ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΔΕΠΥ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥΣ

Αν είσαι από τους ουκ ολίγους ενήλικες που διαγνώστηκαν σχετικά πρόσφατα με ΔΕΠΥ, η περίπλοκη σχέση σου με το φαγητό έχει πλέον εξήγηση.

Αν είσαι από τους ουκ ολίγους ενήλικες που διαγνώστηκαν με ΔΕΠΥ σε μεγάλη ηλικία, το πιθανότερο είναι ότι πολλές «μάχες» που χρειάστηκε να δώσεις στο παρελθόν, έχουν πλέον εξηγηθεί. Η σχέση σου με το φαγητό, ας πούμε, μπορεί να είναι μία από αυτές. Για παράδειγμα, πολλοί ενήλικες με ΔΕΠΥ διαπιστώνουν ότι ίσως σε αυτή να οφείλεται η εμμονή τους με το βάρος τους ή με το να είναι το σώμα τους «τέλειο», η οποία μπορεί ακόμα και να τους οδήγησε κάποια στιγμή στην ανορεξία ή σε άλλες διατροφικές διαταραχές.

Η επιστήμη στηρίζει πλέον αυτή την άποψη: Μελέτες δείχνουν ότι η ΔΕΠΥ μπορεί πράγματι να οδηγήσει σε διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες, αφού άτομα με την διαταραχή, έχουν τέσσερις φορές παραπάνω πιθανότητες από άλλα να έχουν κακή σχέση με το φαγητό. Γιατί;

«Το φαγητό αποτελεί ένα σοβαρό πεδίο λήψης αποφάσεων. Το πώς τρώμε, πότε τρώμε και τι τρώμε είναι σχετικά περίπλοκο», εξηγεί η ψυχίατρος, Margo Pumar, που ειδικεύεται στη ΔΕΠΥ ενηλίκων. «Και επειδή τα άτομα με ΔΕΠΥ τείνουν να μην έχουν ισχυρή εκτελεστική λειτουργία, δηλαδή την απαραίτητη δεξιότητα για να διαχειριστούν τα σχέδια, τα συναισθήματα και τους στόχους τους, μπορεί να αντιδρούν σπασμωδικά όταν νιώθουν πείνα. Ο εσωτερικός τους διάλογος, για παράδειγμα, είναι: Πεινάω. Τι θέλω να φάω; Αυτό θα φάω». Μια παρόρμηση, δηλαδή, σε σχέση με το φαγητό, χωρίς παραπάνω εκλογίκευση.

iStock

«Η ΔΕΠΥ δεν μεταφράζεται απαραίτητα ως έλλειμα προσοχής, όπως υποδηλώνει το όνομά της. Είναι μια διαταραχή δυσκολίας στη ρύθμιση και κατεύθυνση της προσοχής κάποιου με πρόθεση», αναφέρει σε άρθρο η κλινική ψυχολόγος Karen Stewart. «Βλέπουμε, λοιπόν, άτομα με ΔΕΠΥ να τσιμπολογούν ή να εμφανίζουν καταναγκαστική υπερφαγία, δηλαδή να τρώνε πολύ χωρίς να σκέφτονται. Πολλά άτομα δυσκολεύονται να σταματήσουν να τρώνε αφού ξεκινήσουν, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που μπορεί να είναι ακόμα και στομαχόπονος ή ναυτία».

ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΔΕΠΥ ΕΧΟΥΝ 4 ΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΚΑΚΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΦΑΓΗΤΟ.

Έρευνες που δημοσιεύονται στην Journal of Affective Disorders, υποστηρίζουν πως η πιο συχνή διατροφική διαταραχή σε παιδιά και έφηβους με ΔΕΠΥ είναι το τσιμπολόγημα, ενώ ακολουθείται από τη νευρική βουλιμία. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι το ένα τρίτο των ενηλίκων που έχουν την τάση να τσιμπολογούν, έχουν ιστορικό ΔΕΠΥ. Φυσικά, δεν εμφανίζουν όλοι οι ενήλικες με ΔΕΠΥ τα ίδια χαρακτηριστικά.

Ποιες είναι οι διατροφικές διαταραχές που σχετίζονται με τη ΔΕΠΥ και πώς να τις διαχειριστείς;

Η παρορμητικότητα, η συναισθηματική δυσλειτουργία, η εκτελεστική δυσλειτουργία και η υπερεστίαση αποτελούν χαρακτηριστικά ενός ατόμου με ΔΕΠΥ, τα οποία μπορεί να επηρεάζουν τον τρόπο που τρώει. Αναγνωρίζοντάς τα ίσως καταφέρει πιο εύκολα να τα ρυθμίσει. Οι ειδικοί εξηγούν πώς.

– Μήπως αφήνεις συχνά το ψυγείο σου άδειο;

Σε όλους μας συμβαίνει κάποτε να αμελούμε να πάμε στο σούπερ μάρκετ και το ψυγείο μας να μένει άδειο για μέρες. Για τα άτομα με ΔΕΠΥ η αναβλητικότητα αποτελεί μια σταθερή κατάσταση: Συχνά δυσκολεύονται ακόμα και να βάλουν στο πρόγραμμα αυτή την υποχρέωση, ενώ η σκέψη του τι να αγοράσουν και το πώς να συνδυάσου τις τροφές για να προκύψει ένα γεύμα, φαντάζει εξαντλητική. Η καινοτομία και η επείγουσα ανάγκη πάντα κινητοποιεί τα άτομα αυτά περισσότερο, οπότε… το delivery είναι πολύ πιο ελκυστικό! Είναι εύκολο, είναι γρήγορο, σίγουρα γευστικό και δεν χρειάζεται προγραμματισμό.

Οι ειδικοί προτείνουν στα άτομα αυτά να απλοποιήσουν όσο γίνεται το διατροφικό τους πλάνο. Να καταλήξουν σε μόνο δύο διαφορετικές επιλογές για πρωινό και σε ορισμένα απλά γεύματα που να ετοιμάζονται εύκολα. Έτσι, οι λίστες του σούπερ μάρκετ να αποτελούνται π.χ. από έτοιμα, κομμένα λαχανικά (κατεψυγμένα ή φρέσκες σαλάτες), έτοιμα κομμένα κομμάτια κρέατος, προβρασμένα όσπρια κ.λ.π. Ένας διατροφολόγος μπορεί να τους ετοιμάσει ένα πλάνο σημειώνοντας σε αυτό τι θα πρέπει να ψωνίσουν για το κάθε γεύμα, ώστε η ζωή τους να γίνει πολύ λιγότερο χαοτική.

iStock

– Ξεχνάς να φας μέσα στη μέρα;

Όταν «πήζουν» στη δουλειά τα άτομα με ΔΕΠΥ δεν μπορούν να ασχοληθούν και με το φαγητό τους, οπότε απλά επιλέγουν να μη φάνε. Αυτό αναπόφευκτα τα οδηγεί να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού αργότερα ή να τσιμπολογάνε όλο το βράδυ. «Έτσι, άλλωστε, λειτουργεί το σώμα μας: Αν δεν έχουμε φάει τίποτα όλη την ημέρα, όταν θα έρθει η ώρα του φαγητού απλά δεν θα μπορούμε να σταματήσουμε», λέει η Madelyn Larouche, διατροφολόγος, η οποία ασχολείται με άτομα που έχουν ΔΕΠΥ.

iStock

Η ίδια, συνιστά στα άτομα να βάζουν υπενθύμιση, με τη μορφή ξυπνητηριού, στο κινητό τους για να τους υπενθυμίζει ότι τώρα πρέπει να σταματήσουν ό,τι κάνουν για να φάνε.

– Δυσκολεύεσαι να παραγγείλεις στο εστιατόριο;

Τα άτομα με ΔΕΠΥ κατά κανόνα είναι πραγματικά ευχαριστημένα όταν βρίσκονται σε ένα εστιατόριο που οι επιλογές στον κατάλογο είναι λίγες. Όσο περισσότερες είναι, τόσο πιο δύσκολο τούς είναι να αποφασίσουν και αυτό τους προκαλεί σύγχυση. Ζητούν τη γνώμη των φίλων τους, του σερβιτόρου, χρειάζονται πολύ χρόνο.

iStock

Το καλύτερο που έχεις να κάνεις, αν συμβαίνει και σε εσένα αυτό, είναι να μελετήσεις από πριν τον κατάλογο του εστιατορίου που σκοπεύεις να πας –τα περισσότερα πλέον αναρτούν τα menu στις ιστοσελίδες τους– και να πας αποφασισμένος.

ΤΟ ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΣΗ ΝΑ ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΟΥΝ, ΕΧΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΕΠΥ.

– Σε διεγείρει η σκέψη του φαγητού;

«Τα άτομα με ΔΕΠΥ βαριούνται εύκολα», λέει η Dr. Pumar. «Το φαγητό, όμως, είναι διασκεδαστικό, είναι ενδιαφέρον! Πολλές τροφές, μάλιστα, συμβάλλουν στην απελευθέρωση ντοπαμίνης, η οποία στα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να είναι μειωμένη. Έτσι, είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι, χρησιμοποιούν το φαγητό για να παράγουν περισσότερη ντοπαμίνη».

Η Larouche εξηγεί: «Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που σε βοηθά να κινητοποιείσαι, να είσαι συγκεντρωμένος και να νιώθεις απόλαυση. Τα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά λαχταρούν τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες ή τραγανές, αλμυρές, γλυκές ή ξινές τροφές, οι οποίες τους κάνουν στιγμιαία να νιώθουν καλά, λειτουργούν ως άμεσες πηγές ντοπαμίνης».

Και σημειώνει: «Δεν είναι κακό να χρησιμοποιεί κανείς το φαγητό ως μέσο διέγερσης – πολλοί το κάνουν γιατί μέσω αυτού π.χ. κοινωνικοποιούνται με άλλους ανθρώπους. Το πρόβλημα ξεκινά όταν κάνουμε κακές διατροφικές επιλογές που δεν μας θρέφουν και βάζουν σε κίνδυνο την υγεία μας. Και, βέβαια, όταν χρησιμοποιούμε το φαγητό για να ανακουφιστούμε από τα δύσκολα συναισθήματα, π.χ. όταν αρχίζουμε να τσιμπολογάμε επειδή νιώθουμε στρες. Είναι εκείνες τις στιγμές που αφενός πρέπει να παίρνουμε βαθιές ανάσες και να δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας να διερευνήσει πώς νιώθει και αφετέρου που έχει νόημα να κάνουμε σωστές επιλογές. Ναι, ας φάμε λίγο υδατάνθρακα, μα ας τον συνδυάσουμε και με λίγη πρωτεΐνη που θα μας χορτάσει περισσότερο».

Φυσικά, αν όλη αυτή διαδικασία σε δυσκολεύει, ένας θεραπευτής που ειδικεύεται στη ΔΕΠΥ, μπορεί να σε βοηθήσει στη διαχείριση της συναισθηματικής υπερφαγίας.