ΤΑ ΛΑΘΗ ΠΟΥ ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΝΑ ΞΑΝΑΠΑΡΟΥΜΕ ΤΑ ΚΙΛΑ ΠΟΥ ΧΑΣΑΜΕ ΜΕ ΔΙΑΙΤΑ

Πολύς κόσμος έχει κάνει δίαιτα με διαιτολόγο. Κι εγώ, με πολύ καλά αποτελέσματα. Αλλά σε βάθος χρόνου ξαναπήρα όσα κιλά είχα χάσει. Νόμιζα ότι η ευθύνη ήταν δική μου και μόνο, ψάχνοντας όμως διαπίστωσα πως δεν είναι έτσι και πως υπάρχει μια εναλλακτική που δεν περνάει από τη ζυγαριά.

Όταν αποφάσισα να κάνω δίαιτα με διαιτολόγο, ήμουν λιγότερα κιλά από όσα είμαι σήμερα. Νομίζω ήταν πριν από επτά χρόνια και την παραμονή του πρώτου ραντεβού καταβρόχθισα διάφορα ό,τι παχυντικό υπήρχε στα ντουλάπια μου. Η προσπάθεια κράτησε αρκετούς μήνες και ήταν κατά μία έννοια επιτυχής, αφού κατάφερα όντως να χάσω αρκετό βάρος.

Γιατί δεν θεωρώ ότι ήταν απόλυτα επιτυχής; Για δύο λόγους:

1. Γιατί ποτέ δεν έφτασα τον στόχο κάθε βδομάδας, ούτε πλησίασα το «ιδανικό» νούμερο κιλών που υπολογίστηκε με βάση την ηλικία μου, το ύψος και δεν θυμάμαι ποιους άλλους παράγοντες. Και ναι, κάθε φορά πριν έρθει η ώρα για το ζύγισμα και τη λιπομέτρηση με έπιανε η ψυχή μου, γιατί οι μετρήσεις αυτές αποκτούν πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις στο μυαλό μας από ό,τι θα έπρεπε.
2. Γιατί αφότου σταμάτησα να είμαι υπό διαιτολογική παρακολούθηση, αργά αλλά σταθερά επανήλθα και ξεπέρασα τα προηγούμενα επίπεδα βάρους.

Να διευκρινίσω κάτι, για να μην παρεξηγηθώ: Ο διαιτολόγος που με είχε αναλάβει ήταν πολύ καλός και οι στόχοι που θέταμε δεν ήταν εξωπραγματικοί. Έμαθα πάρα πολλά για τη διατροφή γενικά και για το τι σημαίνει η απώλεια βάρους με τρόπο και ρυθμό που δεν βλάπτει τον οργανισμό σου. Δεν πεινούσα, απλώς υπήρχαν κάποιοι περιορισμοί στο τι και πόσο έτρωγα. Επίσης, δεν έπρεπε να παραλείπω γεύματα.

Ομολογώ ότι ποτέ δεν τήρησα το πρόγραμμα που μου έδινε απαρέγκλιτα, αλλά έχανα βάρος. Όταν αποφάσισα ότι είχε έρθει η ώρα να σταματήσω τις εβδομαδιαίες επισκέψεις, νόμιζα ότι έχω όλα τα εφόδια για να παραμείνω στον ίδιο δρόμο. Αλλά λογάριαζα χωρίς τον ξενοδόχο...

Γιατί σταμάτησα να κάνω δίαιτα με διαιτολόγο;

Ίσως η ερώτηση που πρέπει να κάνω πρώτα στον εαυτό μου να είναι άλλη: Γιατί ξεκίνησα να πηγαίνω σε διαιτολόγο; Μπορώ να πω ότι ήταν το να μάθω κάποιες βασικές διατροφικές αρχές, αλλά ας είμαστε ειλικρινείς: ο πιο σημαντικός λόγος ήταν η ανάγκη να «λογοδοτώ» σε κάποιον. Αν λοιπόν θέλεις «μπαμπούλα» για να κάνεις δίαιτα, μήπως είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα ξαναπαχύνεις μόλις απαλλαγείς από αυτόν;

iStock

Όπως και να ’χει, σταμάτησα τον διαιτολόγο γιατί κουράστηκα να πηγαίνω και να πληρώνω, αλλά και γιατί νόμιζα πως είχα μάθει πια ό,τι χρειαζόμουν για να μην τον έχω ανάγκη. Δεν θα μετρούσε πλέον ένας ειδικός το βάρος και το ποσοστό λίπους ή νερού στο σώμα μου κάθε βδομάδα, αλλά είπαμε: Ήξερα πια τι έπρεπε να κάνω.

Τι νόμιζα πως έκανα λάθος μετά τη δίαιτα

Σε μια προσπάθεια να εντοπίσω τα λάθη που έκανα έκτοτε, κατέληξα σε μία λίστα που είχε άμεση σχέση με τις αρχές στις οποίες βασιζόταν η προσέγγιση του διαιτολόγου μου.

1. Σταμάτησα να μετράω τις ποσότητες του φαγητού

Όταν ξεκίνησα να κάνω δίαιτα, το να ζυγίζω με ακρίβεια τις πρωτεΐνες και να μετράω με φλιτζάνια τους υδατάνθρακες και τα λαχανικά ήταν μια μικρή ταλαιπωρία. Παρ’ όλα αυτά, το έκανα ευλαβικά και μετά από κάποιο σημείο μπορούσα να το υπολογίσω ακόμα και με το μάτι, επαληθεύοντας με τη ζυγαριά ή το φλιτζάνι την ακρίβεια των υπολογισμών μου. Αφού σταμάτησα να πηγαίνω στον διαιτολόγο –και, κατά σύμπτωση, χάλασε η ζυγαριά κουζίνας– άφηνα περιθώριο στο μάτι να κινείται πιο ελεύθερα. Μέχρι που κατέληξα να μην προσέχω καθόλου. Αν όταν ακολουθούσα το διαιτολογικό πρόγραμμα έκλεβα λίγο (γι’ αυτό και συνήθως δεν πετύχαινα τον στόχο της εβδομάδας), μετά αντιμετώπιζα την κατσαρόλα σαν έναν κουμπαρά που δεν αδειάζει ποτέ. Το άλλοθί μου ήταν ότι έτρωγα σπιτικό υγιεινό φαγητό. Αλλά, όπως και να το κάνουμε, έτρωγα πολύ.

2. Άρχισα να παραλείπω γεύματα

Η διατροφή που έκανα υπό την επίβλεψη του διαιτολόγου περιλάμβανε πέντε τακτικά γεύματα την ημέρα, ώστε να διατηρούνται τα επίπεδα ινσουλίνης στον οργανισμό σε σταθερά επίπεδα και να μην αναδύεται το αίσθημα της πείνας. Ήταν κάτι που επιδίωκα ακόμα κι όταν δούλευα πολύ εντατικά, ακόμα κι όταν δεν έπαιρνα ό,τι έπρεπε να φάω από το σπίτι. Ακολουθώντας βασικές συμβουλές του διαιτολόγου, κατάφερνα πάντα να βρω κάτι που ταίριαζε στις οδηγίες του και είχα κατά νου να το τρώω στην ώρα του.

iStock

Από τη στιγμή που έπαψα να κολλάω κάθε βδομάδα στο ψυγείο το πρόγραμμα διατροφής, ήταν πιο «εύκολο» να παραλείπω ενδιάμεσα γεύματα ή να μην υπολογίζω σωστά τους χρόνους που μεσολαβούσαν από το ένα στο άλλο. Πάντα υπήρχε μια «καλή» δικαιολογία, μέχρι που σταμάτησα να παρακολουθώ τελείως το πότε έτρωγα.

3. Ξέχασα ολόκληρες κατηγορίες τροφών

Γενικά, στο φαγητό είμαι εύκολος άνθρωπος. Ελάχιστα πράγματα δεν θέλω να τρώω και μπορώ να έχω στο πιάτο μου ό,τι συνιστά μια υγιεινή διατροφή. Ωστόσο, από τη στιγμή που έπαψα να ακολουθώ ένα πλάνο, άρχισα να «ξεχνάω» σιγά σιγά ότι μπορούσαν να με καλύψουν πιο υγιεινές επιλογές και προτιμούσα τις περισσότερο επιβαρυντικές. Έτσι, βρέθηκα π.χ. να έχω σχεδόν σταματήσει να τρώω φρούτα (που μου αρέσουν πολύ) και γιαούρτια (για τα οποία ποτέ δεν τρελαινόμουν), και να μην μπορώ να ζήσω χωρίς γλυκά και σοκολάτες καθημερινά.

4. Δεν επιδίωξα να κινούμαι

Δεν ήμουνα ποτέ αθλητικός τύπος. Ο διαιτολόγος μού είχε εξηγήσει ότι ακόμα και το περπάτημα μπορούσε να είναι επαρκής άσκηση και το επιδίωκα όσο ήμουν σε πρόγραμμα. Μετά, οι αυξημένες επαγγελματικές υποχρεώσεις και η κούραση ήταν για μένα ικανή και αναγκαία συνθήκη για να δικαιολογήσω την αμιγώς καθιστική ζωή μου.

ΟΣΟΙ ΚΑΝΟΥΝ ΔΙΑΙΤΑ ΝΙΩΘΟΥΝ ΠΙΟ ΠΕΙΝΑΣΜΕΝΟΙ, Η ΠΡΟΣΟΧΗ ΤΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΟΞΥΜΕΝΗ ΓΙΑ ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ ΦΑΓΩΣΙΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΓΗΤΟ ΤΟΥΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΠΙΟ ΝΟΣΤΙΜΟ.

Τι πάει λάθος, αλλά δεν φταίμε εμείς;

H Traci Mann, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, ηγείται εκεί ενός εργαστηρίου για την υγεία και τη διατροφή, όπου εφαρμόζει βασικά ερευνητικά δεδομένα κοινωνικής ψυχολογίας σε καθημερινά ζητήματα υγείας, εστιασμένα κατεξοχήν σε θέματα δίαιτας και αυτοσυγκράτησης στο φαγητό.

Σε άρθρο της με τίτλο «Γιατί όσοι κάνουν δίαιτα ξαναπαίρνουν τα κιλά που χάνουν;» γράφει: «Είναι γιατί δεν έχουν τη θέληση να συνεχίσουν τους περιορισμούς σε ό,τι τρώνε; Ή γιατί το ίδιο τους το σώμα έχει μηχανισμούς που το κατευθύνουν σε ένα γενετικά προδιαγεγραμμένο βάρος; Η απάντηση βρίσκεται κάπου ανάμεσα σε αυτές τις δύο αιτιολογήσεις και γίνεται συχνά αντικείμενο παρερμηνείας:

Εν συντομία, ο περιορισμός στη λήψη θερμίδων προκαλεί αλλαγές στις ορμόνες, στον μεταβολισμό και σε γνωσιακές δραστηριότητες/νοητικές λειτουργίες που αφορούν στην προσοχή και καθιστούν δύσκολο να εφαρμόσει κανείς στην πράξη τις συμπεριφορές που απαιτούνται για να διατηρηθεί η απώλεια βάρους».

– Στις ορμόνες

Όπως εξηγεί η κ. Mann, έρευνες έχουν αποδείξει ότι η δίαιτα έχει ως αποτέλεσμα από τη μια να πέφτουν στο οργανισμό τα επίπεδα της λεπτίνης, που είναι γνωστή ως «ορμόνη του κορεσμού», από την άλλη να ανεβαίνουν τα επίπεδα της γκρελίνης, ορμόνης που διεγείρει το αίσθημα της πείνας. Αυτό σημαίνει πως –ακόμα και μετά από ένα κανονικό γεύμα– όποιος είναι σε δίαιτα εξακολουθεί να νιώθει ότι πεινάει περισσότερο από κάποιον που δεν είναι.

– Στον μεταβολισμό

Όταν κάποιος χάνει κιλά, χρειάζεται σταδιακά λιγότερες θερμίδες από εκείνες που χρειαζόταν όταν ήταν πιο εύσωμος. Ο μεταβολισμός του προσαρμόζεται σε μια κατάσταση που απαιτεί λιγότερες θερμίδες για να συντηρηθεί – πάντα σε σχέση με ένα άτομο που έχει ανάλογο σωματότυπο και βάρος, αλλά δεν κάνει δίαιτα. Οπότε, για να συνεχίσει κάποιος να χάνει βάρος πρέπει να καταναλώνει όλο και λιγότερες θερμίδες. Αν παραμείνει στα επίπεδα των θερμίδων που έπαιρνε στην αρχή της δίαιτας, δεν θα χάσει γραμμάριο και ίσως πάρει κιόλας – ενώ θα συνεχίζει να κάνει δίαιτα! Κι άντε μετά να πείσεις τους άλλους ότι δεν τρως στα κρυφά...

– Σε γνωσιακές δραστηριότητες/νοητικές λειτουργίες που αφορούν στην προσοχή

Σύμφωνα με έρευνες που επικαλείται στο άρθρο της η κ. Mann, άτομα που κάνουν δίαιτα αντιλαμβάνονται τα ερεθίσματα που έχουν να κάνουν με φαγητό διαφορετικά. Μελέτες έχουν δείξει ότι επηρεάζεται η αίσθηση τόσο της γεύσης όσο και της όσφρησης, με αποτέλεσμα τα φαγητά που επιθυμούν να γίνονται αντιληπτά ως ακόμη πιο απολαυστικά.

Άσκηση και αυτοέλεγχος

Με βάση επιστημονικά δεδομένα:

• Η άσκηση βοηθάει στην αρχική απώλεια βάρους, αλλά δεν αρκεί για να αποτραπεί η επανάκτηση των χαμένων κιλών.
• Ο αυτοέλεγχος προφανώς παίζει ρόλο στο να είναι κάποιος εγκρατής, αλλά ο ρόλος αυτός δεν είναι τόσο σημαντικός όσο θα υπέθετε κάποιος. Ειδικά στο φαγητό, μπορεί κατά τη διάρκεια μιας μέρας ένα άτομο να αντισταθεί στον πειρασμό δεκαπλάσιες φορές από κάποιο άλλο. Ωστόσο, άπαξ και ενδώσει είναι στην ίδια μοίρα με το άτομο που είχε ενδώσει με την πρώτη.

Η ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΝΑ ΞΑΝΑΠΑΡΕΙΣ ΤΑ ΚΙΛΑ ΠΟΥ ΧΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΚΑΝΕΙΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΗ.

Το συμπέρασμα

Συγκρίνοντας όσους κάνουν δίαιτα και όσους δεν κάνουν με βάση τα παραπάνω, η κ. Mann καταλήγει σε ένα ξεκάθαρο συμπέρασμα: όσοι κάνουν δίαιτα «νιώθουν περισσότερο πεινασμένοι, η προσοχή είναι πιο οξυμένη για οτιδήποτε φαγώσιμο, τo φαγητό τους φαίνεται πιο νόστιμο και αντλούν περισσότερη δύναμη από αυτό. Επιπλέον, πρέπει να καταναλώνουν όλο και πιο μικρές ποσότητες όσο προχωράει η δίαιτα (και μικρότερες σε σχέση με άλλο άτομο ανάλογου σωματότυπου που όμως δεν ακολουθεί κάποια δίαιτα), γιατί ο μεταβολισμός τους προσαρμόζεται στο να καίει λιγότερες θερμίδες. Οπότε, όποιος κάνει δίαιτα δεν είναι κατ’ ανάγκη λιγότερο εγκρατής από κάποιον που δεν κάνει, απλώς η στέρηση θερμίδων τον φέρνει σε μια κατάσταση που απαιτεί ακόμα μεγαλύτερη θέληση για να περιορίζει την κατανάλωση φαγητού με επιτυχία».

Αν όχι δίαιτα, τότε τι;

Παρόλο που η κ. Mann δεν είναι διαιτολόγος ή διατροφολόγος, η συμβουλή που δίνει σε όσους τη ρωτούν τι μπορούν να κάνουν είναι να αποφεύγουν τις περιοριστικές δίαιτες, αφού η πιθανότητα να ξαναπάρουν τα κιλά είναι μεγάλη, και να υιοθετούν τις παρακάτω τέσσερις υγιεινές συνήθειες.

1. Να καταναλώνουν πέντε ή περισσότερες μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα.
2. Να περιορίζουν την κατανάλωση αλκοόλ.
3. Να μην καπνίζουν.
4. Να ασκούνται 12 φορές τον μήνα.

Μελέτη η οποία εξέτασε τη σχέση ανάμεσα στις υγιεινές συνήθειες ζωής και τη θνητότητα σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα, κατέληξε ότι όλοι –και αυτοί που έχουν φυσιολογικό βάρος– επωφελούνται από τις παραπάνω βασικές αρχές, ενώ το μεγαλύτερο όφελος εντοπίστηκε στους παχύσαρκους. Που σημαίνει ότι ο υγιεινός τρόπος ζωής μπορεί να σε σώσει, ακόμα κι αν δεν σε κάνει... συλφίδα.