BRICE MARDEN: ΜΙΚΡΕΣ «ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΥ» ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Η έκθεση «Brice Marden και Ελληνική Αρχαιότητα» φέρνει στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έναν μεγάλο Αμερικάνο καλλιτέχνη που εμπνέεται από την Ελλάδα για περισσότερο από μισό αιώνα.
Είχα τη χαρά να δω την έκθεση «Brice Marden και Ελληνική Αρχαιότητα», στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με ξεναγό έναν άνθρωπο που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην υλοποίησή της: τον επιμελητή και εικαστικό Δημήτριο Αντωνίτση. Χαρά πραγματική, γιατί με τον πηγαίο λόγο του δεν εξηγούσε απλώς τη φιλοσοφία της έκθεσης, αλλά μας έβαζε στον κόσμο του καλλιτέχνη, αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες που μπορεί να μη μάθαινες διαφορετικά.
Όπως ποιο από τα 44 έργα του Brice Marden που φιλοξενούνται στην έκθεση είναι κανονικά αναρτημένο στην κουζίνα του σπιτιού του στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Θέμα του είναι τα βράχια της Ύδρας, που μετουσιώνονται στο χαρτί σ’ ένα πολύχρωμο «μωσαϊκό», κι απέναντι παρουσιάζεται για πρώτη φορά παγκοσμίως η σειρά σχεδίων «Water-Hydra», του 1975, στην οποία ο ζωγράφος αποδίδει αφαιρετικά με κάρβουνο τους κυματισμούς του Αργοσαρωνικού.
Η έκθεση, στημένη στο Μέγαρο Σταθάτου, εντάσσεται στο πλαίσιο της σειράς «Θεϊκοί Διάλογοι» και φέρνει τα έργα του Αμερικάνου δημιουργού σε μια «συνομιλία» με 16 αρχαιότητες από τις συλλογές των κυκλαδικών, κυπριακών και αρχαίων ελληνικών αρχαιοτήτων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Είναι αρχαιότητες φτιαγμένες από πηλό, μάρμαρο και χρυσό, που καλύπτουν ένα χρονικό φάσμα τεσσάρων χιλιάδων περίπου χρόνων, από το τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. έως τους χρόνους του Βυζαντίου. Το να παρατηρείς ορισμένες από αυτές δίπλα στα έργα του Marden είναι, όπως είπε ο κ. Αντωνίτσης, σαν «μικρές ασκήσεις διαλογισμού». Λες και μια συμπαντική δημιουργική δύναμη έχει διατρέξει τον χρόνο, αφήνοντας αχνάρια που πλέκουν αρχαιότητες και μοντέρνα έργα στον ίδιο ιστό.
«Ως επιμελητής, προσπάθησα να συντονιστώ με αυτό το εσωτερικό παιχνίδι που ο Marden έχει στήσει εδώ και πενήντα χρόνια στην Ύδρα», σημειώνει ο κ. Αντωνίτσης. «Το κριτήριο με το οποίο επέλεξα τις αρχαιότητες ήταν να εξυπηρετηθεί αυτή η άσκηση ισορροπίας μεταξύ της επιφάνειας, των ζωγραφικών χαράξεων και του φωτός. Είμαι βέβαιος ότι οι δημιουργοί των συγκεκριμένων αρχαιοτήτων είχαν έρθει σε επαφή με το αόρατο και το υπερβατικό, έτσι ακριβώς όπως λειτουργεί ο Μarden: ανασυντάσσoντας ζωγραφικά ορατές και αόρατες μορφές παρατήρησης και σκέψης».
Η Ύδρα του Brice Marden
Η σχέση του Brice Marden με την Ελλάδα ξεκίνησε το 1971, όταν ταξίδεψε στην Ύδρα πρώτη φορά, μαζί με τη σύζυγό του Έλεν, που είναι επίσης ζωγράφος. Δυο χρόνια μετά αγόρασαν το πρώτο τους σπίτι στο νησί, το οποίο επισκέπτονται σχεδόν κάθε καλοκαίρι.
Από το στούντιο του Marden στην Ύδρα έφυγαν τα τρία μάρμαρα πάνω στα οποία δημιούργησε νέα έργα στο στούντιό του στη Νέα Υόρκη, ειδικά για την έκθεση στο Κυκλαδικής. Επάνω σε ένα από αυτά αχνοφαίνονται κάποια νούμερα με τα οποία το είχε μαρκάρει ο επιστάτης – και ο καλλιτέχνης αποφάσισε να εντάξει στη δημιουργία του, μετατρέποντας ένα «λάθος» σε στοιχείο της σύνθεσης.
Η καθαρότητα του υδραϊκού τοπίου έχει επηρεάσει βαθιά τον Marden, ο οποίος αντλεί έμπνευση από την παρατήρηση της φύσης αλλά και από παραδοσιακά στοιχεία του τόπου. Το κάλυμμα από τη στέρνα του πρώτου του σπιτιού έχει γίνει «καμβάς» για ένα έργο με φόντο γκρι, στο χρώμα που βάφονταν τα πατζούρια του νησιού όχι από επιλογή αλλά από ανάγκη, καθώς αυτό προέκυπτε όταν αναμειγνύονταν τα απομεινάρια από διάφορες μπογιές για τις βάρκες.
Στο «Lingam on Eucalyptus», του 1992, ο Marden έχει σχεδιάσει με μελάνι σε φλοιό κορμού ευκάλυπτου, από αυτούς που κοσμούν το διάσελο μεταξύ Βλυχού και Κιάφας στην Ύδρα. Δυο έργα –τα οποία έχει δωρίσει στις κόρες του– ανήκουν στη σειρά «Thira», η οποία προέκυψε από τον τρόπο που οι Υδραίοι κουφώνουν τις πόρτες και τα παράθυρά τους.
Μια μικρή «μεγάλη» έκθεση
Όποιος δεν γνωρίζει το έργο του Brice Marden, o οποίος έχει γεννηθεί το 1938, δεν θα δει στην έκθεση όλες τις πτυχές της καλλιτεχνικής του πορείας και ίσως δυσκολευτεί να συλλάβει με μιας τη σημασία του. Δεν είναι άλλωστε μια ρετροσπεκτίβα, αλλά μια σπουδή στη σχέση του με την Ελληνική Αρχαιότητα, όπως δηλώνει ο τίτλος ξεκάθαρα.
«Θα ήθελα ο επισκέπτης να βιώσει την έκθεση αυτή ως μια ροή τόσο σε ένα αρχαιοελληνικό συνεχές, όσο και σε αυτό του μινιμαλισμού», σημειώνει ο Δημήτριος Αντωνίτσης. «Ακόμα και σήμερα στο στούντιο του καλλιτέχνη στην Ύδρα, μέσα σε ένα ντουλάπι του σπιτιού του, είναι στημένες σε μικρές ενότητες καρτ ποστάλ αρχαιοελληνικής γλυπτικής, πολυκαιρισμένες σε κιτρινισμένο πια χαρτί, με περιγραφές στην καθαρεύουσα. Στην έκθεση αυτή επιχείρησα να αντιστρέψω τους όρους του “ντουλαπιού" με τις αρχαιολληνικές αναφορές του Marden: Το Μέγαρο Σταθάτου γίνεται το “ντουλάπι” όπου τοποθετώ και φυλάω τα έργα του μεγαλύτερου εν ζωή μινιμαλιστή».
Τελικά, το μέγεθος της έκθεσης είναι από μόνο του μια πρόκληση για mindfulness. Αντί να «τρέχεις» να προλάβεις να δεις πολλά και διάφορα, εστιάζεις, στοχάζεσαι και εμβαθύνεις. Ανακαλύπτεις καλλιτεχνικούς συνειρμούς. Βλέπεις ένα ταπεινό φύλλο ελιάς σε μια σύνθεση που στέκει επάξια δίπλα σε ένα ολόχρυσο αρχαίο στεφάνι. Κι ίσως έτσι έρχεσαι κοντά, από τη θέση του θεατή πια, σε κάτι που έχει πει ο ίδιος ο Marden: «Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι σε θέση να εστιάζει … και όταν κάποιος έχει εστιάσει ολοκληρωτικά, βρίσκεται παρών χωρίς να είναι εστιασμένος».
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 29 Αυγούστου 2022.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
