ΑΡΤΕΜΙΣ ΓΡΥΜΠΛΑ: «Η ΓΕΝΙΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΤΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑΣ»

Η ηθοποιός, σκηνοθέτις και δραματουργός Άρτεμις Γρύμπλα φέρνει στο σανίδι και στις οθόνες μας τη γυναίκα που φτύνει κατάμουτρα την πατριαρχία.

Η πατριαρχία είναι ένα ζήτημα που συζητάμε πολύ συχνά τελευταία στο γραφείο. Ειδικά τις γυναίκες της ομάδας, μας απασχολεί σε πολλά επίπεδα: τόσο αναφορικά με την επαγγελματική εξέλιξη, όσο και με τη συνεισφορά (ή μη) των ανδρών στο σπίτι, αλλά και με το πόσο άρρωστα γαλουχημένοι είναι πολλές φορές και οι ίδιοι, ώστε ακόμα και σήμερα να πιστεύουν ότι η Γη γυρίζει χάρη σε αυτούς.

Δεν υπάρχει πάντα σύμπνοια στις απόψεις μας: κάποιες από εμάς πιστεύουν ότι είμαστε ακόμα πολύ πίσω αναφορικά με την ισότητα των δύο φύλων και άλλες ότι η ψαλίδα έχει κλείσει σημαντικά και προχωράμε μπροστά. Αυτό αποδεικνύει δύο πράγματα τα οποία περιγράφει αριστοτεχνικά στο έργο της τα τελευταία χρόνια η ηθοποιός, σκηνοθέτις και δραματουργός Άρτεμις Γρύμπλα.

Το ένα είναι πως η γενιά μας είναι η γενιά της Τζο. Ποια είναι η Τζο; Η πρωταγωνίστρια της σειράς «Είμαι η Τζο», που έχει σπάσει τα κοντέρ στο ελληνικό Netflix, ενώ μπορείς να δεις και στον Αnt1+ (η Άρτεμις Γρύμπλα συνυπογράφει το σενάριο, ενώ συμμετέχει ως αδερφή της Τζο).

Η Τζο είναι μια 38χρονη που έχει βαρεθεί να καθορίζει τη ζωή της η πατριαρχική κοινωνία και πασχίζει να ξεχωρίσει ποιες από τις σκέψεις και τις επιθυμίες της ανήκουν πραγματικά στην ίδια και ποιες στον τρόπο που έχει γαλουχηθεί. Όλα αυτά συμβαίνουν με τρόπο κωμικό, ανά στιγμές και συγκινητικό, πάντως σίγουρα απόλυτα ρεαλιστικό αν ανήκεις σε αυτή την γενιά. Η Τζο είναι οι περισσότερες από εμάς: βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο ανάμεσα σε αυτά που έχει διδαχθεί και αυτά που έχει πραγματικά ανάγκη. Και η επιλογή δεν είναι πάντα εύκολη – μα τουλάχιστον είναι απόλυτα δική της.

Το δεύτερο είναι πως, ακόμα κι αν σπάμε τα κλαδιά, οι ρίζες της πατριαρχίας είναι πράγματι πολύ βαθιές, με αποτέλεσμα ακόμα και σήμερα η μέση γυναίκα να μην έχει καταφέρει να νιώσει απόλυτα απενοχοποιημένη για τις προσωπικές επιλογές της. Το ζήτημα αυτό αναδεικνύει η «Δάφνη», μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παραστάσεις της σεζόν, την οποία προλαβαίνεις για μερικές ακόμα ημέρες στο θέατρο ΕΛ.ΕΡ, με την Άρτεμη Γρύμπλα να υπογράφει το κείμενο, τη σκηνοθεσία και να κρατάει έναν από τους δύο ρόλους (στον άλλο βλέπουμε τη Λίλα Μπακλέση).

Το βραβευμένο έργο γράφτηκε αρκετά πρόσφατα από την Βρετανίδα Rafella Marcus, η οποία περιγράφει μια λίγο-πολύ προσωπική της ιστορία: αυτήν μιας γυναίκας που κάνει σεξ με άνδρες και ερωτεύεται γυναίκες (ή το αντίστροφο). Μιας ελεύθερης γυναίκας, δηλαδή, που σιχαίνεται τις ταμπέλες και προσπαθεί να αποδεχθεί τον εαυτό της σε έναν κόσμο που δεν μοιάζει εξίσου πρόθυμος. Είναι ένα αστικό θρίλερ που σε φέρνει σε επαφή με την οπισθοδρομική ακόμα πραγματικότητα, ενώ την ίδια ώρα την ξεμπροστιάζει και σε ωθεί πρόθυμα να κάνεις το ίδιο. Η επιτυχία της «Δάφνης», που συνεχίζεται μέχρι τις 18/3/2025, αποδεικνύει πόσο έτοιμοι ήμασταν γι' αυτό το κούιρ παραμύθι που σε αφορά ακόμα κι αν δεν νιώθεις κουίρ.

Είχα τη χαρά να συναντήσω την Άρτεμη Γρύμπλα πρόσφατα και να μιλήσουμε πιο αναλυτικά για την ύπουλη επιρροή της πατριαρχίας στη γενιά μας, αλλά και για τη δυσκολία των σχέσεων σήμερα.

Η Άρτεμις Γρύμπλα και η Λίλα Μπακλέση στην παράσταση «Δάφνη». Σοφοκλής Μπιμπής & Ελίνα Σπηλιωτοπούλου

Άρτεμις Γρύμπλα: «Η μεγαλύτερη μάχη που έχω να δώσω ως γυναίκα είναι να απαλλαγώ από την ενοχή»

– Μοιάζει να σε απασχολεί πολύ η γυναικεία σεξουαλικότητα στα έργα σου. Τι σε προβληματίζει; Τι βλέπεις να μην πηγαίνει καλά στο θέμα αυτό;

Μου φαίνεται ότι υπάρχει ακόμα μια πολύ συντηρητική σκέψη και αντίληψη γύρω απ’ τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Η γυναίκα, ως πλάσμα ερωτικό, είναι για την ελληνική κοινωνία πάντα υπό το πρίσμα του ανδρικού βλέμματος. Σε μια μίξη χριστιανικής ηθικής και πατριαρχικής εξουσίας, η γυναικεία σεξουαλικότητα είναι εκεί μόνο για να εξυπηρετεί την ανδρική ικανοποίηση, δεν συζητιέται ανοιχτά, δεν έχει δικαίωμα στην έκφραση και την ελευθερία. Μεγαλώσαμε με χιλιάδες άρθρα στο Cosmopolitan που έγραφαν πώς να τον ικανοποιήσεις με δέκα διαφορετικούς τρόπους, πώς να σε βρίσκει σέξι όταν ξυπνάει, πώς να χάσεις πέντε κιλά μέσα σε πέντε μέρες προκειμένου να σε θέλει. Ολόκληρη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση μιας γενιάς έγινε μέσα από κάτι τέτοια άρθρα.

Μας θυμάμαι, κορίτσια στα μέσα της εφηβείας τους, άσχετα εντελώς, αφελή αλλά πλήρως καταρτισμένα σε θεωρητικό επίπεδο, χωρίς καμία επαφή με το τι συμβαίνει στο δικό τους σώμα, χωρίς καμία παιδεία, χωρίς καμία ιδέα ότι θα μπορούσαμε κάποια στιγμή να διεκδικήσουμε τον δικό μας χώρο. Αυτό αλλάζει, τα ταμπού σπάνε, και οι συζητήσεις ανοίγουν. Όταν μιλάω για συντηρητισμό, μη νομίζεις ότι εννοώ μόνο την γνώστη θεώρηση ότι οι γυναίκες χαρακτηρίζονται από τον αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους έχουν κοιμηθεί, ενώ οι άντρες όχι. Ξεκινάει από την Παιδεία, ακόμα δεν υπάρχει σεξουαλικη αγωγή. Πώς θα μπορούσε να υπάρξει τέτοια εγκύκλιος στα σχολεία, από ένα υπουργείο Παιδείας που μοιράζεται με αυτό των θρησκευμάτων;

Η Άρτεμις Γρύμπλα στην παράσταση «Δάφνη». Σοφοκλής Μπιμπής & Ελίνα Σπηλιωτοπούλου

– Η Δάφνη είναι μια γυναίκα που, καθώς αμφιταλαντεύεται ως προς τη σεξουαλικότητά της, διαπιστώνει πως της ασκείται κατά κάποιον τρόπο βία  και από τα δύο φύλα, ανεξαρτήτως προσανατολισμού. Η ιστορία μοιάζει μεν να αφορά την επιλογή να είναι κανείς bisexual, όμως εγώ ένιωσα ότι μπορεί να αφορά οποιονδήποτε δεν έχει τη δύναμη να υποστηρίξει τα θέλω του. Τι στο καλό συμβαίνει; Αποδοχή δεν μπορεί τελικά να βρει κανείς πουθενά; Ούτε καν μέσα στις κοινότητες των γκέι που έχουν νιώσει την περιθωριοποίηση στο πετσί τους;

Μάλλον ο άνθρωπος είναι ζώο αγέλης – πώς να γλιτώσει μόνος από τόσους εχθρούς; Έτσι, απορρίπτει ό,τι παρεκκλίνει απ’ τη νόρμα της αγέλης από φόβο για το διαφορετικό, ακόμα κι αν αυτή είναι μια κοινότητα που έχει βιώσει στο πετσί της την περιθωριοποίηση και την απόρριψη. Η ιστορία της Δάφνης είναι μια ιστορία αναζήτησης της αγάπης και της αποδοχής και πράγματι η ιστορία ενός ανθρώπου που κάποια στιγμή στέκεται δειλός απέναντι σε όλα όσα είναι. Προσπαθεί να μπει σε κουτάκια που δεν χωράει, δεν είναι φτιαγμένα για εκείνη και εντέλει παγιδεύεται.

Η Άρτεμις Γρύμπλα και η Λίλα Μπακλέση στην παράσταση «Δάφνη». Σοφοκλής Μπιμπής & Ελίνα Σπηλιωτοπούλου

– Από την άλλη, στο «Είμαι η Τζο» μας συστήνεις μια γυναίκα που μια χαρά υποστηρίζει τα θέλω της, όμως και πάλι μπερδεμένη είναι, αν και όχι λιγότερο από τους άντρες της σειράς. Με λίγα λόγια, η πατριαρχία μοιάζει να μας αφορά όλους. Η γενιά μας την έχει αναγνωρίσει. Θα καταφέρει κάποτε να τη νικήσει;

Συστήνω μάλλον μια γυναίκα που προσπαθεί συνέχεια να βρει τι θέλει, αμφιταλαντευόμενη ανάμεσα σε έναν σύγχρονο φεμινισμό, τον οποίο θαυμάζει και θέλει να ενστερνιστεί, και σε μια σειρά από πατριαρχικές διδαχές με τις οποίες είναι εμποτισμένη εκείνη και οι γύρω της. Μέσα σ’ αυτή τη μετάβαση προσπαθεί να βρει τι θέλει εκείνη και να απαλλαγεί από τις ενοχές που ήταν για χρόνια ο νούμερο ένα τρόπος διαπαιδαγώγησης που χρησιμοποιούσε η αγία ελληνική οικογένεια.

Φυσικά, αυτό αφορά και καταπιέζει και τους άντρες. Υπάρχει μια σειρά από «πρέπει» που είναι πολύ καλά εγκατεστημένα στους σκληρούς δίσκους όλων μας. Ναι, η γενιά μας την έχει αναγνωρίσει, η γενιά μας είναι η Τζο, είναι ακριβώς ανάμεσα στο πριν και το μετά. Δεν ξέρω αν θα καταφέρει να τη νικήσει, το σημαντικό είναι να καταφέρει να μην τρελαθεί!

Άρτεμις Γρύμπλα: «Τα social άλλαξαν τον τρόπο που συνδέονται οι άνθρωποι»

– Γιατί είναι τόσο δύσκολες οι σχέσεις σήμερα; Δεν σου φαίνεται οι σημερινοί 30-40 να είναι πιο μόνοι από ποτέ;

Η γενιά των 30άρηδων- 40άρηδων είναι η γενιά της κρίσης, η γενιά του Covid. Βγήκε στην αγορά εργασίας ακριβώς εκείνα τα χρόνια της χοντρής οικονομικής κρίσης (μην προσποιηθούμε ότι τώρα είναι όλα καλά), βυθίστηκε σε μία απόλυτη ματαιότητα και μόλις βρήκε μια κάποια ισορροπία, ο Covid και η καραντίνα την γκρέμισαν ξανά.

Πιστεύω ότι τη ματαίωση αυτή την πληρώνει ψυχικά σε όλα τα επίπεδα, σε συνδυασμό και με τη δυναμική είσοδο των social στις ζωές μας, που άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι άνθρωποι, αλλά δημιούργησαν επίσης άπιαστες προσδοκίες για το πώς είναι να είσαι στ’ αλήθεια ζευγάρι ή γονέας, και έβαλαν τη ζωή μας σε μια νέα ταχύτητα, που εξάλειψε σιγά-σιγά την υπομονή, με αποτέλεσμα οι σχέσεις να μοιάζουν βουνό.

Απ’ την άλλη, είμαστε και η γενιά που διεκδικεί πιο πολύ από την προηγούμενη αυτό που θέλει ακριβώς, με δυναμισμό και παίρνοντας ρίσκα, παρά όλες αυτές τις οικογενειακές και κοινωνικές προσδοκίες που λέγαμε πριν.

Η Άρτεμις Γρύμπλα.

– Ποια είναι, Άρτεμι, η μεγαλύτερη μάχη που νιώθεις ότι έχεις να δώσεις σήμερα ως γυναίκα;

Να απαλλαγώ από την ενοχή. Προσωπικά, επαγγελματικά, οικογενειακά. Να απαλλαγώ, ολοκληρωτικά. Όλες μας, αν γίνεται.

Πού συναντάμε την Άρτεμι Γρύμπλα το επόμενο διάστημα;

Στις 14/3 ανεβαίνει στην Πάτρα «Το γλυκό - και άλλες ιστορικές δίπλα στην θάλασσα» του Τηλέμαχου Τσαρδάκα στο θέατρο Act, σε σκηνοθεσία της ίδιας. Από τις 21/3, επίσης, θα συμμετέχει στην Αθήνα,στην περφόρμανς «Πεπερασμένος Χρόνος» στο Τζάμια Κρύσταλλα.