ΕΛΕΝΗ ΜΠΑΓΑΚΗ: ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΑΝΔΡΙΚΟ ΓΥΜΝΟ
Στην πρώτη της ατομική έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, η Ελένη Μπαγάκη αντιμετωπίζει το ανδρικό γυμνό μέσα από τη δική της ματιά και φαντασία.
Το γυμνό υπήρξε ανέκαθεν ένα από τα συνηθισμένα θέματα της ζωγραφικής και της τέχνης γενικότερα. Από τα αρχαιοελληνικά αγάλματα που υμνούν κατεξοχήν το ανδρικό σώμα μέχρι πίνακες κλασικών ζωγράφων που αντικειμενοποιούν συχνά τη γυναίκα, τα μουσεία του κόσμου έχουν να επιδείξουν αναρίθμητα σχετικά έργα. Έργα που κατανοείς καλύτερα τη σημασία τους όταν τα εντάσσεις στο χρονικό πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκαν και τις κοινωνικές συνθήκες της εκάστοτε εποχής.
Το σκέφτομαι βλέποντας την έκθεση της Ελένης Μπαγάκη στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, με τίτλο «Something like a poem, a nude and flowers in a vase». Πρόκειται για μία από τις έξι ατομικές εκθέσεις σύγχρονων δημιουργών που παρουσιάζει το ΕΜΣΤ, «με θεματικό επίκεντρο την επίδραση που ασκεί το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η σύγχρονη οικονομία της τεχνολογίας στις σχέσεις και τη σύγχρονη ζωή».
Πρόσφατα και καινούργια ζωγραφικά έργα μεγάλης κλίμακας δίνουν τον τόνο στην έκθεση της Ελένης Μπαγάκη. «Απεικονίζουν μοναχικές φιγούρες ή συμπλέγματα μορφών που στέκονται ή αλληλεπιδρούν σε ειδυλλιακά τοπία», αναφέρεται στα συνοδευτικά κείμενα. «Αφετηρία για τη δημιουργία των ανδρικών κατά βάση γυμνών σωμάτων είναι η επιθυμία: η ονειρική ζωγραφική της Μπαγάκη παράγεται, όπως τονίζει η ίδια, από και για την επιθυμία».
Πέρα από αυτά, η έκθεση περιλαμβάνει σχέδια, ηχητικά έργα και κείμενα της Ελένης Μπαγάκη, που συσχετίζει στο έργο της την αυτοβιογραφία με μυθοπλαστικά στοιχεία.
– Τι σημαίνει για μια καλλιτέχνιδα στην ηλικία σου να παρουσιάζει την πρώτη της μουσειακή έκθεση σε ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης; Υπάρχει κάτι που τη διαφοροποιεί σε σχέση με το αν παρουσίαζες μια τέτοια σειρά έργων σε γκαλερί;
Είναι πολύ σημαντικό μια γυναίκα καλλιτέχνιδα στην ηλικία μου –εδώ θα πρόσθετα «και εν ζωή»– να παρουσιάζει την πρώτη της ατομική έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Κάτι που μέχρι πρότινος το θεωρούσαμε αδύνατο. Είναι σημαντικό να αντιμετωπίζονται οι γυναίκες καλλιτέχνιδες με επαγγελματισμό, να αναγνωρίζεται το έργο τους και να τους δίνονται ίσες ευκαιρίες. Τώρα, όσον αφορά τις διαφορές μεταξύ μουσείου και γκαλερί, είναι πολλές αλλά θα εστιάσω σε μία: Το μουσείο είναι προσβάσιμο σε ένα ευρύτερο κοινό, ενώ τις γκαλερί συνήθως επισκέπτεται ένα πιο εξειδικευμένο και εξοικειωμένο με την τέχνη κοινό.
– Τι θα ήθελες να ξέρει ένας θεατής αυτής της έκθεσης για τη μέχρι τώρα καλλιτεχνική πορεία σου;
Ίσως δεν χρειάζεται να ξέρει κάτι. Αυτό που θα ήθελα είναι να αφεθεί στο συναίσθημα που μπορεί να νιώσει περνώντας χρόνο στην έκθεση. Ε, τώρα, άμα θέλει να μάθει κάτι για τη δουλειά μου, μπορεί να με γκουγκλάρει.
– Πώς γεννήθηκε ο τίτλος «Κάτι σαν ένα ποίημα, ένα γυμνό και λουλούδια σε ένα βάζο»;
Στην πρακτική μου χρησιμοποιώ διαφορετικά μέσα – ζωγραφική, γλυπτική, βίντεο, κείμενο, βιβλία. Για την συγκεκριμένη έκθεση εστίασα στη ζωγραφική και στην ποίηση.
«ένα ποίημα» αναφέρεται στα ποιήματα που παρουσιάζω εδώ σε μορφή βιβλίου και τραγουδιών (σε συνεργασία με την μουσικό Anna vs June).
«ένα γυμνό και λουλούδια σε ένα βάζο» αναφέρεται στην παράδοση της ζωγραφικής αλλά και στο περιεχόμενο των έργων.
Το «κάτι σαν» δηλώνει ότι όλα τα παραπάνω ανά πάσα στιγμή μπορεί να αλλάξουν μορφή. Τα ποιήματα να γίνουν τραγούδια, τα ζωγραφικά έργα σχέδια, ή και κάτι άλλο.
– Το ανδρικό γυμνό είναι κυρίαρχο στην έκθεση, με έναν τρόπο περισσότερο ονειρικό παρά νατουραλιστικό. Ποιοι είναι αυτοί οι άνδρες που βλέπουμε στους καμβάδες σου;
Οι άνδρες που ζωγραφίζω μπορεί να έχουν στοιχεία από υπαρκτά πρόσωπα –κυρίως από φωτογραφίες ανδρών που βρίσκω στο ίντερνετ– αλλά δεν τους γνωρίζω ούτε εγώ. Είναι απόρροια της φαντασίας μου και της επιθυμίας μου, γι’ αυτό και δεν με ενδιέφερε να τους ζωγραφίσω με νατουραλιστικό τρόπο.
– Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι τα έργα έχουν μια σεξουαλική φόρτιση που υπερβαίνει την απλή απεικόνιση του γυμνού σώματος. Υπήρξε μια τέτοια πρόθεση από πλευράς σου;
Νομίζω ότι αυτό προκύπτει από το συνολικό έργο της έκθεσης. Τα ζωγραφικά έργα, τα σχέδια, τα ποιήματα και τα ηχητικά κομμάτια, όλα μαζί δημιουργούν μία συνθήκη ενατένισης και στοχασμού πάνω στην επιθυμία, τη σεξουαλικότητα, και την ερωτική αναζήτηση.
– Οι ανδρικές φιγούρες που έχεις ζωγραφίσει ξεφεύγουν από τα αυστηρά –αν θα μπορούσαμε να τα ορίσουμε έτσι– πλαίσια της αρρενωπότητας. Τι θέση ή ρόλο έχει αυτή η σεξουαλική ρευστότητα στα έργα σου;
Με ενδιέφερε να ζωγραφίσω το «σύγχρονο ανδρικό σώμα». Σύγχρονο, με την έννοια της τωρινής συζήτησης γύρω από την σεξουαλική ρευστότητα. Δηλαδή, σκεφτόμουνα πώς θα μπορούσε να απεικονιστεί το «σύγχρονο» ανδρικό σώμα; Ακολουθώντας φυσικά τη δικιά μου υποκειμενικότητα, αισθητική και επιθυμία.
– Στα μικρότερα έργα της έκθεσης, ενσωματώνεις εικόνες από πορνοπεριοδικά. Τι ήταν εκείνο που τράβηξε σε αυτά το ενδιαφέρον σου;
Για τη σειρά αυτή ζωγράφισα πάνω σε σελίδες πορνοπεριοδικών των δεκαετιών του ’70-’80. Αυτό που με τράβηξε σε αυτά τα περιοδικά είναι ότι έδιναν έμφαση στα κείμενο περισσότερο από ό,τι στην εικόνα. Σε κάθε σελίδα υπάρχει ένα απόσπασμα από μια ιστορία ερωτικού περιεχομένου. Η αφήγηση είναι στο πρώτο πρόσωπο και η πρωταγωνίστρια, κυρίως γυναίκα, εξιστορεί τη σεξουαλική της περιπέτεια.
Στην αρχή διαβάζεται σαν κάτι απελευθερωμένο όσον αφορά την γυναικεία σεξουαλικότητα, πολύ γρήγορα όμως συνειδητοποιεί κανείς ότι το κείμενο είναι όλο γραμμένο με βάση την ανδρική πλευρά. Εγώ με τον τρόπο μου ήθελα να ανατρέψω τον ρόλο του αφηγητή.
– Η ποίηση βάζει μια επιπλέον διάσταση στην έκθεση. Τι είναι για σένα η ποίηση; Πώς συνέδεσες τους στίχους με τα έργα της έκθεσης;
Το γράψιμο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πρακτικής μου και το αντιμετωπίζω με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιώ και τα υπόλοιπα μέσα. Θα έλεγα γράφω σαν εικαστικός. Τα ποιήματα που παρουσιάζω εδώ με τίτλο «Poems for him», τέσσερα εκ των οποίων έγιναν τραγούδια σε συνεργασία με την μουσικό Anna vs June, τα είχα γράψει το 2016 στο κινητό μου σαν σημειώσεις ενώ περπατούσα στο κέντρο της Αθήνας. Τα ποιήματα είναι μονόστιχα ή δίστιχα γραμμένα στα αγγλικά και αναφέρονται σε έναν «ΕΚΕΙΝΟΝ». Κάποια είναι αστεία, κάποια άλλα στενάχωρα. Όπως και να τα διαβάσει κανείς, μιλάνε για τις έμφυλες ερωτικές σχέσεις και την ερωτική αναζήτηση.
– Βλέποντας την έκθεση, νιώθω ότι θα ήταν περιοριστικό να την ορίσουμε ως «μια γυναικεία ματιά στο ανδρικό γυμνό». Θα μπορούσες εσύ να δώσεις έναν ορισμό;
Εμένα μου αρέσει το «μια γυναικεία ματιά στο ανδρικό γυμνό». Γιατί να θεωρηθεί περιοριστικό;
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
