ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΗΣ: Η ΑΝΥΠΕΡΒΛΗΤΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΜΝΗΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΑΓΙΑ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ

Οι βουτιές στο παρελθόν ανακαλούν τρυφερά όλα όσα μας έχουν διαμορφώσει. Ας αγκαλιάσουμε λοιπόν τις αναμνήσεις και τη νοσταλγία.

Δεν είχε μπάλα ούτε καμιά ταινία της προκοπής, κι έτσι βρέθηκα να τριγυρνώ νυχτιάτικα στην «Ενδοχώρα», ακολουθώντας τον Εμπειρίκο στο ηδονοθηρικό σεργιάνι του, όταν έπεσα πάνω στη φράση «παλίρροια αναμνήσεων».

Αυτό ήταν! Άφησα το βιβλιαράκι (εκδ. Άγρα), έβαλα την «Αγία Νοσταλγία» του Θανάση Παπακωνσταντίνου, άναψα τσιγάρο και είπα καλησπέρα στα πλήκτρα. Ναι, για τις αναμνήσεις και τη νοσταλγία θα γράψω.

Ο Ντογιάκος, που ποζάρει απειλητικός με το γκρίζο παλτό του ρόλου του, ο σεληνιασμένος Ερντογάν, οι αμφίθυμοι Αμερικανοί, οι ιοφόροι(;) Κινέζοι, τα «καλάθια» της κυβέρνησης και τα τηλεοπτικά υπόγεια –ειδικά τα πρωινομεσημεριανά, βαρετά και μουχλιασμένα ως επί το πολύ– μπορούν να περιμένουν ακίνητα στον σάκο των σημειώσεων.

Λοιπόν, που λέτε, δεν κατάλαβα ποτέ τις οξύαιχμες επιθέσεις εναντίον των αναμνήσεων και της νοσταλγίας. Δεινές οι επικρίσεις, συμπυκνώνονται σε μια αφοριστική απόφανση. Ότι νοσταλγούν (το παρελθόν) οι άνθρωποι που τους ξεπέρασε η εποχή, που δεν έχουν τίποτε να πουν, δεν έχουν έργο να επιδείξουν, που δεν βιώνουν πια τα χυμώδη της ζωής και γι’ αυτό γυρίζουν πίσω, προσπαθώντας να στηρίξουν το είναι τους με υλικά του παρελθόντος.

Σε κάποιους όντως συμβαίνει. Κι όλο αναφέρονται στην εποχή τους –τη μυθολογούν, δηλαδή– κι όλο «ξέρεις εμείς τότε» και υμνωδίες για τα χρόνια που έζησαν, για τον δικό τους ρόλο, τις αντοχές και τις δυσκολίες που παλικαρίσια τις αντιμετώπισαν. Μια προσωπική σάγκα που υψώνεται τεχνουργημένη με τις υπερβολές του υποκειμενισμού, η οποία επιστρατεύεται για να πρασινίσει μέσα τους την έρημο του «σήμερα».

Προσοχή! Ενδέχεται να ισχύουν κάποια ή αρκετά από τα στοιχεία που επιστρατεύουν, δηλαδή ψηφίδες από το δικό τους μωσαϊκό ή των καιρών τους τις μπόρες και τις καλοκαιριές.

Όμως το βλέπεις. Κανοναρχεί η οίηση και ασθμαίνει η προσπάθεια να στιλβωθούν οι καιροί τους, πάντοτε σε αντιπαράθεση με τα σημερινά που δήθεν υπολείπονται. Κι έτσι, οι αναμνήσεις και η νοσταλγία δεν λειτουργούν σαν ιμάντες γεγονότων, αισθημάτων και εμπειριών που κατέλιπαν μέσα τους πολύτιμο υλικό.

Bashar Alaeddin/Unsplash

Κρίμα. Γιατί οι βουτιές στο παρελθόν ανακαλούν τρυφερά όλα όσα μας έχουν διαμορφώσει. Τρυφερά. Κι ας ήταν υφάλμυρα και ακάνθινα κάποια απ’ αυτά. Νάτα: Πίκρες και χαρές, ήττες και ακριβές στιγμές, έπαινοι και φάλτσα, οι ανοιχτοί πόροι της νεότητος, τότε δηλαδή που το παραμικρό, από τον θόρυβο της βροχής, την ευωδία του γιασεμιού και τα αρώματα της γης (για μας τους χωριάτες) άφηναν ίχνη ανεξίτηλα και μαζί με άλλα –τη γνώση, το παιχνίδι, τα άλματα της φαντασίας στις αγκαλιές των κοριτσιών και πολλά ακόμη– σφράγιζαν, χωρίς να το συνειδητοποιούμε πλήρως, το διαβατήριο για τα ξέφωτα και τα αυχμηρά πεδία του μέλλοντος.

Ναι, τα θυμάσαι και τα νοσταλγείς. Δεν τα επιστρατεύεις για να επιχωματώσεις το κενό σου. Τα νιώθεις σαν περίπατο σε πορτοκαλεώνες, μιλάς γι’ αυτά, τους σφίγγεις το χέρι και επιστρέφεις στις αλέες του σήμερα, γεμάτος χαμόγελα και τρυφεράδες, χωρίς να τα νιώθεις άγκυρα που σε κρατάει στον βυθό.

Λέγοντας για τα περασμένα στα οποία ανατρέχουμε –και καλά κάνουμε– δεν λησμόνησα ηλεκτρισμένους έρωτες και συνάφειες που ναυάγησαν στα «ύφαλα μέρη» του περιστασιακού (έχουν κι αυτές την αξία τους). Όμως σε κάτι παράδοξο και κάπως στυφό από το δοκιμαστήριο του έρωτα θέλω να σταθώ.

Τίποτε δεν πάει χαμένο απ’ αυτά που ζήσαμε. Ακόμη και τα θολά μερόνυχτα των ζευγαριών, οι λεγόμενες προδοσίες, οι συγκρούσεις, η απογοήτευση, η κούραση που έφερε το τέλος. Όλα έχουν την αξία τους. Πόσο μάλλον οι ξέφρενες στιγμές, τα σώματα, τα βλέμματα, ο πόθος και τα πάθη. Αυτά δηλαδή που έφτιαξαν το ερωτικό μας παλίμψηστο.

Αντί, λοιπόν, να χαιρόμαστε για τις παλιές χαρές τις δικές μας και του άλλου, αντί να υμνούμε μέσα μας τα περασμένα της ξεχωριστής διαδρομής και να τα θεωρούμε ευλογία σε μια σχέση –ακόμη και τα πικρά, το ξαναλέω–, τι κάνουμε συνήθως; Ή τα απωθούμε αστόχαστα ή τα αποσιωπούμε φοβικά για να μην ενοχληθεί το σημερινό μας ταίρι.

Οποία τύφλωση. Και πόσο ανόητος ο φόβος μην μπλέξει το ζευγάρι με συγκρίσεις. Μα ό,τι είμαστε σ’ αυτά που ζήσαμε οφείλεται. Όσα (ερωτικά) μας έχουν προσφέρει χαρά στο παρελθόν διατηρούν την αυτονόητη αξία τους ενσωματωμένα στον καινούριο εαυτό μας. Αυτόν που ερωτεύεται ο άλλος…

Αnne Νygard/Unsplash

Κάτω λοιπόν τα χέρια από τις αναμνήσεις, την αναπόληση και τη νοσταλγία. Οι παρεκβάσεις και οι απόπειρες να μυθολογηθεί ακρίτως το παρελθόν και να γίνει βακτηρία για το μπαταρισμένο παρόν, αδυνατούν να πλήξουν τις διαδρομές της μνήμης και να δηλητηριάσουν τα πηγάδια της νοσταλγίας…

…Περασμένα μεσάνυχτα. Τέλος του κειμένου και τσιγάρο ανακούφισης. Ξανάβαλα το αγαπημένο τραγούδι του Θανάση Παπακωνσταντίνου και άρχισα να απολαμβάνω για χιλιοστή φορά την έμπνευση του δημιουργού του, κι ας γέρνουν λιγάκι οι στίχοι προς τον ψυχικό πόνο, το άλγος που δημιουργεί ο νόστος, η επιθυμία για επιστροφή στα περασμένα.

ΥΓ: Για να μην υπάρχουν παρανοήσεις: Νόστος είναι η επιστροφή ξενιτεμένου στην πατρίδα. Νοσταλγία είναι η λαχτάρα για την επιστροφή και ο πόνος όταν είναι αδύνατη ή δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Και κατ’ επέκτασιν, νοσταλγία είναι αυτό που νιώθουμε αναπολώντας το παρελθόν.

ΥΓ(2): Να και οι στίχοι της «Αγίας Νοσταλγίας». Ευκαιρία να θυμηθείτε το υπέροχο αυτό τραγούδι:

Αγία νοσταλγία πέλαγο ανοιχτό
πόσα σκαριά έχεις πάρει για πάντα στο βυθό

Αγία νοσταλγία φιλώ την εικόνα σου
δεν έχω απόψε πού να πάω δέξου με στο δώμα σου

Αγία νοσταλγία τις αγάπες μου καλώ
μέσα από καθρέφτη παραμορφωτικό

Αγία νοσταλγία της μνήμης αδερφή
είσαι αγκάθι βάλσαμο τραγούδι και στριγκλιά μαζί

Αγία νοσταλγία ανίκητο θεριό
έχεις κλείσει την καρδιά μου σε λαβύρινθο