη, χωρίς να αναλωθούμε σε αυτά, δίνοντας έμφαση στην επεξεργασία και αξιοποίησή τους στην πράξη περισσότερο από ότι στη διόρθωσή τους. Καλό είναι να θυμίζουμε πάντα στα παιδιά πως τα λάθη είναι μια απόδειξη ότι προσπαθούμε!».

Όχι τυχαία, άλλωστε, ο αυτοσχεδιασμός, όπου δεν δίνεται καμία έμφαση σε λάθος και σωστό, αλλά στην προσωπική έκφραση, έχει βρεθεί ότι βοηθάει τα παιδιά. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του αυτοσχεδιασμού στον χορό.