4 ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΗΡΕ ΜΙΑ ΔΑΣΚΑΛΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΙΚΡΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΗΣ

Εκ πρώτης όψεως, το να κάνεις μάθημα ως δασκάλα σε μικρά παιδιά μπορεί να φαντάζει τρομερά απαιτητικό, αλλά είναι μια διαδικασία που αν την προσεγγίσεις με ανοιχτό μυαλό και δεκτικότητα, έχει να σου διδάξει πολλά.

Όταν τελείωσα τη Φιλολογία, ομολογώ πως ήμουν αρκετά αρνητική στο να αναλάβω ως δασκάλα παιδιά μικρότερα του Λυκείου και ο λόγος ήταν κυρίως ο εξής: δεν είχα ιδέα πως να διαχειριστώ μαθητές που ήξερα εκ πείρας ότι στην πραγματικότητα θα προτιμούσαν να είναι οπουδήποτε αλλού παρά βιδωμένοι σε μια καρέκλα, με εμένα απέναντί τους να τους διδάσκω πράγματα συχνά ανιαρά, και για μένα και γι' αυτούς.

Κάποια στιγμή έτυχε να ξεκινήσω μαθήματα με ένα αγοράκι 8 χρονών και μετά από μερικούς μήνες βρέθηκα να δουλεύω αποκλειστικά μ' αυτές τις ηλικίες. Σήμερα, μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι απολαμβάνω το μάθημα μαζί τους όσο δεν φανταζόμουν και ότι οι ρόλοι ενίοτε και να αντιστρέφονται, αφού λαμβάνω πολύτιμα μαθήματα τόσο για την ίδια τη διδασκαλία όσο και για μια γενικότερη στάση απέναντι στη ζωή.

Τι έμαθα ως δασκάλα από τους μαθητές μου

#1: Να είμαι ειλικρινής

Πριν αρχίσω τα μαθήματα δεν είχα ιδιαίτερη επαφή με μικρά παιδιά, επομένως στην αρχή με ξένισε αρκετά η, ωμή συχνά, ειλικρίνειά τους. Για παράδειγμα, στα τμήματα ενηλίκων στα οποία ήμουν, πιθανότατα δεν θα άκουγες κάποιον να ξεφωνίζει γεμάτος αγανάκτηση «Μα, γιατί πρέπει να το μάθω τώρα αυτό; Αφού είναι βλακεία!» ή «Βαρέθηκα το μάθημα. Μπορούμε να παίξουμε;» Πιθανότατα να το σκεφτόταν και κάποιος ενήλικος μαθητής μου, αλλά ήταν μάλλον απίθανο να το εξέφραζε ρητώς.

Ένας εκπαιδευτικός «παλαιάς κοπής» αναμφίβολα θα απαντούσε ένα ηχηρό «Γιατί έτσι» και θα τερμάτιζε κάθε πιθανότητα συζήτησης. Εγώ, αφού ξεπέρασα το σοκ ερωτήσεων τέτοιας φύσης, αποφάσισα να δράσω όπως θα ήθελα να είχε κάνει κάποιος δικός μου δάσκαλος σε μια παρόμοια δική μου απορία ή σκέψη. Έτσι, σε μια απόλυτα ειλικρινή ερώτηση, έδινα μια προσεκτικά διατυπωμένη ειλικρινή απάντηση.

Στο «Σήμερα είμαι κουρασμένος/η, δεν έχω όρεξη για μάθημα», κάποιες φορές απαντούσα «Κι εγώ σήμερα είμαι κουρασμένη, ας προσπαθήσουμε να κάνουμε λοιπόν το μάθημά μας όσο πιο ενδιαφέρον γίνεται». Σε μια απορία σχετικά με το γιατί μας χρειάζεται το τάδε ή το δείνα, εξηγούσα με περιεκτικότητα, απλότητα και συντομία τη χρησιμότητα του εκάστοτε γραμματικού κανόνα και το γιατί μια λέξη γράφεται έτσι και όχι αλλιώς. Σε αντίθεση με τη σύγχυση και την αντίδραση ενδεχομένως που δημιουργεί ένα «Γιατί έτσι», όταν σου δίνεται ένας σαφής λόγος για τον οποίο διδάσκεσαι κάτι, έχεις αυτόματα και ισχυρότερο κίνητρο να το μάθεις.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

#2: Να προσαρμόζω το μάθημα στο παιδί και όχι το αντίθετο

Σύμφωνα με την ψυχολογία Gestalt, κάθε μαθητής/τρια θα πρέπει αφενός να αντιμετωπίζεται ως μια μοναδική περίπτωση και αφετέρου θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν το σύνολο της προσωπικότητάς του, το εκάστοτε συναίσθημά του, τα χόμπι του. Αυτή είναι μια πρακτική που μου έχει φανεί ιδιαιτέρως χρήσιμη, ακόμη και σε περιπτώσεις παιδιών με θέματα συγκέντρωσης, διάσπασης προσοχής κλπ.

Για παράδειγμα, με έναν μαθητή που του ήταν αδύνατον να συγκεντρωθεί για πάνω από 5 λεπτά, αλλά λατρεύει τα videogames και μπορεί να τους αφοσιώνεται ώρες ολόκληρες, έχουμε προσαρμόσει όλο το μάθημα έτσι ώστε να μοιάζει με παιχνίδι στον υπολογιστή του. Κάθε άσκηση γίνεται πίστα που πρέπει να περάσει, κάθε κανόνας γίνεται εργαλείο που βοηθάει τον παίκτη να ανελιχθεί και κάθε λάθος αφαιρεί κάποιους πόντους από το τελικό σκορ.

Με μία μαθήτριά μου πάλι, που της αρέσει να φτιάχνει ιστορίες, έχουμε σχεδόν γράψει ολόκληρο βιβλίο παρέα. Και με τον μικρό της αδερφό που λειτουργεί καλά όταν υπάρχει κάποια προοπτική ανταμοιβής, έχουμε συμφωνήσει ότι για κάθε τεστ που τα πηγαίνει καλά, θα αφιερώνουμε ένα μάθημα στη ζωγραφική και στα παιχνίδια.

Εξίσου σημαντικό είναι να ρωτάς τα παιδιά την γνώμη τους για την πορεία του μαθήματος, για παράδειγμα πολύ συχνά παρουσιάζω 2-3 διαφορετικά θέματα και ρωτάω ποιο θα ήθελαν να κάνουμε σήμερα. Με τον τρόπο αυτό, ο άνθρωπος που έχεις απέναντί σου, όποιας ηλικίας και αν είναι, δεν νιώθει πως είναι απλώς ένας παθητικός δέκτης της πληροφορίας, αλλά ότι συμμετέχει ενεργά και ότι η άποψή του έχει βαρύτητα.

#3: Να κάνω την παιδικότητα σύμμαχό μου

Αυτό που μου έχει κάνει ίσως τη μεγαλύτερη εντύπωση, είναι αυτή η τόσο διαφορετική και καθαρή ματιά των παιδιών. Την πρώτη φορά που ένα κοριτσάκι άφησε στη μέση μια πρόταση για να χαζέψει κάτι πυροτεχνήματα, παραδέχομαι πως σάστισα και ίσως να επλήγη κάπως ο εγωισμός μου. «Μα, εδώ ασχολούμαστε με σοβαρά πράγματα», σκέφτηκα, και τελοσπάντων γιατί να είναι ένα πυροτέχνημα πιο σημαντικό από τη χρονική μας αντικατάσταση; Η πιο βαθιά μου σκέψη βέβαια ήταν, γιατί να είναι ένα πυροτέχνημα πιο σημαντικό από εμένα;

«Γιατί το θέμα δεν είσαι εσύ», βιάστηκε ευτυχώς να αντικρούσει μια φωνή μέσα μου. Πράγματι, η στενή επαφή με τα παιδιά, δίδαξε την ενήλικη πλευρά μου –κάποιες φορές με λίγο σκληρό τρόπο– να μην τα παίρνει όλα τόσο προσωπικά. Ταυτόχρονα, αναδύθηκε ξανά στην επιφάνεια η παιδικότητά μου και έτσι με έκπληξη με άκουσα την προηγούμενη εβδομάδα σε ένα εξ αποστάσεως μάθημα, να λέω σε έναν μικρό μαθητή που χάζευε από το παράθυρό του το ουράνιο τόξο: «Για γύρνα μου λίγο τον υπολογιστή να δω και εγώ!»

Κάτι που  με έχει βοηθήσει αρκετά, είναι να κάνω αυτή την επαναποκτηθείσα παιδικότητα, εργαλείο του μαθήματος.

Είναι πολύ πιο εύκολο να εντυπωθεί κάτι στα παιδιά όταν τους παρουσιάζεται με τη μορφή κάποιου είδους παιχνιδιού ή όταν έχουν διανύσει μόνα τους τη διαδρομή προς την απάντηση, χωρίς να τους παρέχεται η πληροφορία έτοιμη. Όσο εύκολο είναι να χάσεις την προσοχή τους, τόσο εύκολο είναι και να την κερδίσεις, αρκεί να χρησιμοποιήσεις τα κατάλληλα ερεθίσματα.

Σε μια κουβέντα που είχα για παράδειγμα με τη μητέρα μου, έμαθα πως αυτό που με βοήθησε στα 7-8 μου να εμπλουτίσω σημαντικά το λεξιλόγιό μου, πέρα από κάθε δάσκαλο, ήταν οι ταινίες της Disney. Έτσι, διαπίστωσα γρήγορα, ότι οι μικροί μου φίλοι θυμόντουσαν πολύ πιο εύκολα μια δύσκολη λέξη όταν ερχόταν από το στόμα του Μπομπ Σφουγγαράκη ή του Τιμόν και του Πούμπα, παρά από το δικό μου – και φυσικά δεν τους αδικώ!

#4: Να βρίσκω τη (χαμένη μου) φαντασία

Τα μαθήματα με παιδιά τόσο μικρών ηλικιών είναι ένας καινούριος, θαυμαστός κόσμος για μένα, γιατί εκτός από τα νέα εργαλεία για τη διδασκαλία που μου πρόσφεραν, μου θύμισαν και κάτι που δυστυχώς όσο μεγαλώνουμε το αφήνουμε πίσω μας: τη σημασία της φαντασίας και της εφευρετικότητας.

Όλη ουσία της παιδικότητας κρύβεται σε μια φράση του Μικρού Πρίγκιπα: Ο πιλότος θέλοντας να ξεμπερδεύει με τον μικρό του φίλο, που επίμονα του ζητούσε ένα αρνί, του ζωγράφισε ένα απλό κασόνι, λέγοντάς του: Το αρνί που θέλεις είναι μέσα. Τότε, άκουσε έκπληκτος τον Μικρό Πρίγκιπα να απαντάει: Έτσι ακριβώς το ήθελα! Για δες, νομίζω κοιμήθηκε.

Aν κάτι ξαναθυμήθηκα χάρη στα παιδιά, είναι να χρησιμοποιώ περισσότερο τη φαντασία μου και τα μάτια της καρδιάς. Εκεί που κάποιος θα έβλεπε ένα παιδί βαριεστημένο και απρόθυμο, αν κοιτάξεις πιο προσεκτικά, ίσως κρύβεται ένας εξαιρετικός παραμυθάς, μια ανερχόμενη ζωγράφος, ένας δεινός πληροφορικάριος.

Κυρίως όμως κρύβεται μια δασκάλα, ένας δάσκαλος, που αν έχεις ανοιχτό το μυαλό σου, θα σε μάθει αυτό που ξέρει καλύτερα: Πώς να σταματάς για λίγο τους τρελούς ρυθμούς σου για να χαζέψεις ένα ουράνιο τόξο, πως να αμφισβητείς και να διερωτάσαι διαρκώς ακόμα και για πράγματα που θεωρείς παγιωμένα, πώς να βλέπεις τελικά το αρνί μέσα από το κασόνι.