100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ: ΤΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΣΥΝΕΒΗ

Ας ελπίσουμε ότι η επέτειος των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή θα είναι μια ευκαιρία για να αντιμετωπιστεί η έλλειψη γνώσης και να καταπολεμηθεί η λήθη.

Αλήθεια τώρα: Πόσοι Νεοέλληνες γνωρίζουν τι ήταν ο Ελληνισμός της Μικρασίας; Πώς προέκυψε; Πώς βρέθηκε εκεί; Για να μη σας πω –όσο κι αν φαίνεται περίεργο ή υπερβολικό– ότι αρκετοί δεν ξέρουν καν γιατί δεκάδες πόλεις και περιοχές της χώρας μας φέρουν το επίθετο νέα/νέος (Νέα Σμύρνη, Νέα Κίος, Νέα Αρτάκη κ.ά.), ή γιατί ο Απόλλων της Ριζούπολης μετονομάστηκε σε Απόλλωνα Σμύρνης.

Ίσως όλοι μας να έχουμε ακούσει ή διαβάσει για «τους πρόσφυγες» που ήρθαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ίσως να ξέρουμε κάτι λίγα για την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη και για την προέλαση με στόχο την Άγκυρα, αλλά τα βασικά τα αγνοούμε.

Κι έτσι, ακούς να λένε ορισμένοι: «Μα τι γυρεύαμε στη Σμύρνη;» Ή: «Τι τον θέλαμε τον πόλεμο με την Τουρκία, λίγα χρόνια μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Πρώτο Παγκόσμιο;»

Οι παρανοήσεις για τη Μικρασιατική Καταστροφή

Το έλεγαν και τότε. Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με την παρότρυνση κυρίως των Εγγλέζων και την αρχική σύμφωνη γνώμη των Γάλλων και των Αμερικανών, αποφάσισε να στείλει στρατό στην Σμύρνη «για τη διατήρηση της τάξεως».

Τα έλεγε ένα ετερόκλιτο μείγμα μοναρχικών/συντηρητικών (Ιωάννης Μεταξάς, Ίων Δραγούμης κ.ά.) και αριστερών που ξόρκιζαν τον πόλεμο (Μπεναρόγια, Πουλιόπουλος κ.ά.).

Roger-Viollet/AFP/VISUALHELLAS.GR

Όλοι αυτοί θεωρούσαν την απόβαση στη Σμύρνη αποικιοκρατική πράξη και την Ελλάδα ενεργούμενο των μεγάλων δυνάμεων που προσέβλεπαν στη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Όλα αυτά, ή τουλάχιστον τα κύρια και καίρια, όφειλε η πολιτεία να τα παραδίδει –τεκμηριωμένα, με όλες τις απόψεις– στη διάθεση της κοινωνίας μέσω της διδακτικής ύλης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Τι (δεν) ξέρουμε;

Αν το αυτονόητο αυτό είχε γίνει πράξη –κι όχι μερικώς και φοβικά, όπως γίνεται– οι Έλληνες θα μαθαίναμε πολλά και ουσιαστικά. Απολύτως χρήσιμα για το σήμερα και για το μέλλον. Ενδεικτικώς, θα γνωρίζαμε ότι:

– Ο Ελληνισμός υπάρχει στη Μικρασία και στον Πόντο από τον 6ο π.Χ. αιώνα. Από τότε, δηλαδή, που Αιολείς και Ίωνες πήραν των ομματιών τους και άρχισαν να χτίζουν απέναντι τη Μίλητο, την Έφεσο, τη Σμύρνη, την Κίο, την Αρτάκη, την Κύζικο, την Πριήνη, τις Κλαζομενές, την Άβυδο κ.λπ.

Εκεί, στις περιοχές αυτές, μεγαλούργησαν σπουδαίοι στοχαστές και φιλόσοφοι. Ο Ηράκλειτος, ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης, ο Ξενοφάνης, ο Ηρόδοτος. Που μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους μουσικάντηδες της Σμύρνης…

– Ναι, οι μεγάλες δυνάμεις έδωσαν πράσινο φως στον Βενιζέλο για να στείλει τον στρατό. Αλλά αυτή είναι η μισή αλήθεια: Από το 1914, άρχισαν οι σφαγές και τα πογκρόμ εναντίον του Ελληνισμού της Μικρασίας και του Πόντου (το 1916), καθώς και κατά των Αρμενίων.

Στόχος ήταν η εκκαθάριση μη τουρκικών πληθυσμών στην περιοχή του Αιγαίου, με ορατή την επιδίωξη να εξαφανιστεί  προοπτικά το δυναμικό και ακμάζον ελληνικό στοιχείο. Επομένως, δεν ήταν απλώς δικαίωμα της Ελλάδας να προστατεύσει τους Έλληνες της Μικρασίας. Ήταν υποχρέωσή της.

PHOTO12/AFP/VISUALHELLAS.GR

– Ναι, οι σύμμαχοι άφησαν μόνη της την Ελλάδα στην εκστρατεία αυτή. Όχι απλώς έκαναν στροφή, επιχειρώντας να τα βρουν με τον Κεμάλ, αλλά προκλητικά και κυνικά  απέφυγαν να βοηθήσουν στη μεταφορά των απελπισμένων Ελλήνων στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Η Σμύρνη καιγόταν, οι Τούρκοι έσφαζαν και οι Σύμμαχοι, αραγμένοι στα πλοία τους, δεν έδιναν δεκάρα για τη συμφορά και την τύχη του κόσμου. Στην παραλία της φημισμένης πόλης, που είχε τυλιχτεί στις φλόγες, δεν υπήρχε συνωστισμός, όπως κακοηθέστατα έχει γραφτεί. Τρομαγμένοι Έλληνες υπήρχαν. Βυθισμένοι στην αγωνία και στην απελπισία.

– Ναι, δεν είχε κανένα λόγο ο ελληνικός στρατός να φτάσει στο Αφιόν Καραχισάρ και να ορέγεται την Άγκυρα. Αρκούσε η απόβαση στη Σμύρνη και η δυναμική προστασία του ελληνικού στοιχείου.

Οι Σύμμαχοι το ήθελαν αρχικώς. Για να μοιραστούν τα ιμάτια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όμως, όταν διαπίστωσαν τη δυναμική του Κεμαλικού Κινήματος, που είχε την αμέριστη συμπαράσταση της νεοπαγούς Σοβιετικής Ένωσης, εγκατέλειψαν την Ελλάδα και άρχισαν να πλευρίζουν τον Κεμάλ.

Ούτε αυτό υπολόγισαν οι τότε ιθύνοντες της χώρας μας, οι μοναρχικοί, ούτε την κούραση και τις κακουχίες του ελληνικού στρατού. Τον οποίον είχαν φροντίσει να αποδυναμώσουν  εκδιώκοντας από το στράτευμα τους Βενιζελικούς αξιωματικούς. Κι έτσι, αναπόφευκτα και μοιραία επήλθε η Μικρασιατική Καταστροφή…

– Τέλος, οι Έλληνες θα μαθαίναμε εν εκτάσει τα εγκλήματα εναντίον των Προσφύγων, όταν άποροι και πένητες πάτησαν το πόδι τους στην ηπειρωτική χώρα. Ποικίλα εγκλήματα. Πογκρόμ και δολοφονίες από τις φασιστικές ομάδες (Επίστρατοι) που είχαν συστήσει ο Δημήτριος Γούναρης και ο Ιωάννης Μεταξάς, μέχρι το αίτημα του Εργατικού Κέντρου Αθηνών να απαγορευτεί η πρόσληψη προσφύγων.

Ας ελπίσουμε ότι τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή θα δώσουν ευκαιρία να αντιμετωπιστεί η έλλειψη γνώσης και να καταπολεμηθεί η λήθη.