5 ΚΛΑΣΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΕΙΣ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ

Σε μια περίοδο που η κινηματογραφική παραγωγή δεν έχει να επιδείξει σπουδαίες ταινίες, θυμόμαστε πέντε κλασικές ταινίες που πραγματικά αξίζει να δεις.

Η ιδέα για τη συγγραφή ενός θέματος για κλασικές ταινίες προέκυψε από τη συγγραφή ενός άλλου. Είναι κάτι που συμβαίνει συχνά στη ζωή μας. Από αλλού ξεκινάς κι αλλού καταλήγεις. Το ξεκίνημα ήταν ένα «τυπικό» θέμα για τη φετινή οσκαρική κούρσα και τις ταινίες που ξεχωρίζουν, τα φαβορί και τα αουτσάιντερ, τις ερμηνείες που αποτυπώθηκαν στο μυαλό μας και τι περιμένουμε από την τελετή που θα γίνει στις 3 Μαρτίου 2025 στο Λος Άντζελες. Όμως, διαπίστωσα –και δεν ήμουν δυστυχώς ο μόνος– ότι δεν είχα πολλά πράγματα να πω και να γράψω σε μια αρκετά φτωχή κινηματογραφική χρονιά.

Είναι σαφές ότι το κινηματογραφικό μέσο βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο. Ψάχνει τα νέα του πατήματα. Το σινεμά έχει χάσει πολλούς από τους πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίχτηκε για να γίνει μάλλον η πληρέστερη τέχνη που έχουμε γνωρίσει έως σήμερα. Έχοντας να ανταγωνιστεί την άνεση του σπιτιού μας και την αμεσότητα του streaming, αλλά βασικά τον σφοδρό και ανελέητο πόλεμο που δέχεται από εξαιρετικά σύντομες, εξωφρενικά γρήγορες και σοκαριστικά διεγερτικές για τα ανθρώπινα ερεθίσματα εικόνες που προσφέρει κάθε είδους πλατφόρμα, το σινεμά μοιάζει σαστισμένο και αμήχανο. Κάπως έτσι, για να αντιληφθούμε το μεγαλείο της 7ης Τέχνης, πρέπει να ταξιδέψουμε πίσω και να εντοπίσουμε τη χαμένη –στην παρούσα φάση– μαγεία της.

Πέντε (διαφορετικά) κλασικές ταινίες που αναδεικνύουν τις αναρίθμητες αρετές του κινηματογράφου, φιλμ που χρειάζονται χρόνο και διάθεση για να χαθείς μέσα στη γοητεία τους, εικόνες που πότε παραπέμπουν στην ποίηση και πότε σε εικαστικές τέχνες, στην ψυχολογία και στη φιλοσοφία, δίνουν την απάντηση γιατί δεν πρέπει να χαθεί η πίστη σε ένα μέσο που έχει πολλά ακόμη να προσφέρει.

Εμανουέλ Ριβά και Έιτζι Οκάντα στην ταινία «Χιροσίμα, Αγάπη μου». Alamy/Visualhellas.gr

1. Χιροσίμα, Αγάπη μου (1959)

Αν νομίζετε ότι το σινεμά ήταν πάντοτε όπως το γνωρίζουμε σήμερα, κάνετε μεγάλο λάθος. Στην αρχή, για παράδειγμα, ήταν βωβό. Στη συνέχεια μίλησε. Αλλά ήταν γραμμικό, με αρχή, μέση και τέλος. Με τα γυρίσματα να γίνονται αποκλειστικά σε αποστειρωμένα στούντιο και τους ρόλους να είναι ξεκάθαρα καλοί και κακοί. Βαρετό; Γι’ αυτό ήρθε μετά το μοντέρνο σινεμά να ανακατέψει τα πάντα και να μετατρέψει το είδος σε αδιαμφισβήτητη τέχνη.

Το «Χιροσίμα, Αγάπη μου» του πανούργου Αλέν Ρενέ, είναι ένα από τα φιλμ που άλλαξε τον τρόπο που «διαβάζουμε» το σινεμά και μας εκπαίδευσε για να γίνουμε καλύτεροι αναγνώστες της κινηματογραφικής αφήγησης. Ένας τρελός έρωτας μιας Γαλλίδας ηθοποιού που βρίσκεται στη Χιροσίμα με έναν Γιαπωνέζο αρχιτέκτονα θα ξετυλίξει το κουβάρι μιας ασύλληπτης κινηματογραφικής σύνθεσης, που γεφυρώνει τη μνήμη με την πραγματικότητα, το ατομικό με το συλλογικό και τον έρωτα με τα ανοιχτά τραύματα. Περίτεχνο και ευφυές, αυτό το αφηγηματικό ταξίδι της αριστουργηματικής «Χιροσίμα, Αγάπη μου» αποτελεί ένα μοναδικό, πολυεπίπεδο καλλιτεχνικό επίτευγμα που πρέπει να δεις.

2. Η Νύχτα του Κυνηγού (1955)

Γνωρίζατε ότι τα περισσότερα αριστουργήματα του σινεμά δεν αναγνωρίστηκαν τη στιγμή που προβλήθηκαν στις αίθουσες; Η πρωτοπορία και το ανοίκειο είναι λογικό να αμφισβητούνται έντονα. Ελάχιστοι είναι διατεθειμένοι να βγουν από την ασφάλειά τους και να αφεθούν στο διαφορετικό και στο καινούργιο. Έτσι συνέβη και με τη «Νύχτα του Κυνηγού», μια σκοτεινή χριστιανική παραβολή με στοιχεία γοτθικού παραμυθιού.

Στη μοναδική σκηνοθετική του απόπειρα, ο Άγγλος ηθοποιός Τσαρλς Λότον φτιάχνει ένα μοναδικό φιλμ. Με αφορμή την ιστορία ενός εκκεντρικού ιεροκήρυκα που παντρεύεται τη χήρα ενός κακοποιού για να μάθει πού βρίσκεται η λεία μιας μεγάλης ληστείας, δημιουργεί ένα ζοφερό κινηματογραφικό σκηνικό, όπου η παιδική αθωότητα έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την ενήλικη σκληρότητα και το μίσος βρίσκεται στα χαρακώματα με την αγάπη.

Η σεκάνς της καθόδου της βάρκας στο ποτάμι είναι ένα από τα highlights της παγκόσμιας ιστορίας του σινεμά.

3. Ψυχώ (1960)

Υπάρχουν αρκετές φορές που η φήμη μιας ταινίας είναι τέτοια, ώστε να πιστεύουμε ότι οι πάντες την έχουν δει. Νομίζω ότι το «Ψυχώ» του Άλφρεντ Χίτσκοκ είναι μία από αυτές. Η διάσημη σκηνή στη ντουζιέρα, που σόκαρε το απροετοίμαστο κοινό των 60s, έχει μετατραπεί σε μια από τις πλέον εμβληματικές της 7ης Τέχνης. Αλλά μήπως αυτό αδικεί την ταινία στο σύνολό της;

Βέρα Μάιλς, Τζον Γκάβιν και Άντονι Πέρκινς, στο «Ψυχώ». Archives du 7eme Art / Photo12 via AFP

Γιατί αν ξαναδούμε αυτή την κλασική πια ταινία ολόκληρη, από την αρχή έως το τέλος, μόνο τότε μπορούμε να κατανοήσουμε πώς ο δαιμόνιος Βρετανός κατάφερε να μας βάλει στη θέση της πρωταγωνίστριας. Πώς με μικρές χειρουργικές κινηματογραφικές κινήσεις μας μετέτρεψε από θεατές σε υποκείμενο που βρέθηκε ξαφνικά στη ντουζιέρα, πλήρως ταυτισμένο με την ηρωίδα. Έτσι, θα καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο ο Χίτσκοκ πειραματίστηκε με την εύθραυστη ψυχολογία μας, έπαιξε μαζί μας όπως η γάτα με το ποντίκι και μας στρίμωξε στο μπάνιο με τους υδρατμούς. Με τις φροϋδικές προεκτάσεις που έδωσε στο σενάριο, με την αόρατη απειλή (ο φόβος που μας κυριεύει) που γέμισε το μοτέλ και τη δεξιοτεχνική κινηματογραφική του μαεστρία, ο Χίτσκοκ παρέδωσε ένα απαράμιλλο διαχρονικό έργο τέχνης.

4. Έκλειψη (1962)

Άλλο ένα παραγνωρισμένο αριστούργημα. Άλλη μια ταινία που αποδοκιμάστηκε από το κοινό για να αναγνωριστεί σε δεύτερο χρόνο και να αναδειχθεί σε κλασική. Ο Μικελάντζελο Αντονιόνι, ένας από τους μεγαλύτερους βιρτουόζους του σινεμά, γεωμέτρης, λεπτολόγος και νεωτεριστής, κάνει το 1962 ένα ακόμη τολμηρό βήμα στην καριέρα του. Παίρνει μια από τις πλέον καρτ-ποσταλικές (τώρα τις λέμε ινσταγκραμικές) πόλεις στον κόσμο, τη Ρώμη, κι ένα από τα ομορφότερα ζευγάρια που πέρασαν ποτέ από την οθόνη (Μόνικα Βίτι – Αλέν Ντελόν) και παραδίδει ένα βραδύκαυστο κινηματογραφικό φιλμ το οποίο εξερευνά το αγεφύρωτο χάσμα που χωρίζει τον κόσμο αντρών-γυναικών.

Η Βιτόρια και ο Ρικάρντο δραπετεύουν από τους φρενήρεις ρυθμούς του χρηματιστηρίου για να βρεθούν μόνοι και αποξενωμένοι με φόντο το αποξενωμένο αστικό τοπίο. Ο Αντονιόνι δένει τις σιωπές τα και βλέμματα με την άσφαλτο και το τσιμέντο, μπλέκει το ανικανοποίητο με το σκηνικό και παραδίδει ένα μακρόσυρτο φιλοσοφικό βιντεοκλίπ (συγγνώμη για τον ανίερο νεολογισμό).

5. Αποκάλυψη τώρα (1979)

Θα τολμήσω να πω ότι καμία, μα καμία ταινία δεν έφτασε τόσο κοντά στην παράνοια του πολέμου, όσο το αριστούργημα του Φράνσις Φορντ Κόπολα. Γυρισμένο σε μια από τις πλέον παραγωγικές και πρωτοποριακές περιόδους για το αμερικανικό σινεμά, το «Αποκάλυψη τώρα» είναι ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης από κάθε άποψη.

Ο Μάρτιν Σιν στο «Αποκάλυψη τώρα». Archives du 7eme Art / Photo12 via AFP

Ως πολεμική ταινία είναι αψεγάδιαστη, αφού μας μεταφέρει στο πεδίο μάχης με ανατριχιαστική λεπτομέρεια: Ο θεατής μυρίζει το μπαρούτι, γεύεται τη λάσπη, ακούει την εναέρια απειλή, ρουφάει την υγρασία και νιώθει στο πετσί του την τρέλα του στρατιώτη που βρίσκεται χιλιάδες μίλια μακριά σκοτώνοντας για κάποιον απροσδιόριστο σκοπό.

Το φινάλε αυτής της κλασικής ταινίας, με την εμφάνιση του μεγαλειώδους Μάρλον Μπράντο, είναι από μόνο του ένα μικρό κινηματογραφικό έπος. Μια κινηματογραφική εμπειρία που μένει ανεξίτηλη στη μνήμη του θεατή.