ΕΙΔΑΜΕ ΤΙΣ 7 ΝΕΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΛΗΡΩΣ «ΓΥΝΑΙΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟ» ΕΜΣΤ
Με 7 εντυπωσιακές νέες εκθέσεις οδεύει προς την ολοκλήρωσή του στο ΕΜΣΤ ο κύκλος «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» που επιχειρεί να αντισταθμίσει την ανδροκρατούμενη κυριαρχία στην τέχνη.
Τα εγκαίνια του τέταρτου και τελευταίου μέρος των εκθέσεων του κύκλου «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» στο ΕΜΣΤ αποτέλεσαν πραγματικά ορόσημο, καθώς είναι η πρώτη φορά που ένα μουσείο διεθνώς καταλαμβάνεται εξ ολοκλήρου από το καλλιτεχνικό έργο γυναικών ή καλλιτεχνών που αυτοπροσδιορίζονται ως θηλυκότητες.
Ακόμα και μια μνημειακή εγκατάσταση του Γιάννη Κουνέλλη, που καταλάμβανε ένα από τα πιο εμβληματικά σημεία του μουσείου, παραχώρησε τη θέση της σε μία επίσης μνημειακή εγκατάσταση με γυναικεία υπογραφή.
«Σκάνδαλο», είπε χαριτολογώντας στη σχετική δημοσιογραφική παρουσίαση η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Γρέγου, «αλλά φυσικά δεν μπορούσε να μείνει ένας Κουνέλλης, η δουλειά του οποίου ήταν και στιβαρή και αρκετά ανδρική στην αισθητική της. Ψάχναμε καιρό να βρούμε ένα έργο το οποίο ουσιαστικά να μπορεί να ανταποκριθεί σ’ αυτόν τον πάρα πολύ δύσκολο και μνημειακό χώρο. Και τη θέση του Κουνέλλη –ο οποίος θα πάει αλλού, μην ανησυχείτε, δεν τον βάζουμε σε κιβώτια– έχει πάρει η Phyllida Barlow, η οποία είναι η πιο σημαντική Βρετανίδα καλλιτέχνιδα της γενιάς της που ασχολείται με τη γλυπτική, μια από τις πιο σημαντικές στον κόσμο, θα έλεγα».
Η αναφορά της στο «αντρικό» έργο του Κουνέλλη, μάλιστα, σχολιάστηκε από παριστάμενη δημοσιογράφο, δίνοντας στην κ. Γρέγου το έναυσμα να εξηγήσει τι εννοούσε: «Νομίζω ότι αν αναλογιστεί κανείς όλη την άρτε πόβερα, όλη τη μινιμαλιστική τέχνη και όλους αυτούς τους άντρες που δραστηριοποιήθηκαν στη δεκαετία του ’70, θα δει ότι –εν αντιθέσει με τις γυναίκες– έκαναν έργα πολύ μνημειακά, που είχαν ένα χαρακτήρα αρκετά στιβαρό, όχι θηλυκό. Δεν το λέω υποβιβαστικά, αλλά αυτό το τεράστιο έργο του Κουνέλλη δεν θα μπορούσε να το είχε κάνει μια γυναίκα τη δεκαετία του ’60, του ’70 ή ακόμα και του 80. Είναι ένα έργο το οποίο έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της εποχής που η τέχνη ήταν ανδροκρατούμενη».
Η Κατερίνα Γρέγου είχε την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση του φιλόδοξου «γυναικοκρατούμενου» κύκλου στο ΕΜΣΤ, που έχει συμπεριλάβει συνολικά 18 ατομικές εκθέσεις, εγκαταστάσεις και έργα, αναδεικνύοντας το έργο 40 καλλιτέχνιδων διαφορετικών ηλικιών και προελεύσεων.
«Για να μην υπάρχει καμία παρεξήγηση –και το έχω τονίσει αυτό πολλές φορές–, η ερώτηση Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; είναι υποθετική», διευκρίνισε η ίδια. «Δεν λέμε ότι οι γυναίκες πρέπει να κυβερνήσουν τον κόσμο. Αναρωτιόμαστε πώς θα ήταν ο κόσμος αν θα τον κυβερνούσαν οι γυναίκες».
«Αγαπάω τους άντρες, να το ξεκαθαρίσω αυτό», πρόσθεσε, «αλλά είναι μια πραγματικότητα ότι υπήρχε και υπάρχει αυτή τη στιγμή μια ανισότητα σε πολλούς τομείς, όπως στις συλλογές των μουσείων κλπ. Δεν είπαμε να κατατροπώσουν τους άντρες για να έρθουν οι γυναίκες, αλλά, επειδή υπάρχει μια διαφορά στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα, λέμε π.χ.: Θα είχαμε τόσους πολλούς πολέμους αν οι γυναίκες είχαν τη διακυβέρνηση; Για μένα είναι ενδιαφέρον ερώτημα, ειδικά όταν στις τελευταίες ευρωεκλογές είδαμε την άνοδο της ακροδεξιάς, που εκπροσωπείται βεβαίως από δύο γυναίκες».
Για να επιστρέψουμε στα της τέχνης, το τέταρτο μέρος του κύκλου –που θα ολοκληρωθεί τον Νοέμβριο του 2024 με περφόρμανς και άλλες δράσεις– περιλαμβάνει 7 νέες εκθέσεις και εγκαταστάσεις, από το ισόγειο μέχρι και τον 3ο όροφο του ΕΜΣΤ.
1. Tala Madani, «Shitty Disco»
Στην πρώτη ατομική της έκθεση της Ιρανής Tala Madani που παρουσιάζεται στην Ελλάδα –και πρώτη μεγάλη μουσειακή έκθεσή της στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια– βλέπουμε περισσότερα από 40 έργα, πίνακες ζωγραφικής και animations. Η ίδια δημιούργησε επίσης ένα ακόμη εφήμερο έργο ειδικά για την έκθεση στο ΕΜΣΤ, ζωγραφίζοντας τις 4 μεγάλες κολώνες που βρίσκονται στη σχετική αίθουσα.
«H Tala μέσα από τη δουλειά της δημιουργεί αινιγματικά σενάρια, όπου βλέπουμε διαφορετικούς χαρακτήρες σε πολύ ευάλωτες, βίαιες και κωμικοτραγικές καταστάσεις», ανέφερε η επιμελήτρια Ιόλη Τζανετάκη. «Μέσα από αυτά δημιουργεί μια κριτική προς την ανθρώπινη φύση, προς τα στερεότυπα σε σχέση με το γένος, με τη σεξουαλικότητα, με τις οικογενειακές αρχές που συχνά ορίζει ο δυτικός τρόπος σκέψης».
«Ζωγραφίζω γύρω στα είκοσι χρόνια, και μέχρι πριν από έξι περίπου χρόνια ζωγράφιζα αποκλειστικά άντρες», εξήγησε η Tala Madani. «Μου φαινόταν πολύ προβλέψιμο να ζωγραφίσω γυναίκες φέρνοντας κάτι νέο στην αντίληψη περί ζωγραφικής». Μέχρι που της ήρθε η ιδέα να ζωγραφίσει τις «Shit Moms», αναδεικνύοντας την όχι και τόσο ρόδινη πλευρά της μητρότητας, για να συνεχίσει με τις αιθέριες «Cloud Mommies», δύο από τις οποίες βλέπουμε στο ΕΜΣΤ.
Όσο για τις τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε στις κυκλικές κολώνες της αίθουσας, εμπνεύστηκε από τα αρνητικά των κινηματογραφικών φιλμ, ζωγραφίζοντας φιγούρες που είναι σαν να προσπαθούν να δραπετεύσουν από τα καρέ τους.
– Έως τις 10 Νοεμβρίου 2024
2. Εύα Στεφανή, «Το φωτεινό σπήλαιο»
Μια σύνθεση από ακτινοδιαγνωστικές εξετάσεις και έγγραφα από πεταμένα νοσοκομειακά αρχεία κυριαρχεί στην εγκατάσταση της κινηματογραφίστριας Εύας Στεφανή, η οποία δημιουργήθηκε με ανάθεση του ΕΜΣΤ.
«Θα θέλαμε να το δείτε σαν μια ταινία στον χώρο και τον χρόνο», ανέφερε ο επιμελητής Σταμάτης Σχιζάκης. «Είναι κάτι το οποίο βλέπεις κάποιος κοιτώντας τα καρέ τριγύρω, και καταλήγεις μέσα για να δει ένα αφηρημένο οπτικοακουστικό έργο, στο οποίο συνεχίζεται αυτή η αντιπαράθεση των νομικών εγγράφων με το ιατρικό επιστημονικό υλικό».
«Πάντα μου αρέσει πάρα πολύ να τριγυρνώ στους δρόμους και να μπαίνω σε έρημα σπίτια, έρημα δημόσια κτήρια ή νοσοκομεία, όπου βρίσκω στοιβαγμένους φακέλους, παλιές ακτινογραφίες από ανθρώπους που μάλλον δεν υπάρχουν πια», εξήγησε η Εύα Στεφανή. «Όλα αυτά τα ίχνη στα αζήτητα, που όσο είμαστε εν ζωή έχουν τεράστια σημασία, αλλά εντός ολίγου –γιατί η ζωή είναι πάρα πολύ σύντομη– δεν είναι τίποτα. Αυτό το όλα για το τίποτα, λοιπόν, είναι κάτι που από μικρή με βασανίζει πάρα πολύ, και συγχρόνως από τη μία με κάνει να βλέπω τα πράγματα πολύ ελαφρά κι απ’ την άλλη πολύ ζοφερά. Νομίζω ότι αυτό το φωτεινό σπήλαιο είναι ακριβώς η κατάστασή μου, δηλαδή αυτή η αμφιθυμία μου προς τη ζωή, ότι κάτι πρέπει να κάνουμε, αφού δεν είμαστε εδώ για πάντα».
Όπως εξήγησε ο επιμελητής, ο τίτλος «Το φωτεινό σπήλαιο» είναι ξεκάθαρη αναφορά στον Πλάτωνα και την αλληγορία της σκιάς, «το πόσο απομακρυσμένοι τελικά είμαστε από την αλήθεια και από την πραγματικότητα όταν είμαστε βασισμένοι στις αισθήσεις μας».
– Έως τις 6 Οκτωβρίου 2024
3. Phyllida Barlow, «RIG: untitled; blocks»
«H Phyllida Barlow υπήρξε από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες στην ιστορία της σύγχρονης γλυπτικής», ανέφερε η επιμελήτρια Τίνα Πανδή. «Όρισε , θα λέγαμε, με το έργο της μια τομή στη σύγχρονη γλυπτική, γιατί επανακαθόρισε τους τρόπους θέασης και παραγωγής της γλυπτικής αλλά και της σχέσης της με την αρχιτεκτονική και τον περιβάλλοντα χώρο. Έγινε κυρίως γνωστή μέσα από τις εμβληματικές, μεγάλης κλίμακας γλυπτικές της εγκαταστάσεις που δημιουργούνται από ευτελή καθημερινά υλικά. Κατά κάποιο τρόπο, επαναπροσδιορίζοντας υλικά, αντικείμενα και δομές που αντλούσε από το αστικό περιβάλλον».
Η γλυπτική της εγκατάσταση, που παρουσιάστηκε αρχικά το 2011 και εκτίθεται τώρα στο ΕΜΣΤ ως δάνειο από τη Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου, καλεί τον θεατή να περιηγηθεί μέσα σε ένα «πυκνό δάσος» στοιχείων που ξεγελούν με την όψη τους, θυμίζοντας βαριά τσιμεντένια μπλοκ.
«Η γλυπτική της Phyllida Barlow γίνεται αντιληπτή μέσα από την εγγύτητά μας σε αυτή και τη σωματική σχέση που αναπτύσσουμε με το έργο», εξήγησε η επιμελήτρια. «Η παράλογη κλίμακα όλων αυτών των αντικειμένων, η πρόχειρη συναρμολόγηση και η αβέβαιη, μετέωρη θέση τους είναι στοιχεία που υπονομεύουν και επαναπροσδιορίζουν παραδοσιακές αρχές της γλυπτικής που έχουν να κάνουν με τη συμμετρία, με τη βαρύτητα, με την ισορροπία».
Σε διάλογο με αυτή τη μεγάλη γλυπτική εγκατάσταση παρουσιάζεται και ένα σώμα σχεδίων της δημιουργού, που έχουν φιλοτεχνηθεί από το 2010 μέχρι και το 2022.
– Έως τις 26 Οκτωβρίου 2024
4. Bertille Bak, «Spotlight»
Στο πλαίσιο ενός νέου προγράμματος με τίτλο «Spotlight», το ΕΜΣΤ παρουσιάζει την ατομική έκθεση της Γαλλίδας Bertille Bak. H νέα αυτή πρωτοβουλία στοχεύει να παρουσιάσει καλλιτέχνιδες και καλλιτέχνες της συλλογής σε μεγαλύτερο βάθος, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό του Μουσείου να εμβαθύνει στο έργο τους.
Στην παρουσίαση δεσπόζει το έργο «Mineur Mineur» (2022), μια συγκλονιστική εξερεύνηση της παιδικής ηλικίας μέσα από τη σκληρή πραγματικότητα των βιομηχανιών εξόρυξης ανά τον κόσμο. Αποτελείται από πέντε συγχρονισμένα βίντεο, στα οποία αποτυπώνονται οι εμπειρίες παιδιών που εργάζονται σε διαφορετικού τύπου ορυχεία στον παγκόσμιο νότο: ασημιού στη Βολιβία, άνθρακα στην Ινδία, χρυσού στην Ταϊλάνδη, κασσίτερου στην Ινδονησία και ζαφειριών στη Μαδαγασκάρη.
Σε κάθε βίντεο, τα παιδιά περιηγούνται σε δαιδαλώδεις σήραγγες και περάσματα, μετατρέποντας τη ζοφερή πραγματικότητα της δουλειάς τους σε ένα ιδιότροπο βασίλειο παιχνιδιού. «Τα παιδιά που βλέπετε είναι δουλεύουν όντως στα ορυχεία», διευκρίνισε η επιμελήτρια Άννα Μυκονιάτη. «Είναι η δύσκολη έως απάνθρωπη καθημερινότητά τους, και ένα σχόλιο στη σκληρή πραγματικότητα που κρύβεται κάτω από την παραγωγή του παγκόσμιου πλούτου».
– Έως τις 10 Νοεμβρίου 2024
5. Bouchra Khalili, «Φανοί και τυπογράφοι»
Στην πρώτη ατομική έκθεση της Γαλλο-Μαροκινής Bοuchra Khalili στην Ελλάδα, κυρίαρχη θέση έχει η εγκατάσταση μικτής τεχνικής με τίτλο «The Magic Lantern Project» (2019-2022), που έχει και ένα αναπάντεχο «ελληνικό» ενδιαφέρον: αφετηρία της είναι το χαμένο πια πρώτο βίντεο της Ελβετίδας φεμινίστριας και πρωτοπόρου της τέχνης του βίντεο Carole Roussopoulos (1945-2009), η οποία ήταν παντρεμένη με έναν Έλληνα της διασποράς, τον Paul Roussopoulos. Η ταινία «The Nero of Amman» γυρίστηκε σε μια εποχή που το πρωτότυπο φιλμ χρησίμευε για τις ανάγκες τόσο της κινηματογράφησης όσο και της προβολής, με αποτέλεσμα να σβηστεί λόγω της αλλεπάλληλης χρήσης.
Τα έργα της έκθεσης έχουν προεκτάσεις που δεν συνειδητοποιείς με την πρώτη ματιά. Όπως ένα υφαντό με το περίτεχνο, επαναλαμβανόμενο μοτίβο μιας φορητής μηχανής κινηματογράφησης, που η επιμελήτρια Δάφνη Βιτάλη εξήγησε πως έχει φτιαχτεί από τις μαγνητικές ταινίες που είχαν το πάλαι ποτέ οι κασέτες.
– Έως τις 10 Νοεμβρίου 2024
6. Ελένη Πίταρη-Παγκάλου, «Τα άγνωστα σχέδια»
Είτε γνωρίζεις είτε όχι το ζωγραφικό έργο της Ελένης Πίταρη-Παγκάλου (1905-1995), η συγκεκριμένη παρουσίαση στο ΕΜΣΤ είναι μια μεγάλη έκπληξη.
Χωρίς τίτλο, π.1960-1970.
«Η Ελένη Πίταρη-Παγκάλου ήταν μια σημαντική ζωγράφος, μοντερνίστρια, η οποία δραστηριοποιήθηκε κυρίως στη δεκαετία του ’50 και του ’60», εξήγησε η Κατερίνα Γρέγου. «Ήταν μαθήτρια του Παρθένη, από τις λίγες καλλιτέχνιδες που είχαν μια παρουσία στην Ελλάδα και στον διεθνή χώρο, σε μια εποχή που οι γυναίκες ήταν δύσκολο να πάρουν ουσιαστικά το χώρο που τους ανήκε. Εκτός από τα έργα που εξέθετε, είχε μια σειρά από έργα μυστικά, που δεν έχουν καμία σχέση με όλη την υπόλοιπη δουλειά της, και δεν τα έδειξε ποτέ γιατί φοβόταν ότι δεν θα ήταν αποδεκτά».
Τα έργα αυτά, που δημιουργήθηκαν μέσα στις δεκαετίες 1960 και 1970, είναι ασπρόμαυρα σχέδια (μελάνι σε χαρτί) που κινούνται στον χώρο του φαντασιακού, της ψυχικής ενόρασης και των μεταφυσικών προβληματισμών. Ανασύρθηκαν από το αρχείο της ζωγράφου και παραχωρήθηκαν από την Alessandra Maioletti, για να εκτεθούν για πρώτη φορά στο ΕΜΣΤ.
– Έως τις 10 Νοεμβρίου 2024
7. Susan Meiselas, «Α Room of their Own»
H Susan Meiselas είναι φωτογράφος ντοκιμαντέρ, νυν πρόεδρος του Ιδρύματος Magnum, και καταγράφει εδώ και περίπου πέντε δεκαετίες φλέγοντα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η παρουσίαση στο ΕΜΣΤ περιλαμβάνει δύο έργα της που εστιάζουν σε ένα θέμα δραματικά επίκαιρο: την ενδοοικογενειακή και οικογενειακή βία. Μόνο που οι φωτογραφίες, οι προφορικές και γραπτές μαρτυρίες, τα κολάζ, οι αφίσες και τα βίντεο που περιλαμβάνουν δείχνουν ξεκάθαρα τη διαχρονική διάσταση του προβλήματος, μιας που ορισμένες από τις καταγραφές χρονολογούνται ήδη από τη δεκαετία του 1990. Τότε η φωτογράφος κλήθηκε να υποστηρίξει στο Σαν Φρανσίσκο μια δημόσια εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την κακοποίηση.
Όπως εξήγησε στην παρουσίαση, συνόδευε μια ομάδα εξειδικευμένων αστυνομικών και είχε πρόσβαση σε αρχεία του αστυνομικού τμήματος του Σαν Φρανσίσκο, σε μια εποχή που ανάλογα περιστατικά αναφέρονταν κωδικοποιημένα σχεδόν με τα γράμματα DV, αρχικά των λέξεων Domestic Violence. Η έρευνα αυτή οδήγησε στη δημιουργία του «Archives of Abuse», μιας σειράς από κολάζ που αναρτήθηκαν σε δημόσιους χώρους για να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες σχετικά με τις πολλές και διαφορετικές μορφές βίας κατά των γυναικών.
Ο τίτλος «Α Room of their Own» προέρχεται από το δεύτερο project που παρουσιάζεται στην έκθεση, στο οποίο στρέφει τον φακό της σε καταφύγια για θύματα ενδοοικογενειακής βίας σε μια μεταβιομηχανική περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου.
– Έως τις 10 Νοεμβρίου 2024
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
