ΜΠΕΡΝΑΡΝΤΙΝ ΕΒΑΡΙΣΤΟ: «ΜΕΤΕΤΡΕΨΑ ΤΟΝ ΘΥΜΟ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ»
Η Μπερναρντίν Εβαρίστο, συγγραφέας του «Κορίτσι, γυναίκα, άλλο» και η πρώτη μαύρη που κέρδισε βραβείο Booker, βρέθηκε στην Αθήνα για μια βραδιά, για μια συζήτηση στη Στέγη που την έφερε ακόμα λίγο πιο κοντά στην καρδιά μας, με όσα είπε για την ισότητα, την αυθεντικότητα και τον... εξοστρακισμό της τελείας.
Κρυφοκοιτάει από την άκρη της σκηνής. Το κοινό την εντοπίζει και αρχίζει τα επιφωνήματα και το χειροκρότημα. Η Μπερναρντίν Εβαρίστο βγαίνει πριν την αναγγείλει η συγγραφέας Αλεξάνδρα Κ*, που πρόκειται να συνομιλήσει μαζί της. Χαμογελαστή, ήρεμη, φορώντας στα μαλλιά μiα από τις χαρακτηριστικές της κορδέλες, μας κοιτάει στα μάτια.
Παρατηρεί πως το κοινό αποτελείται κατά βάση από γυναίκες. «Ναι, πολύ συχνά έρχονται και με βρίσκουν άντρες για να μου πουν ότι η κόρη τους ή η σύζυγός τους διαβάζει τα βιβλία μου, και τους λέω, “Α, ναι; Εσύ γιατί δεν τα διαβάζεις; ”» επισημαίνει.
Το κοινό γελάει κι εκείνη συνεχίζει: «Αλλά εμείς οι συγγραφείς γράφουμε για τα άτομα, για πανανθρώπινα θέματα με τα οποία μπορούν να ταυτιστούν αναγνώστες από όλο τον κόσμο. Τα βιβλία μου δεν μιλούν για μένα. Τα βιβλία μου είναι για όλους».
Η Εβαρίστο και το βιβλίο που την έκανε διάσημη
Μπορεί η συζήτηση να έχει στόχο να διατρέξει όλο το συγγραφικό της έργο, αλλά –όπως είναι αναμενόμενο– γυρνάει διαρκώς στο βιβλίο που έκανε όλο τον κόσμο να μιλάει για εκείνη: το «Κορίτσι, γυναίκα, άλλο». Με αυτό το βιβλίο κέρδισε το Booker το 2019, το οποίο μοιράστηκε με τη Μάργκαρετ Άτγουντ και τις «Διαθήκες» (συμπτωματικά, και η Άτγουντ θα βρεθεί στην Αθήνα σε λίγες μέρες, στις 6 Απριλίου, για μια συζήτηση με τον ποιητή Χάρη Βλαβιανό, στο Αμερικανικό Κολέγιο).
Μια κυρία από το κοινό ρωτάει την Εβαρίστο: «Γιατί το γράψατε χωρίς τελείες;» Κι εκείνη απαντά, με εμφανή ευχαρίστηση: «Διότι έτσι το κείμενο ρέει, αν διώξεις την τελεία, διώχνεις και το σταμάτημα. Η τελεία σταματάει τις σκέψεις, σταματάει τη δράση. Εδώ υπάρχει σταμάτημα μόνο αλλάζοντας ενότητα-κεφάλαιο. Από ενότητα σε ενότητα, από τον ένα χαρακτήρα στον άλλο, η συνεκτικότητα, τελικά, διατηρείται».
Στο «Κορίτσι, γυναίκα, άλλο», αυτό το «ριζοσπαστικό, queer, πειραματικό» μυθιστόρημα, όπως το χαρακτηρίζει, η Εβαρίστο αφηγείται τις ιστορίες 12 γυναικών, μαύρων και μιγάδων, που ζουν στη σημερινή Βρετανία. Fusion fiction είναι το όνομα που έδωσε η ίδια για το είδος στο οποίο κατέληξε να το γράψει. «Όπως έγινε και με τα άλλα βιβλία μου, και αυτό πάλεψα να το γράψω “κανονικά”, ώσπου τα παράτησα», εξομολογείται γελώντας.
Το δικό της «Μανιφέστο»
Αλλά το «Μανιφέστο»; Πώς και το τελευταίο της βιβλίο είναι γραμμένο «παραδοσιακά»; «Α, αυτό είναι η ιστορία της ζωής μου, μια ματιά πάνω στην δημιουργικότητά μου, δεν είναι μυθιστόρημα», εξηγεί. «Αν και ούτε και αυτό είναι εντελώς καθώς πρέπει, δεν υπάρχει, για παράδειγμα, χρονολογική σειρά, αν και πρόκειται για απομνημονεύματα».
Η πορεία της φανερώνει μια γυναίκα με πείσμα, αποφασιστικότητα και όραμα, που την οδήγησαν από το περιθώριο στο προσκήνιο. Συγγραφέας, καθηγήτρια δημιουργικής γραφής στο Πανεπιστήμιο Brunel του Λονδίνου, είναι η πρώτη μαύρη συγγραφέας που ανέλαβε την προεδρία της Βασιλικής Εταιρίας Λογοτεχνίας του Ηνωμένου Βασιλείου, τον περασμένο Νοέμβριο, και μόλις η δεύτερη γυναίκα, στα 200 χρόνια ιστορίας του θεσμού.
«Γράφω από το 1982, συστηματικά, διαφόρων ειδών κείμενα, αλλά ο κόσμος με ανακάλυψε μόλις το 2019, με την απονομή του βραβείου Booker», λέει. Ακτιβίστρια, «όπως ήταν και οι γονείς μου, έτσι μεγάλωσα, παλεύοντας ενάντια στις διακρίσεις και τον ρατσισμό».
Με καταγωγή αφρικανική και βρετανική –Νιγηριανός ο πατέρας της, Αγγλίδα η μητέρα της–, μεγάλωσε σε μια «λευκή» γειτονιά του Λονδίνου, τέταρτη από οκτώ παιδιά. Υπήρξε για χρόνια ηθοποιός, τραγουδίστρια, θεατρική συγγραφέας, «αιρετική, δεν με εξέφραζε έτσι κι αλλιώς με τίποτα η κλασική αγγλική σκηνή του θεάτρου», σημειώνει.
Η Εβαρίστο των διεκδικήσεων
Σε ερώτηση σχετικά την cancel culture, η απάντησή της έρχεται...καταιγιστική. «Αχ, όλα αυτά είναι αποκυήματα των μέσων ενημέρωσης, που τους αρέσει να δημιουργούν μίνι καταιγίδες! Και πάντα με ρωτούν στις συνεντεύξεις, δήθεν παρεμπιπτόντως, στο τέλος τέλος της κουβέντας, για να βγάλουν τον τίτλο», υπογραμμίζει σαρκάζοντας, για να συμπληρώσει με τη γνώμη της για ένα ακόμα hot ζήτημα των ημερών, την «αστυνόμευση» της λογοτεχνίας: «Όχι, δεν πιστεύω πως πρέπει να ξαναγράφουμε τα βιβλία με κριτήρια πολιτικής ορθότητας», προκαλώντας δυνατό χειροκρότημα.
Συντάσσεται με τις καταγγελτικές φωνές σχετικά με θέματα δικαιωμάτων, ισότητας μεταξύ των φύλων; «Σαφώς, αλλά χωρίς να “φωνάζω”», λέει. «Δεν αισθάνομαι θυμωμένη. Μετέτρεψα τον θυμό σε ενέργεια εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Οφείλουμε να συνεχίσουμε να προσπαθούμε, δεν έχουμε επιτύχει την ισότητα».
Τι θα έλεγε, τελικά, πως είναι αυτό για το οποίο γράφει; «Είναι οπωσδήποτε η πολυπλοκότητα του να είσαι άνθρωπος. Τρελαίνομαι να εφεύρω ενδιαφέροντες χαρακτήρες, να φαντάζομαι τις ζωές των ανθρώπων από μέσα, τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους».
Μια κοπέλα από το κοινό της λέει: «Είμαι μαύρη γυναίκα που ζω στην Αθήνα και αντιμετωπίζω διαρκώς διακρίσεις. Πιστεύετε πως βιβλία όπως τα δικά σας θα αλλάξουν τη ζωή μου;»
«Στόχος μου δεν είναι να επιμορφώσω, αλλά να εξερευνήσω την ανθρώπινη φύση», απαντά η συγγραφέας. «Αλλά, σκεφτείτε, ουσιαστικά τον αλλάζουμε τον κόσμο μόνο και μόνο που είμαστε μαύρες γυναίκες που γράφουμε».
Βλέποντας την ουρά που σχηματίζει ο κόσμος για την υπογραφή βιβλίων, σκέφτομαι πως πράγματι συγγραφείς όπως η Εβαρίστο, επίμονες, ευγενείς, φεμινίστριες, είναι αυτές που μπορούν να βοηθήσουν να αλλάξουν τον κόσμο, κι εμάς, μόνο και μόνο που υπάρχουν.
Στα ελληνικά κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο της «Ξανθές ρίζες».
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
