ΕΙΔΑ ΤΟ «INK» ΤΟΥ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Για μένα ο Παπαϊωάννου δεν επιδέχεται εξηγήσεων, ερμηνειών, αναλύσεων. Τον εμπιστεύομαι και αποφασίζω να εκτεθώ χωρίς στολίδια κι εγώ σε εκείνον, να βρω χώρο στη δική μου ψυχή για την ψυχή του.

Όπως συμβαίνει συχνά με τους καλλιτέχνες που γίνονται «εθνικοί θησαυροί», υπάρχει πάντα μία ιστορία που μας συνδέει μαζί τους. Είτε θυμόμαστε πόσο καθόρισαν με το έργο τους μία προσωπική μας στιγμή, είτε έχουμε μία συναναστροφή μαζί τους να αφηγηθούμε στις παρέες μας, αυτή είναι μία σχέση που αφορά περισσότερο τον δέκτη του έργου παρά τον δημιουργό. Με αυτόν τον τρόπο, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου ήταν για μένα πριν από πολλά, πάνω από εικοσιπέντε χρόνια, η λεπτή φιγούρα (μαύρο τζην/μαύρο t-shirt) που συναντούσα στον Φωτογραφικό Κύκλο του Πλάτωνα Ριβέλλη, όπου η παρέα των φίλων του έμπλεκε με έναν τρόπο με τη δική μου.

Το ξανθό, γήινο κορίτσι με το οποίο συζητούσα σχεδόν κάθε ημέρα στο χώρο του Κύκλου –και παρατήρησε όταν συστηθήκαμε ότι έχω «το ίδιο επώνυμο με τον Δημήτρη»– ήταν η αγαπημένη του φίλη και στενή συνεργάτης μέχρι και σήμερα, η Τίνα Παπανικολάου.

Εκείνος βρισκόταν συχνά στον χώρο για τις συζητήσεις μας με τον Ριβέλλη ή απλά έκανε εκεί όπως όλοι μας μία στάση μέσα στη μέρα του, ενώ τα μέλη του Κύκλου επισκέπτονταν συχνά κι ενίοτε φωτογράφιζαν τις πρόβες του.

Ο Παπαϊωάννου κι εγώ

Από τότε, από την εποχή της Ομάδας Εδάφους, παρακολουθώ στενά το έργο του. Χρόνια αργότερα, μία συνέντευξη που κάναμε στο ισόγειο του Hilton με ακολουθούσε στο κεφάλι μου καιρό, κυρίως για όλα τα λόγια που δεν τυπώθηκαν.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου στο «INK». © Stelios Theodorou Gklinavos

Κάποτε του ζήτησα να συμμετάσχει με την υπογραφή του στην καμπάνια Make Poverty History της Παγκόσμιας Έκκλησης για Δράση κατά της Οικονομικής Εξαθλίωσης και δέχτηκε πρόθυμα, χωρίς συζήτηση. Τον βρήκα στην πρόβα, πρέπει να ήταν για το 2, και πριν τον αφήσω να με δει να περιμένω, τρύπωσα ήσυχα σε ένα μικρό σκοτάδι παρακολουθώντας αχόρταγα την αγάπη ανάμεσα σε εκείνον και την ομάδα του. Έχω δει τον Δράκουλα, τη Μήδεια, το Για Πάντα, το Μήδεια(2), το 2 κλπ, κλπ, και κάθε φορά αισθανόμουν πως (του) όφειλα να μελετήσω οτιδήποτε μπορούσα να μάθω για την παράσταση πριν να τη δω.

Το sold-out «INK»

Περνάνε όμως τα χρόνια και ωριμάζουμε και μείς σαν θεατές, αφήνοντας πίσω μας την ανασφάλεια. Έτσι, συνειδητά, πριν μπω στην αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής για τη γενική πρόβα του ΙΝΚ (ασφυκτικά γεμάτη κι εκείνη), δεν είχα επιτρέψει στον εαυτό μου καμία συζήτηση και καμία πληροφορία για την παράσταση. Ήξερα μόνο ότι θα έβλεπα στον ρόλο του ντυμένου άνδρα Όχι τον ίδιο τον Παπαϊωάννου, αλλά τον Χάρη Φραγκούλη, ο οποίος πήρε τη θέση του σε κάποιες από τις επιπλέον παραστάσεις που ανακοινώθηκαν μετά το πρώτο sold-out.

Χάρης Φραγκούλης και Δημήτρης Παπαϊωάννου. © Julian Mommert (left), Alexander Papa (right)

Από τις πρώτες σταγόνες νερού με τις οποίες ξεκινά το INK, μπήκα αυτόματα σε έναν κόσμο με στοιχεία οικεία, έναν κόσμο γνώριμο, που είχε όμως διανύσει πολύ χώρο προς τα μέσα, βαθιά στο υποσυνείδητο, πρώτα του Παπαϊωάννου και ύστερα του θεατή. Δεν θα σας γράψω εδώ πράγματα που θα διαβάσετε και αλλού, για τον ρόλο του νερού, τον γαλαξία, τον Νίκολα Τέσλα κλπ. Δεν είμαι κριτικός θεάτρου.

Θα σας πω ότι είδα τον πίδακα του νερού να γίνεται σταδιακά καρδιακός παλμός και αμνιακό υγρό, τη διαφάνεια στο πάτωμα να μετατρέπεται σε υμένα που γεννά έναν γυμνό άνδρα, το alter ego του πρωταγωνιστή, του ίδιου αρχετυπικού, μαυροφορεμένου άνδρα που έχει περπατήσει στις προηγούμενες δουλειές του Παπαϊωάννου. Μία ζώνη, ένα λάστιχο, γίνονται λώρος που τυλίγει, απελευθερώνει και πονάει.

Χάρης Φραγκούλης και Suka Horn. © Julian Mommert

Ο μεγάλος δαμαστής εδώ δαμάζει τον εαυτό του, η δυαδικότητα του χορογράφου είναι πια ξεγυμνωμένη, η κίνηση είναι λιτή, μετρημένη, ο «χορός» με τον παραδοσιακό τρόπο σχεδόν ανύπαρκτος. Ο Φραγκούλης είναι, ως σπουδαίος ηθοποιός, το τέλειο κανάλι για την ψυχή του Παπαϊωάννου κι αν τύχετε σε παράσταση με εκείνον στη διανομή, παρά τη συναισθηματική μας εξάρτηση από τον χορογράφο, δεν θα σας λείψει η παρουσία του γιατί είναι το ίδιο δυνατή, το ίδιο εμφανής.

Και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, αφού το INK είναι η πιο προσωπική δουλειά του Παπαϊωάννου μέχρι σήμερα. Το ένιωθα σε κάθε στιγμή της παράστασης. Τον σκεφτόμουν σε κάθε στιγμή της προετοιμασίας να βιώνει αυτό τον προσωπικό τρόμο της έκθεσης που συνοδεύει κάθε αυθεντική δημιουργία, όχι για την κριτική των θεατών αλλά για την αλήθεια που φωτίζει. Τι ωραία να μπορείς μετά από μία πορεία τόσο τεράστια να είσαι τόσο κοντά στον πυρήνα σου…

Ο Χάρης Φραγκούλης είναι επίσης συνεργάτης σκηνοθέτης στο «INK». © Julian Mommert

Η ψυχή του Παπαϊωάννου

Κανένα εντυπωσιακό κοστούμι και κανένα τέχνασμα δεν στολίζουν εδώ τον τρόμο της έκθεσης. Είναι ωμή, όπως ήταν τότε, στα μικρά δωμάτια της Ομάδας Εδάφους, αλλά μεγεθυμένη: Από τη mainstream επιτυχία που του ανοίγει αβίαστα όποιον χώρο θέλει, μέχρι τη μυθολογία που πλέον τον περιβάλλει και κάνει, πιστεύω, ακόμα πιο παραμορφωμένο τον μεγεθυντικό φακό του θεατή, όσο πλησιάζει πιο κοντά.

Ένας εθνικός θησαυρός ανήκει σε όλους, και όλοι καρπώνονται μία άποψη πάνω στο αποτέλεσμα. Κι εκεί είναι η παγίδα, θα κάνεις άλλη μία «παράσταση Παπαϊωάννου» ή θα πεις το τωρινό κεφάλαιο της προσωπικής σου ιστορίας, όποιον και όσους και να αφορά;

Φεύγοντας, αισθάνομαι σαν να είχα δει ένα κομμάτι της ψυχής του. Όπως ο άλλος μου αγαπημένος, ο David Lynch, για μένα ο Παπαϊωάννου δεν επιδέχεται εξηγήσεων, ερμηνειών, αναλύσεων. Παίρνεις αυτό που σου δίνει και, όπως οι μεγάλες συνειδητοποιήσεις που βιώνουμε σπάνια στην ψυχανάλυση, το αφήνεις να τρυπώσει μέσα σου κάνοντας –μέσα στα χρόνια– τη δουλειά του. Τον εμπιστεύομαι και αποφασίζω να εκτεθώ χωρίς στολίδια κι εγώ σε εκείνον, να βρω χώρο στη δική μου ψυχή για την ψυχή του.

Κάποιοι στην έξοδο μιλάνε για τους δύο εαυτούς του, έχω την αίσθηση όμως ότι αυτό το δύο αφορά εκείνον κι εμάς.