ΔΡ ΤΟΝΙΑ ΠΟΝΤΙΚΗ: ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΕΙ ΣΤΗ ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ

Η διακεκριμένη επιστήμονας Δρ. Τόνια Ποντίκη μιλά στο OW για την καινοτόμο εφεύρεσή της, τον ρόλο της τεχνολογίας στην ιατρική και τις δυσκολίες που συνάντησε στον δρόμο προς την επιτυχία.

Στην ευρωπαϊκή λίστα «30 under 30» του Forbes, στην κατηγορία Επιστήμη – Υγειονομική Περίθαλψη, ξεχωρίζει φέτος η Ελληνίδα Δρ Τόνια Ποντίκη, χάρη στην πρωτοποριακή μέθοδο που εφηύρε για να δημιουργεί προσθετικά τεχνητά πλευρά μέσω 3D εκτυπωτή, καθώς και άλλα τεχνητά μέλη για να εξασκούνται σε αυτά οι φοιτητές ιατρικής. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι στα 29 της χρόνια η Δρ Ποντίκη έδωσε την ιδανικότερη λύση στα άτομα που έπειτα από κάποιο χειρουργείο θώρακα έπρεπε να «χτίσουν» ξανά τα τοιχώματα των οστών τους, κάνοντας τη ζωή τους αμέτρητες φορές καλύτερη.

Όσο εντυπωσιακά μου φάνηκαν όλα τα παραπάνω, ακούγοντας την ομιλία της στο πρόσφατο TEDxAthens, άλλο τόσο με ενθουσίασε το γεγονός ότι παρακολουθούσα μια τόσο νέα γυναίκα να θριαμβεύει σε έναν χώρο που αφενός πριν από μερικά χρόνια θα έμοιαζε βγαλμένος από σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αφετέρου θα περίμενε κανείς να είναι αμιγώς ανδροκρατούμενος. Κι όμως, από τη συζήτηση μαζί της αποδεικνύεται πως δεν είναι καθόλου έτσι. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ζωή του καταξιωμένου επιστήμονα δεν έχει προκλήσεις και δυσκολίες που απαιτούν τεράστιο ψυχικό σθένος. Την ίδια ώρα, οι τεχνολογικές εξελίξεις στην ιατρική αποτελούν μία συναρπαστική πραγματικότητα και ανοίγουν διάπλατα ορίζοντες, ειδικά για τη νεότερη γενιά που αναζητά έναν προσανατολισμό με νόημα.

Δρ Τόνια Ποντίκη: «Στην Ελλάδα δεν μπορείς να σπουδάσεις Βιοϊατρική Μηχανική»

– Οι σπουδές, η εξειδίκευσή σου και η καινοτόμα μέθοδος δημιουργίας τεχνητών πλευρών μέσω 3D εκτύπωσης είναι όλαεντυπωσιακά επιτεύγματα, ωστόσο θα ήθελα αρχικά να πούμε πώς έφτασες μέχρι εδώ. Ποιο ήταν το παιδικό όνειρό σου και τι πορεία σπουδών ακολούθησες;

Από μικρή ήθελα να γίνω γιατρός, συγκεκριμένα χειρουργός, γιατί μου άρεσε να δουλεύω με τα χέρια μου. Πάντα απολάμβανα να επιδιορθώνω πράγματα, είτε επρόκειτο για σπασμένα κολιέ είτε για τη συναρμολόγηση επίπλων. Μετά από κάποιες πρακτικές σε νοσοκομεία και εργαστήρια, συνειδητοποίησα ότι με ενδιέφερε ιδιαίτερα το τεχνικό κομμάτι, το να δημιουργώ πράγματα στο εργαστήριο πιο άμεσα, αλλά πάντα με γνώμονα τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων. Έτσι, αποφάσισα να σπουδάσω βιοϊατρική μηχανική, καθώς συνδυάζει την τεχνική δουλειά με τον απώτερο σκοπό να βελτιώσεις τις ζωές των ανθρώπων.

Η Δρ Τόνια Ποντίκη στο TEDxAthens 2024

– Θα μπορούσες να έχεις ακολουθήσει την ίδια πορεία στην Ελλάδα; Υπάρχει η δυνατότητα σπουδών βιοϊατρικής μηχανικής εδώ;

Δυστυχώς όχι. Ενώ το αντικείμενο αυτού του κλάδου υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια, σαν πτυχίο είναι κάτι πολύ καινούριο. Στην Ελλάδα δυστυχώς ακόμα δεν μπορείς να σπουδάσεις Βιοϊατρική Μηχανική, αλλά ακόμα και στην Αγγλία όταν ξεκίνησα, το 2015, μόνο 5 πανεπιστήμια παρείχαν αυτές τις σπουδές ως προπτυχιακό.

– Τι ρόλο έχει παίξει η οικογένειά σου στην πορεία σου; Η μητέρα σου, Μερόπη Μιχαλέλη, πέρα από ιδρύτρια της Κοιτίδας είναι και μια από τις πιο διακεκριμένες ψυχαναλύτριες στην Ελλάδα. Τι θα έλεγες ότι έκανε σωστά στην ανατροφή σου για να φτάσεις εδώ που είσαι σήμερα;

Η οικογένεια μου είχε καθοριστικό ρόλο στην πορεία μου. Και οι δύο μου γονείς δούλευαν γύρω από τον χώρο της υγείας, η μητέρα μου ψυχαναλύτρια, ο πατέρας μου φαρμακοποιός. Από την άλλη, ο παππούς μου ήταν μηχανικός, κάτι το οποίο με επηρέασε πολύ ως παιδί και μου δημιούργησε την αγάπη για τα εργαλεία, τα υλικά, την τεχνολογία.

Συνδυάζοντας τους δύο κλάδους στο μυαλό, έφτασα στις σπουδές που ακολούθησα. Όπως είπατε, η μητέρα μου ίδρυσε την Κοιτίδα, ένα όνειρο που είχε πάντα λόγω της αφοσίωσης της στην κοινωνική προσφορά. Για εκείνη, η εκπαίδευση ήταν πάντα υψίστης σημασίας, αλλά ακόμα πιο σημαντικός ήταν ο στόχος της να δουλεύει για να βελτιώνει τις ζωές των ανθρώπων, εστιάζοντας στη διαμόρφωση της ζωής των πολιτών του μέλλοντος. Αυτή ήταν και η μεγαλύτερη επιρροή μου.

Ως μαμά, με στήριξε να ακολουθήσω τα ενδιαφέροντά μου και τις σπουδές στο εξωτερικό με πολλές θυσίες. Η ίδια η αγάπη της, η φιλοδοξία για τη δουλειά της και η πολύ σκληρή δουλειά με ενέπνευσαν να κυνηγήσω με πάθος αυτό που αγαπώ. Μου έδειχνε πάντα εμπιστοσύνη και μου έδινε ανεξαρτησία, ενώ παράλληλα ήταν πάντα εκεί για να με υποστηρίζει στις δύσκολες στιγμές.

Η Δρ Τόνια Ποντίκη στο TEDxAthens 2024

– Πώς προέκυψε η εξειδίκευση στην τρισδιάστατη εκτύπωση στη θωρακική χειρουργική; Γιατί επέλεξες αυτόν τον τομέα; Είχες κάποια προσωπική εμπειρία με κοντινά σου άτομα που χρειάστηκαν τέτοιο μόσχευμα;

Η εξειδίκευση προέκυψε όταν ένας θωρακοχειρουργός προσέγγισε την ομάδα μας αναζητώντας μια λύση για την κατασκευή εξατομικευμένων πλευρών χαμηλού κόστους. Ο καθηγητής μου μού ζήτησε να δουλέψω πάνω σε αυτό διότι ήξερε πως με ενδιέφερε πολύ η χειρουργική και η άμεση επαφή με ασθενείς. Αυτό το πρότζεκτ έγινε η πτυχιακή και στη συνέχεια το διδακτορικό μου. Ευτυχώς, θα έλεγα, δεν ήταν από προσωπική εμπειρία.

– Η τεχνολογία δίνει πλέον απεριόριστες δυνατότητες στην ιατρική, σε εφαρμογές που ίσως δεν μπορούμε καν να φανταστούμε ακόμα. Την ίδια ώρα συχνά δοκιμάζει τα όρια της ηθικής. Στον δικό σου τομέα τα πράγματα δείχνουν να είναι πιο απλά: λόγω του χαμηλότερου κόστους των μοντέλων αυτών περισσότεροι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους. Σε άλλους τομείς, όμως, βλέπουμε να εγείρονται ηθικά διλήμματα, π.χ. η τεχνητή νοημοσύνη κερδίζει έδαφος σε τέτοιο βαθμό που μοιάζει να απειλεί ακόμα και τον ρόλο των γιατρών. Τι συζητήσεις γίνονται στον χώρο σου για τις εξελίξεις αυτές; Τι προβληματισμοί δημιουργούνται;

Η τεχνολογία πράγματι προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες στην ιατρική, και οι εξελίξεις στον τομέα μας είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικές και μπορούν να βελτιώσουν δραστικά την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Ωστόσο, οι ηθικές προκλήσεις παραμένουν σημαντικές.

Στον χώρο μας αναγνωρίζουμε ότι οι τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν τους επαγγελματίες υγείας, και η αλήθεια είναι πως οι πολλές ομάδες στον ερευνητικό τομέα αφοσιώνονται στην έρευνα πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη για τη διάγνωση ή τη θεραπεία ασθενειών. Αυτές οι τεχνολογίες, όμως, εγείρουν και διλήμματα για την ανθρώπινη επαφή και την αξιοπιστία των διαγνώσεων. Υπάρχουν προβληματισμοί σχετικά με το πώς οι αλγόριθμοι και τα μηχανήματα μπορούν να επηρεάσουν τη λήψη αποφάσεων, και το ηθικό δίλημμα της αποδοχής ή μη αυτών των τεχνολογιών από τους επαγγελματίες της υγείας. Συζητούμε, επομένως, για το πώς μπορούμε να διατηρήσουμε μια ισορροπία ανάμεσα στην τεχνολογία και την ανθρώπινη επαφή, διασφαλίζοντας ότι οι ασθενείς θα λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα.

Η Δρ Τόνια Ποντίκη στο TEDxAthens 2024

Δρ Τόνια Ποντίκη: «Δεν έχω αισθανθεί ποτέ να αδικούμαι στο περιβάλλον εργασίας μου επειδή είμαι γυναίκα»

– Είσαι μια νέα γυναίκα που έχει καταφέρει πολλά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Ένιωσες ποτέ να αδικείσαι λόγω του φύλου σου; Διακρίνεις να υπάρχουν ακόμα ανισότητες ανάμεσα στα δύο φύλα, τουλάχιστον στους χώρους όπου κινείσαι εσύ;

Στην πορεία μου έχω βιώσει κάποιες προκλήσεις που σχετίζονται με το φύλο μου, αν και σε μεγάλο βαθμό έχω αισθανθεί υποστήριξη από το περιβάλλον μου. Υπάρχουν, δυστυχώς, ακόμα ανισότητες και προκαταλήψεις στον τομέα της μηχανικής και της ιατρικής, που συχνά εκδηλώνονται μέσα από την υποεκπροσώπηση γυναικών σε ηγετικές θέσεις ή σε τεχνικούς ρόλους. Πολύ συχνά θα βρεθώ σε ένα meeting και θα είμαι η μόνη γυναίκα ή η πιο νέα. Παρ' όλα αυτά, είμαι τυχερή γιατί δουλεύω σε ένα τμήμα όπου έχουμε όλο και περισσότερες γυναίκες και δεν έχω αισθανθεί ποτέ να αδικούμαι στο περιβάλλον εργασίας μου – κάθε άλλο.

Η στήριξη μεταξύ των γυναικών στον τομέα μας είναι σημαντική και αναγκαία. Ελπίζω ότι οι επόμενες γενιές θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες και λιγότερες προκαταλήψεις, καθώς οι συζητήσεις γύρω από την ισότητα και την ενδυνάμωση των γυναικών γίνονται ολοένα και πιο κοινές.

– Ζεις στο Λονδίνο και υποθέτω πως το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σου το αφιερώνεις στη δουλειά σου. Τι κάνεις όταν η εργάσιμη ημέρα τελειώνει; Πώς ξεκουράζεσαι, πώς χαλαρώνεις και πώς φροντίζεις τον εαυτό σου;

Το Λονδίνο είναι όντως μια πολύ έντονη πόλη με γρήγορους ρυθμούς. Όταν τελειώνει η μέρα, συχνά θέλω απλά να γυρίσω σπίτι να χαλαρώσω και να δω σειρές, για να είμαι ειλικρινής. Ωστόσο, προσπαθώ να βγαίνω λίγο μέσα στην εβδομάδα και κυρίως τα Σαββατοκύριακα.

Κυρίως περπατάω πολύ και να εξερευνώ καινούρια μέρη, π.χ. πάρκα, μάρκετς, εκθέσεις — το καλό του τεράστιου Λονδίνου είναι ότι ποτέ δεν θα ξεμείνεις από επιλογές. Λατρεύω τις πεζοπορίες σε κοντινές εξοχές, συνδυάζοντας γυμναστική με εξερεύνηση και φύση. Επίσης, μου αρέσει πολύ να πηγαίνω για τρέξιμο και spinning με παρέα, ακολουθούμενα πάντα από καφέ ή κάποιο καινούργιο εστιατόριο. Όλες αυτές οι δραστηριότητες με βοηθούν να αποσυνδεθώ από την εργασία και να φροντίσω τον εαυτό μου τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά.

Η Δρ Τόνια Ποντίκη στο TEDxAthens 2024

– Έχεις νιώσει ποτέ να καταβάλλεσαι από σωματικό ή ψυχικό burnout; Κι αν ναι, πώς το έχεις αντιμετωπίσει;

Φυσικά, 2-3 φορές. Κάνοντας διδακτορικό μέσα στην πανδημία ήταν αναπόφευκτο. Αλλά έχω την οικογένειά μου, τον σύντροφό μου και φίλους που πάντα με καταλαβαίνουν και με στηρίζουν. Όποτε έχει χρειαστεί, με βοήθησε πιο πολύ από όλα να συζητήσω μαζί τους ό,τι με απασχολούσε. Μετά, το πιο σημαντικό είναι να βάζω προτεραιότητες, ειδικά στην δουλειά μου, και να πάρω απόσταση για λίγες μέρες από κάτι που με αγχώνει πολύ. Το μεγαλύτερο μάθημα που έχω πάρει τα τελευταία χρόνια είναι το πώς να ζητάω βοήθεια.

– Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι σου, σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο;

Το 2024 έβαλα ήδη πάρα πολλούς στόχους επαγγελματικούς και προσωπικούς, οπότε ο πρώτος προσωπικός είναι να εστιάσω στην ευγνωμοσύνη και να πάρω λίγο χρόνο για να απολαύσω τους καρπούς της δουλειάς μου.  Επαγγελματικά, στους επόμενους μήνες θα ξεκινήσουμε μία start-up για surgical simulators. Ο στόχος μας είναι να επεκτείνουμε το έργο μας πέρα από το δικό μας πανεπιστήμιο και νοσοκομείο, και να βοηθήσουμε περισσότερο κόσμο στον ιατρικό τομέα.