ΠΟΙΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΘΕΩΡΟΥΝ ΕΘΙΣΤΙΚΑ ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ

Επιστήμονες θεωρούν κάποια υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα εθιστικά και συστήνουν να υπάρξει σήμανση στις συσκευσίες τους.

Διεθνής ομάδα ερευνητών προέβη στην τολμηρή σύσταση να χαρακτηριστεί ο εθισμός σε κάποια υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα ως διαταραχή χρήσης ουσιών – όπως συμβαίνει με τις ναρκωτικές ουσίες.

Φυσικά, οι επιστήμονες είχαν στα χέρια τους στοιχεία που υποστήριζαν τον ισχυρισμό τους. Προηγουμένως, είχε γίνει ξεκάθαρο πως αυτές οι τροφές προκαλούν τον ίδιο εθισμό με την κοκαΐνη, την ηρωίνη και τη νικοτίνη. Θύματα των παραπάνω είναι 1 στους 10 ανθρώπους.

Οι ειδικοί τόνισαν πως η αναγνώριση ορισμένων τροφίμων ως εθιστικών μπορεί να είναι καταλύτης για να πετύχουμε καλύτερη παγκόσμια υγεία.

Το 14% των ενηλίκων και το 12% των παιδιών έχουν εθισμό σε τρόφιμα

Τα τρομακτικά ευρήματα για τον εθισμό σε συγκεκριμένη κατηγορία τροφίμων προέκυψαν στη μετα-ανάλυση 281 σχετικών ερευνών που έγιναν σε 36 διαφορετικές χώρες. Προκειμένου να βγουν συμπεράσματα, συνδυάστηκε η τεχνογνωσία επιστημόνων από τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία και την Ισπανία. Όπως αναφέρεται στη δημοσίευση, το 14% των ενηλίκων και το 12% των παιδιών είναι εθισμένοι στις υπερεπεξεργασμένες τροφές.

Η διαθεσιμότητα υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και η εξάρτηση από αυτά διαφέρουν μεταξύ των χωρών, με ορισμένους πληθυσμούς να βασίζονται σε αυτά ως πρωταρχικές πηγές θερμίδων.

Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες, η συστηματική κατανάλωσή τους συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου στους άνδρες. Επίσης, μπορεί να οδηγήσει άνδρες και γυναίκες σε καρδιακές παθήσεις, ακόμα και πρόωρο θάνατο.

iStock

Ποιες είναι οι υπερεπεξεργασμένες τροφές

Ως ultra-processed (υπερεπεξεργασμένα) τρόφιμα αναφέρονται τα βιομηχανικά σκευάσματα που περιλαμβάνουν τουλάχιστον 5 από τα συστατικά που χρησιμοποιούνται και σε επεξεργασμένα τρόφιμα. Δηλαδή ζάχαρη, έλαια, λίπη, αλάτι, αντιοξειδωτικά, σταθεροποιητές και συντηρητικά.

Από το αποτέλεσμα απουσιάζουν τελείως ή υπάρχουν σε πολύ μικρό ποσοστό τα μη επεξεργασμένα (ή φυσικά) τρόφιμα.

Ο σκοπός της βιομηχανικής υπερεπεξεργασίας είναι η δημιουργία προϊόντων έτοιμων για κατανάλωση.

Τα συστατικά που βρίσκονται μόνο σε υπερεπεξεργασμένα προϊόντα περιλαμβάνουν ουσίες που δεν χρησιμοποιούνται συνήθως σε μαγειρικά παρασκευάσματα. Περιλαμβάνουν και πρόσθετα των οποίων ο σκοπός είναι:

• να μιμούνται τις αισθητηριακές ιδιότητες των φυσικών τροφίμων ή των μαγειρικών παρασκευασμάτων που ανήκουν στη συγκεκριμένη κάθε φορά ομάδα τροφών και
• να συγκαλύπτουν ανεπιθύμητες αισθητηριακές ιδιότητες του τελικού προϊόντος.

Τα κοινά χαρακτηριστικά των υπερεπεξεργασμένων προϊόντων είναι η υπεργευστικότητα, η εκλεπτυσμένη και ελκυστική συσκευασία και το επιθετικό μάρκετινγκ σε παιδιά και εφήβους.

Πάντα είναι χρήσιμο να διαβάζουμε τι περιέχει κάθε συσκευασία που αγοράζουμε. Τα πιο γνωστά, ωστόσο, υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι τα συσκευασμένα γλυκίσματα και σνακ, τα συσκευασμένα ψωμιά και πολλά προψημένα προϊόντα.

Η σημασία της σήμανσης για τα εθιστικά τρόφιμα

Όπως δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Ashley Gearhardt, καθηγήτρια ψυχολογίας στο University of Michigan, «Αναγνωρίζοντας ότι ορισμένοι τύποι επεξεργασμένων τροφίμων έχουν τις ιδιότητες εθιστικών ουσιών, μπορεί να είμαστε σε θέση να συμβάλουμε στη βελτίωση της παγκόσμιας υγείας».

Μία εκ των ερευνητών, η Alexandra DiFeliceantonio, επίκουρη καθηγήτρια στο Fralin Biomedical Research Institute, εστίασε το εξής: «Ενώ οι άνθρωποι μπορούν να σταματήσουν το κάπνισμα, το ποτό ή τον τζόγο, δεν μπορούν να σταματήσουν να τρώνε».

Δεν είναι όλα τα τρόφιμα εθιστικά

Τα στοιχεία της μελέτης έκαναν σαφές πως τα φυσικά ή τα ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα προσφέρουν κυρίως ενέργεια, είτε ως υδατάνθρακες είτε ως λίπη. Σπανίως και μέσω των δύο «οδών».

Οι ειδικοί υπογράμμισαν αυτή τη διάκριση, χρησιμοποιώντας ως παραδείγματα τις εξής τροφές: μήλα, σολομό και μπάρες σοκολάτας.

Ενώ οι δύο πρώτες προσφέρουν μια μοναδική πηγή ενέργειας (είτε υδατάνθρακες, είτε λίπος), η μπάρα σοκολάτας παρέχει μια αναλογία 1 προς 1 και των δύο, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να γίνει εθιστική.

Η ανησυχία ενισχύεται με τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα που συνδυάζουν υψηλά επίπεδα και των δύο πηγών ενέργειας.

«Πολλά υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα έχουν υψηλότερα επίπεδα και των δύο πηγών ενέργειας. Αυτός ο συνδυασμός έχει διαφορετική επίδραση στον εγκέφαλο», εξήγησε η DiFeliceantonio.

Σύμφωνα με ερευνητές, ο ρόλος που παίζουν τα πρόσθετα (τα οποία υπάρχουν στα συστατικά πολλών συσκευασμένων τροφίμων) στη δημιουργία εθισμού, είναι ένας ακόμα τομέας που απαιτεί βαθύτερη έρευνα.

iStock

Το βέβαιο είναι ότι οι εθιστικές συμπεριφορές που παρατηρούνται από την κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων, ενδέχεται να πληρούν τις προϋποθέσεις για διάγνωση διαταραχής χρήσης ουσιών σε ορισμένα άτομα.

Οι δείκτες περιλαμβάνουν την ανεξέλεγκτη πρόσληψη των τροφίμων αυτών, τις έντονες λιγούρες, τα συμπτώματα στέρησης και τη συνέχιση της κατανάλωσης παρά τα προφανή προβλήματα υγείας, όπως η παχυσαρκία και οι προκλήσεις ψυχικής υγείας.

Ενδεικτικά, στο Ηνωμένο Βασίλειο σημειώθηκε μείωση των θανάτων που σχετίζονται με εγκεφαλικά επεισόδια και στεφανιαία νόσο, μετά την εφαρμογή ενός προγράμματος μείωσης του αλατιού.

Οι ειδικοί ζητούν αυξημένη έρευνα για τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, ώστε να απαντηθούν πολλά από τα ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα.