ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΠΕΤΑΣ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ; 5 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΑΠΑΝΤΟΥΝ
Κάποτε, ήταν αδιανόητο. Σήμερα, κρατικές και ιδιωτικές εταιρείες διαστημικών προγραμμάτων ανοίγουν τις πόρτες τους σε ανθρώπους με συγκεκριμένες μορφές αναπηρίας. Πέντε από αυτούς μοιράζονται μαζί μας την εμπειρία τους.
Το 2017, ο διάσημος θεωρητικός φυσικός Στίβεν Χόκινγκ βίωσε «την πραγματική ελευθερία». Αυτό τουλάχιστον δήλωσε μετά τη συμμετοχή του σε μια παραβολική πτήση με τροποποιημένο Boeing 727 στο Διαστημικό Κέντρο Kennedy στη Φλόριντα. Ο Χόκινγκ έπασχε από τη νόσο του κινητικού νευρώνα, ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου παράλυτος και επικοινωνούσε μέσω συσκευής παραγωγής ομιλίας. Οι παραβολικές πτήσεις επιτρέπουν στους επιβάτες να βιώσουν συνθήκες έλλειψης βαρύτητας και αποτελούν μέρος της εκπαίδευσης των αστροναυτών.
Ο Χόκινγκ δεν μπόρεσε ποτέ να πραγματοποιήσει το όνειρό του να ταξιδέψει στο διάστημα, ωστόσο, ο στόχος να συμπεριληφθούν άνθρωποι με αναπηρία στις διαστημικές πτήσεις δεν εγκαταλείφθηκε.
Στις 17 Οκτωβρίου του 2021, στο Long Beach της Καλιφόρνια, 12 άτομα (επιστήμονες, βετεράνοι, μηχανικοί, αθλητές, καλλιτέχνες) με κάποιου είδους αναπηρία (κινητική, ακουστική, οπτική) συμμετείχαν σε μια παραβολική πτήση, στο πλαίσιο του προγράμματος «Αποστολή: AstroAccess». Ήταν μια πρωτοβουλία αφιερωμένη στην προώθηση της συμπερίληψης ατόμων με αναπηρία στην εξερεύνηση του διαστήματος.
Μετά από μερικά ηλεκτρονικά μηνύματα με διαφορά αρκετών ωρών, κατάφερα να επικοινωνήσω με τη μοναδική αυτή ομάδα, που με χαρά μοιράστηκε μαζί μου μερικές σκέψεις και συναισθήματα για την εμπειρία της.
Η ομάδα των 12
Στόχος της αποστολής «AstroAccess» ήταν η αξιολόγηση του πώς το φυσικό περιβάλλον των διαστημικών σκαφών μπορεί να τροποποιηθεί, ώστε όλοι οι αστροναύτες, ανεξάρτητα από την αναπηρία που έχουν στη Γη, να μπορούν να ζήσουν και να εργαστούν στο διάστημα.
«Ζούμε σε κοινωνία όπου σχεδόν κάθε υπηρεσία ή προϊόν έχει σχεδιαστεί κυρίως για άτομα με σωματικές ικανότητες, όπως αυτές ορίζονται μέσα από έναν απαρχαιωμένο φακό, έναν φακό που αποκλείει μεγάλες ομάδες πληθυσμού. Είναι καιρός τα πράγματα να αλλάξουν, ώστε η γενιά μας και οι μελλοντικές γενιές να προσφέρουν τα ταλέντα τους στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ανθρωπότητας», λέει στο OW ο Sina Bahram, μέλος της ομάδας των 12, που ασχολείται με την επιστήμη υπολογιστών.
«Πάντα ήθελα να γίνω αστροναύτης και να νιώσω πώς είναι να αιωρείσαι. Ήθελα, επίσης, να δείξω στον κόσμο τι είμαστε σε θέση να πετύχουμε οι άνθρωποι με αναπηρία, αν μας δοθεί η ευκαιρία. Η κοινωνία συχνά εστιάζει σε αυτό που πιστεύουν ότι δεν μπορούμε να κάνουμε», αναφέρει η Dana Bolles, που εργάζεται στο τμήμα science communications της NASA.
«Το όνειρό μου από παιδί ήταν να γίνω αστροναύτης. Θέλω, όμως, να δείξω στον κόσμο ότι ως κοινότητα μπορούμε να λειτουργήσουμε στο διάστημα», προσθέτει ο Apurva Varia, υπεύθυνος αποστολών στη NASA, που πάσχει από απώλεια ακοής.
Αίσθημα ελευθερίας
Πώς ήταν, όμως, η εμπειρία για τους ανθρώπους που συμμετείχαν στην ιδιαίτερη αυτή πτήση; Τι ήταν αυτό που τους έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση;
«Η αίσθηση της ελευθερίας είναι πραγματικά απερίγραπτη. Ελπίζω μέσω της Mission AstroAccess περισσότεροι άνθρωποι να βιώσουν αυτό το συναίσθημα, που μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή», απαντά η Mary Cooper, αθλήτρια Παραολυμπιακών Αγώνων, που έχασε το πόδι της σε μικρή ηλικία.
«Στις συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, ένιωθα καλύτερα το σώμα μου. Πολλοί από τους πόνους που αντιμετωπίζω καθημερινά στη γη εξαφανίστηκαν. Ένιωθα ελεύθερος που μπορούσα να κυκλοφορώ άνετα. Ως χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου, το να φέρω τα γόνατά μου στο στήθος και να αιωρούμαι ήταν απελευθερωτικό. Για πρώτη φορά μετά από 15 χρόνια στεκόμουν μόνος μου. Έπιασα τους ώμους των ανθρώπων γύρω μου και φώναξα: Θεέ μου, στέκομαι!», περιγράφει ο Sawyer Rosenstein, δημοσιογράφος με παραπληγία.
«Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΥΧΝΑ ΕΣΤΙΑΖΕΙ ΣΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΟΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ».
Ανεκμετάλλευτη δεξαμενή δυνατοτήτων
Τι θα συμβούλευαν όποιον θέλει να κυνηγήσει το όνειρό του, αλλά και τις εταιρείες που ασχολούνται με τα ταξίδια στο διάστημα;
«Κυνηγήστε τα όνειρά σας. Αν και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα τα κατακτήσετε, αν δεν προσπαθήσετε η αποτυχία είναι δεδομένη. Επιπλέον, βρείτε τρόπους τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική σας ζωή για να κάνετε τον κόσμο πιο συμπεριληπτικό», λέει ο Sina.
«Σε όσους διστάζουν να αξιοποιήσουν τις δεξιότητες των αστροναυτών με αναπηρία, θα έλεγα ότι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος να προωθηθεί η εξερεύνηση του διαστήματος είναι μέσω της δημιουργίας ομάδων που μεγιστοποιούν την ποικιλομορφία. Πολλοί από εμάς είμαστε εξαιρετικοί λύτες προβλημάτων και διαθέτουμε ισχυρή αποφασιστικότητα που πηγάζει από τις καθημερινές μας εμπειρίες. Δεξιότητες όπως αυτές μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των άγνωστων προκλήσεων που βρίσκονται μπροστά μας», προσθέτει η Dana.
Παρόμοια είναι και η θέση της Mary: «Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν το πολύτιμο δυναμικό δεξιοτήτων που προσφέρει η αναπηρία, το πόσο καλοί είμαστε στην επίλυση προβλημάτων και στην υπερπήδηση δυσκολιών».
«Υπάρχουν άνθρωποι που δεν είναι σίγουροι αν μπορούμε να ανταποκριθούμε σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Νοοτροπίες όπως αυτή προσπαθούμε να τις αλλάξουμε, αποδεικνύοντας ότι χάρη στην διαθέσιμη τεχνολογία μπορούμε», καταλήγει ο Apurva.
Άτομα με αναπηρία στα διαστημικά προγράμματα
Το καλοκαίρι που μας πέρασε, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) ολοκλήρωσε τη διαδικασία υποβολής αιτήσεων για συμμετοχή στο «parastronaut feasibility project». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που προσπαθεί να «σπάσει» τα ιδιαιτέρως αυστηρά σωματικά κριτήρια επιλογής που μέχρι σήμερα ακολουθούσαν οι αρμόδιες υπηρεσίες, εξαιρώντας την πλειοψηφία των ανθρώπων.
«Επειδή πιστεύουμε ότι η εξερεύνηση [του διαστήματος] είναι θέμα συλλογικής προσπάθειας, πρέπει να επεκτείνουμε τη δεξαμενή ταλέντων, στην οποία μπορούμε να βασιστούμε για να συνεχίσουμε να προοδεύουμε. Αυτή τη στιγμή, βρισκόμαστε στο μηδέν. Η πόρτα είναι κλειστή για άτομα με αναπηρία. Με αυτό το πιλοτικό έργο φιλοδοξούμε να ανοίξουμε την πόρτα αυτή και να κάνουμε ένα άλμα, να πάμε από το μηδέν στο ένα», αναφέρει χαρακτηριστικά η υπηρεσία.
Το πρόγραμμα απευθυνόταν σε ανθρώπους με συγκεκριμένες σωματικές αναπηρίες, αν και οι υπεύθυνοι ελπίζουν στο μέλλον να διευρύνουν τα κριτήρια.
Μήπως, όμως, είναι επικίνδυνο;
Φυσικά, μια τέτοια αποστολή πρέπει να είναι εξίσου ασφαλής όπως κάθε άλλη. Ο επιτυχημένος υποψήφιος «δεν θα είναι ένας τουρίστας του διαστήματος, που τυγχάνει να έχει και κάποια αναπηρία», είχε δηλώσει σε συνέντευξή τους ο Dr David Parker, διευθυντής του προγράμματος ρομποτικής και διαστημικών πτήσεων της ESA. Με άλλα λόγια, οι αστροναύτες με αναπηρία θα πρέπει να είναι σε θέση να εργαστούν στον διαστημικό σταθμό με αυτονομία και να τον εγκαταλείψουν σε περίπτωση ανάγκης.
Μήπως οι συνθήκες που καλούνται να αντιμετωπίσουν ξεπερνούν τις δυνάμεις τους; «Όταν πρόκειται για διαστημικά ταξίδια, όλοι είμαστε ανάπηροι», είχε πει στο παρελθόν μία από τις λίγες γυναίκες αστροναύτες, η Ιταλίδα Samantha Cristoforetti.
«Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, το πρώτο σύστημα που μπορεί να χαθεί είναι ο φωτισμός. Κάνοντας τα διαστημικά συστήματα προσβάσιμα σε τυφλούς αστροναύτες, επιτρέπουμε σε όλα τα μέλη του πληρώματος να λειτουργούν στις συνθήκες έλλειψης φωτισμού μέσω οπτικών και ακουστικών συστημάτων. Όταν κάθε δευτερόλεπτο μετράει, αυτή η πρόσθετη λειτουργικότητα μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου», αναφέρουν οι άνθρωποι της πρωτοβουλίας.
«Όταν σχεδιάζουμε περιβάλλοντα, συστήματα και τεχνολογίες για το μεγαλύτερο δυνατό σύνολο χρηστών, όχι μόνο διευρύνουμε τα όρια συμπερίληψης, αλλά προσφέρουμε σημαντικά οφέλη και στους παραδοσιακούς χρήστες», συμπληρώνουν.
Ακόμα και η NASA οφείλει πολλά σε μια ομάδα 11 αντρών με ακουστική αναπηρία. Προτού στείλει ανθρώπους στο διάστημα, έπρεπε να μελετήσει τις επιπτώσεις που θα είχε στο ανθρώπινο σώμα η παρατεταμένη έλλειψη βαρύτητας. Έτσι, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, η NASA και η Ναυτική Σχολή Αεροπορικής Ιατρικής των ΗΠΑ δημιούργησαν ένα σχετικό ερευνητικό πρόγραμμα και στρατολόγησαν 11 κωφούς άντρες από το κολέγιο Gallaudet.
Ένα από τα πειράματα, μάλιστα, στα οποία συμμετείχαν θα γινόταν στις ταραγμένες θάλασσες της Νέας Σκωτίας. Ενώ οι άντρες αυτοί έπαιζαν χαρτιά, το πείραμα ακυρώθηκε γιατί οι ερευνητές ήταν τελικά εκείνοι που… ηττήθηκαν από τη ναυτία.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
