«ΓΙΑΓΙΑΔΕΣ»: ΜΙΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΚΡΑΥΓΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ

Στην παράσταση «Γιαγιάδες», μια ομάδα νέων ηθοποιών καταπιάνεται με το ζήτημα της πατριαρχίας, μεταφέροντας στη σκηνή το αίτημα να αλλάξει η νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιτρέπει να γίνονται εγκλήματα σε βάρος γυναικών.

Υπάρχει ένα τέρας στην παράσταση «Γιαγιάδες». Ένα τέρας «με δέκα γράμματα», που δεν κατονομάζεται ποτέ, όμως κυριαρχεί σε κάθε σκηνή: Η πατριαρχία. Είναι ένα τέρας που σε πλακώνει, αλλά καταλαβαίνεις ότι δεν είναι ανίκητο. Όχι, όταν νέοι άνθρωποι έχουν την ευαισθησία να αναγάγουν μια σκληρή πραγματικότητα σε θέατρο, αποτυπώνοντας στο όλο εγχείρημα τη μαχητική διάθεση με την οποία αντιμετωπίζουν την ίδια τη ζωή.

Στις «Γιαγιάδες», που παίζονται στο Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου-Μαριάννα Τόλη, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα συμβατικό θεατρικό έργο ούτε με καταξιωμένους πρωταγωνιστές. Έχουμε να κάνουμε με ένα πρωτότυπο κείμενο, στη διαμόρφωση του οποίου συνέβαλαν οι νέοι άνθρωποι που το ερμηνεύουν, υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση της Κατερίνας Σκουρλή.

«Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε τον Οκτώβρη με μια ομάδα νέων ανθρώπων στα πλαίσια ενός εργαστηρίου, με σκοπό να ανακαλύψουμε έναν κοινό σωματικό κώδικα, το βασικό πρώτο βήμα, κατά την ταπεινή μου γνώμη, για να γίνει ένα σύνολο νέων ηθοποιών ομάδα», εξηγεί η ίδια στο πρόγραμμα της παράστασης. «Στην πορεία προστέθηκε και ο λόγος. Η διαδρομή μέχρι να καταφέρουμε να εκφέρουμε την ιστορία που γράφτηκε μαζί με την ομάδα ήταν δημιουργική και δύσκολη. Αισθάνομαι βαθιά συγκίνηση που είχα την τύχη να συνεργαστώ και να συμπορευτώ με δεκαοχτώ νέους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν πάρει την απόφαση να μην παρακολουθούν σαν απλοί θεατές τα γεγονότα, αλλά να παίρνουν θέση απέναντι σε ό,τι συμβαίνει σήμερα».

Χρήστος Κεκές

Η ενσάρκωση της πατριαρχίας

Οι γιαγιάδες της παράστασης είναι κάθε ηλικίας, από το 1904 μέχρι και σήμερα. Οι ιστορίες τους διαδέχονται η μια την άλλη, σαν μια ατέλειωτη γενεαλογία που δείχνει πώς η μια γενιά αφήνει τη σφραγίδα της στην επόμενη, κληροδοτώντας βιώματα, νοοτροπίες και τραύματα.

Με έναν άντρα ηλικίας 118 ετών να ενσαρκώνει συμβολικά τον απόλυτο θύτη και έναν γιο που είναι σαν παράπλευρη απώλεια, οι γιαγιάδες αφηγούνται περιστατικά που μπορεί κάλλιστα να έχουμε ακούσει στον περίγυρό μας. Περιστατικά δυσάρεστα, που μεμονωμένα είναι ίσως εύκολο να τα προσπεράσεις, να τα καταχωνιάσεις σε κάποια άκρη του μυαλού σου και να τα απωθήσεις – πιθανώς όχι από αδιαφορία, μα από άμυνα, από την επιθυμία να «ξορκίσεις το κακό».

Όμως το κακό της πατριαρχίας δεν ξορκίζεται καταχωνιάζοντας – κι αυτό, αν μη τι άλλο, το έχουμε δει πια ξεκάθαρα. Ξορκίζεται όταν το φέρνεις στο φως και κάνεις κάτι για να σπάσεις την αλυσίδα που το μεταβιβάζει από τη μια γενιά στην άλλη. Ξορκίζεται όταν δεν κλείνεις τα μάτια και παίρνεις θέση.

Χρήστος Κεκές

Γιατί «Γιαγιάδες»;

Κάθε ηρωίδα στις «Γιαγιάδες» έχει το δικό της όνομα, όπως έχει όνομα κάθε θύμα της πατριαρχίας. Μόνο που σε κάποιες περιπτώσεις ξεχνιέται, πέφτει κι εκείνο θύμα στον βωμό του «victim blaming».

«Τα σπίτια μας είναι φτιαγμένα για να πλακώνουν τις γυναίκες, όχι για να τις αφήνουν να αναπνέουν στις βεράντες», λένε οι ηρωίδες του έργου. «Πρέπει να κλείνονται στο δωμάτιό τους, να κλειδώνουν την πόρτα και να μετρούν τις δολοφονημένες στα δελτία των ειδήσεων. Ύστερα να παπαγαλίζουν χορωδιακά, στο τέμπο του παρουσιαστή των ειδήσεων τη φράση Εσύ φταις, εσύ φταις, εσύ φταις!»

Οι «Γιαγιάδες» της παράστασης «είναι η φροντίδα του ανθρώπου για τον συνάνθρωπο», σημειώνεται στο πρόγραμμα. «Μα ταυτόχρονα είναι και η οργή. Γιατί όταν η αλληλεγγύη στερέψει, τότε θα έρθει ο οργή σαν ποτάμι και θα τα ξεπλύνει όλα».

Χρήστος Κεκές

Η πορεία προς την κάθαρση

Αν οι «Γιαγιάδες» ξεκινούν με το βάρος της καταπίεσης, της κάθε γυναικοκτονίας, του πόνου, κάποια στιγμή αρχίζει να γίνεται αισθητή μια δόνηση, που όλο και δυναμώνει. Δεν είναι απλώς η αγανάκτηση για τα δεινά που βλέπεις επί σκηνής – και ξέρεις πως έχουν συντελεστεί και συντελούνται ανάλογα στον κόσμο. Είναι η αποφασιστικότητα να μη συνεχιστεί όλο αυτό. Η αγωνιστικότητα των εγγονών, που κάνουν ό,τι μπορούν για να λυτρωθούν οι γιαγιάδες τους.

«Η μάνα μου με ονόμασε “εγώ δεν φταίω”», ακούγεται προς το τέλος του έργου. «Και τότε λύθηκαν όλα τα μάγια. Και όλες οι γυναίκες σταμάτησαν να τρέχουν. Ξάπλωσαν στα κρεβάτια τους και άπλωσαν τα χέρια τους και έσπασαν τους τοίχους για να πιάσουν η μία την άλλη. Φώναζε η μία στην άλλη “εσύ δεν φταις”, κράτα μου το χέρι, μην κλαίτε πια γιαγιάδες, είστε ελεύθερες».

Καμιά τραγωδία δεν είναι εύκολο να τη βλέπεις. Υπάρχει όμως μια λέξη με επτά γράμματα που δίνει νόημα στο να το κάνεις: κάθαρση.

• Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου-Μαριάννα Τόλη: Προφήτου Δανιήλ 3, Αθήνα, τηλ. 2110132002- 5
• Παραστάσεις κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, μέχρι 29 Μαΐου 2022. Κλείσε εισιτήρια