«ΑΙΑΣ»: ΜΙΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙΣ

Ο «Αίας» του Σοφοκλή γίνεται από πολυπρόσωπο δράμα ρεσιτάλ για έναν ηθοποιό, ενώ ένας ζωγράφος επί σκηνής αποδίδει τους χαρακτήρες σε έργα τέχνης.

Χωρίς να έχω κάνει θεατρικές σπουδές, τολμώ να πω ότι ο «Αίας» του Σοφοκλή δεν έχει αντιμετωπιστεί ποτέ έτσι όπως τον είδα στο θέατρο Αλκυονίς. Αν έχεις συνηθίσει να βλέπεις αρχαίες τραγωδίες με πολυπληθή θίασο και χορό, συνήθως σε ανοιχτά θέατρα, είναι δύσκολο να φανταστείς πώς ένα ολόκληρο έργο μπορεί να βασιστεί σε έναν μόνο ηθοποιό. Ακόμη πιο απίθανο είναι να καταλάβεις πώς θα μπορούσε να ενταχθεί σε όλο αυτό η παρουσία ενός ζωγράφου επί σκηνής.

Αυτή όμως είναι η σκηνοθετική μαεστρία του Γιώργου Νανούρη, που επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά με τη δουλειά του το αρχαίο «ουκ εν τω πολλώ το ευ». Έτσι, στη σκηνή ενός –κλειστού– θεάτρου ο ηθοποιός Μιχάλης Σαράντης αναλαμβάνει να σηκώσει το βάρος εννέα διαφορετικών ρόλων, επιδεικνύοντας το αξιοθαύμαστο ταλέντο του.

Η μόνη «βοήθεια» που έχει επί σκηνής είναι ο Απόστολος Χαντζάρας. Ένας ζωγράφος που αρθρώνει στην παράσταση λίγες λέξεις, λέει όμως πολλά περισσότερα με τα έργα που δημιουργεί κατά τη διάρκειά της. Έργα που βλέπεις κυριολεκτικά να στεγνώνουν μπροστά στα μάτια σου – και αναρωτιέμαι αν είμαι ο μόνος που αναρωτήθηκε τι γίνονται μετά.

Η απάντηση στην απορία μου έρχεται τώρα, ενώ ο «Αίας» συνεχίζει τις παραστάσεις του λόγω αυξημένης προσέλευσης του κόσμου: τα έργα του Απόστολου Χαντζάρα θα παρουσιαστούν σε έκθεση στη «Sianti Gallery» και θα διατεθούν προς πώληση, με μέρος των εσόδων να ενισχύει το «Σπίτι του Ηθοποιού».

Ο «Αίας» και τα πρόσωπα του δράματος

Από τον πρώτο διάλογο του έργου, ανάμεσα στον Οδυσσέα και τη θεά Αθηνά, ο Μιχάλης Σαράντης είναι καθηλωτικός. Η στάση του σώματός του, η κινησιολογία, η εκφορά και ο τόνος της φωνής του τον κάνουν να περνά αυτοστιγμεί από τον έναν ήρωα στον άλλο με τρόπο ξεκάθαρο. Όποτε μπαίνουν βασικά πρόσωπα στη δράση, ο Απόστολος Χαντζάρας αποκαλύπτει –πότε μόνος, πότε με τη βοήθεια του Μιχάλη– το πρόσωπο του χαρακτήρα πάνω σε μια μονοτυπία.

Αφού τον έχεις δει να δουλεύει με το πινέλο του ζωγραφίζοντας με μαύρη μπογιά –ή μελάνι;– πάνω στη γυάλινη επιφάνεια του τραπεζιού που λειτουργεί ως ατελιέ του, ένα λευκό χαρτί τοποθετείται από πάνω προσεκτικά, πιέζεται με τις παλάμες και ανασηκώνεται σιγά σιγά, έχοντας πλέον αποτυπωμένο έναν ήρωα. Από τη θέση του θεατή δεν μπορείς να διακρίνεις πώς ακριβώς έχει φτιαχτεί κάθε φιγούρα. Όμως το ένα μετά το άλλο τα πρόσωπα παίρνουν θέση σε φωτεινά καβαλέτα, αποτελώντας ταυτόχρονα το σκηνικό και τους συμπρωταγωνιστές του έργου.

Δεν είναι μόνο «διακοσμητική» η χρησιμότητα των έργων. Βοηθούν τον Μιχάλη Σαράντη να δώσει υπόσταση στους χαρακτήρες του, σαν συνομιλητές ή μάρτυρες του δράματος.

Αρχετυπικές φιγούρες

Η έκθεση «Αίας: Τα έργα από την παράσταση», όπως αναφέρεται στο σχετικό δελτίο Τύπου, «καταπιάνεται –είτε ηθελημένα είτε και ασυνείδητα– με πάρα πολύ ουσιαστικά πράγματα. Ξεφεύγει σαφώς από το επίπεδο της δεξιοτεχνίας, της διακόσμησης ή της μονοσήμαντης εικονοποιίας και ανιχνεύει αρχέτυπα. Ακραγγίζει με άλλα λόγια, τις ιδανικές μορφές. Ήδη όμως τα σώματα και τα σχήματα, μέσα από τα οποία καλείται  να εκφραστεί ο Χαντζαράς, ανεβάζουν τον πήχη πολύ ψηλά».

Σε αυτή την παράσταση ο πήχης είναι ψηλά από κάθε άποψη. Αυτό δεν σημαίνει ότι γεννά σε όλους τις ίδιες εντυπώσεις. Το χειροκρότημα ήταν δυνατό και παρατεταμένο, άκουσα όμως και κάποιους θεατές να εκφράζουν επιφυλάξεις όπως έβγαιναν. Προσωπικά, έφυγα σίγουρος ότι θα τη θυμάμαι –μυαλού επιτρέποντος– για πάντα. Και χαίρομαι που θα έχω την ευκαιρία να δω από κοντά τα έργα του Απόστολου Χαντζάρα στη «Sianti Gallery», για να καταλήξω αν θα ήθελα να έχω για συντροφιά μου ένα πορτρέτο του Αίαντα ή της Θεάς Αθηνάς.

Η έκθεση «Αίας: Τα έργα από την παράσταση» θα διαρκέσει από το Σάββατο 14 Ιανουαρίου έως την Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2023. Sianti Gallery: Βασ. Αλεξάνδρου 2 και Μιχαλακοπούλου, Αθήνα (Πίσω από την Εθνική Πινακοθήκη)  – Τηλ.: 210 7245432, 210 3648335 (Κυριακή και Δευτέρα κλειστά)