ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΠΕΙΝΑ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ ΖΗΜΙΑ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ

Μετράτε τις θερμίδες που καταναλώνετε, η φυσική σας κατάσταση είναι καλή, οι εξετάσεις σας φυσιολογικές. Το ξέρετε ότι, ενώ νομίζετε ότι τα κάνετε όλα σωστά, ο οργανισμός σας μπορεί να ταλαιπωρείται από αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν «κρυμμένη πείνα»;

Μπορεί να ακούγεται σαν ένας πιασάρικος, μαρκετινίστικος όρος, όμως είναι πραγματικός κι επίσημος. Η «κρυμμένη πείνα» περιγράφει τον «υποσιτισμό» του οργανισμού σε ζωτικά θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, οξυγόνο, λιπαρά οξέα και πρωτεΐνες.

Σύμφωνα με τον Kul C. Gautam, πρώην αναπληρωτή εκτελεστικό διευθυντή της UNICEF, «η “κρυμμένη πείνα”, που οφείλεται στην ανεπάρκεια των μικροθρεπτικών συστατικών, δεν προκαλεί πείνα όπως την ξέρουμε. Μπορεί να μην την αισθάνεστε στην κοιλιά σας, αλλά χτυπάει στον πυρήνα της υγείας και της ζωτικότητάς σας».

Η οριακή αυτή έλλειψη σε θρεπτικά συστατικά περνάει συνήθως απαρατήρητη για πολλά χρόνια – γι’ αυτό και ονομάζεται «κρυμμένη». Mέχρι να υποβαθμίσει τόσο το ανοσοποιητικό μας σύστημα ή να μας προδιαθέσει να εκδηλώσουμε κάποια ασθένεια όπως διαβήτη, κάποιο αυτοάνοσο, ή ακόμη και καρκίνο.

Ο βιοχημικός Θεόδωρος Πρεβεδώρος εξηγεί: «Ο ιδιότυπος αυτός υποσιτισμός είναι λίγο ύπουλος, γιατί ενώ φαίνεται ότι τρεφόμαστε ικανοποιητικά, στην ουσία οι τροφές που καταναλώνουμε –ειδικά ο σύγχρονος άνθρωπος– είναι πλούσιες σε θερμίδες οπότε δίνουν ενέργεια, αλλά φτωχές σε θρεπτικά συστατικά. Το ανθρώπινο σώμα έχει κατασκευαστεί για το ακριβώς αντίστροφο, τροφές με επαρκή θερμιδική αλλά υψηλή θρεπτική αξία. Όταν λοιπόν μιλάμε για κρυμμένη πείνα, εννοούμε ότι το σώμα μας μπορεί να δέχεται μέσω της διατροφής μας επαρκείς ποσότητες σε μακροθρεπτικά συστατικά –πρωτεΐνη, υδατάνθρακα, λίπος– αλλά να στερείται, να πεινάει για μικροθρεπτικά όπως βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, συμπαράγοντες και πρεβιοτικά, απαραίτητα για τον σχηματισμό βιταμίνων στο σώμα».

iStock

Έτσι, επισημαίνει ο ειδικός, καλλιεργείται το έδαφος για την εκδήλωση καταστάσεων όπως αντίσταση στην ινσουλίνη, μεταβολικό σύνδρομο, δυσκολία διαχείρισης φλεγμονών και διαταραχή της μικροβιακής χλωρίδας.

«Θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με ένα αυτοκίνητο που έχει περάσει από έλεγχο και είναι καθόλα άψογο και λειτουργικό, αλλά κινείται με πολύ κακής ποιότητας βενζίνη», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Πρεβεδώρος. «Θα αρχίσει τότε να λειτουργεί υποβέλτιστα και κάποια στιγμή θα παρουσιάσει βλάβη».

Ο βιοχημικός Θεόδωρος Πρεβεδώρος. Φωτογραφία: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου Watkinson

Αναρωτιέμαι λοιπόν πώς ένα σώμα σε τοπ φυσική κατάσταση –που θα παρομοιάζαμε με αγωνιστικό, συγκεκριμένα, αυτοκίνητο– θα μπορούσε να πάσχει. «Μπορεί να κάνεις έντονη γυμναστική και να χρησιμοποιείς, για παράδειγμα, το μαγνήσιο που υπάρχει στο σώμα σου για τις ανάγκες του μυοσκελετικού σου συστήματος, κλέβοντάς το όμως, στην ουσία, από το ανοσοποιητικό, λόγω μη επάρκειας μαγνησίου στο σώμα σου και για τα δύο συστήματα»,απαντάει.

Αποκωδικοποιώντας την κρυμμένη πείνα

Σίγουρα η διατροφή είναι ο πιο άμεσος τρόπος να δικαιολογήσει κανείς την έλλειψη του οργανισμού μας σε θρεπτικά συστατικά, μπορεί όμως ο λόγος που προκαλείται να βρίσκεται και σε άλλες αιτίες. Ο κ. Πρεβεδώρος εξηγεί πώς, ενώ μπορεί κάποιος να τρώει π.χ. ψάρι ή κόκκινο κρέας σχεδόν καθημερινά, σε εξετάσεις αίματος να διαπιστώνει ότι είναι πεσμένη η βιταμίνη D3 στον οργανισμό του. Συνήθως τότε ενοχοποιούμε την κούρασή μας ή τον κακό ύπνο, και το προσπερνάμε. «Κι όμως, η έλλειψη σε βιταμίνη D3 ίσως και να οφείλεται σε εκτενή χρήση αντηλιακού, στο γεγονός ότι οι περισσότερες δραστηριότητές μας είναι μέσα σε κτίρια ή σε συγκεκριμένες παθήσεις.

Με τον ίδιο τρόπο, η έλλειψη μαγνησίου μπορεί να οφείλεται στο διαρκές στρες, που «ξοδεύει» το σημαντικό αυτό ιχνοστοιχείο με αποτέλεσμα να ατονούν οι μύες μας και να πέφτει το ανοσοποιητικό μας.

Ένα ακόμη παράδειγμα: όταν καταναλώνουμε απλά σάκχαρα (γλυκόζη, σακχαρόζη και φρουκτόζη) αναγκάζουμε το σώμα να «διώξει» πολύ χρώμιο, το οποίο είναι τρομερά σημαντικό για την σωστή λειτουργία της ινσουλίνης, συνεπώς ενδέχεται να παρουσιάσουμε αντίσταση στην ινσουλίνη όχι λόγω κατανάλωσης ζάχαρης, αλλά λόγω αυτού του έμμεσου μηχανισμού απώλειας σε χρώμιο.

Σε γενικές γραμμές, θα λέγαμε ότι η κρυμμένη πείνα προκαλείται από παράγοντες όπως:

• Η υπερκαλλιέργεια του εδάφους, που μειώνει την ποιότητά του στερώντας του απαραίτητα συστατικά όπως το λίθιο. Ως αποτέλεσμα, παίρνουμε από αυτό χαμηλότερης ποιότητας φρούτα και λαχανικά, ενώ τα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται «κλέβουν» συστατικά τόσο από το χώμα όσο και από τα ίδια τα τρόφιμα.
• Η μόλυνση του περιβάλλοντος.
• Τα στενά όρια διατροφής, το να τρώμε δηλαδή κάθε μέρα τα ίδια, με έλλειψη ποικιλίας, και οι ακραίες διατροφικές συνήθειες.
• Κάποιες κοινωνικές αιτίες που αναγκάζουν τους ανθρώπους χωρίς πόρους να καταφεύγουν σε χαμηλής ποιότητας τρόφιμα, το λεγόμενο food insecurity.
• Ο θηλασμός, ή μάλλον η έλλειψή του. Το μητρικό γάλα είναι το μεγαλύτερο δώρο για ένα παιδί και τη μελλοντική του εξέλιξη. Έρευνες έχουν δείξει πως ακόμα κι ένα μικρό χρονικό παράθυρο να χαθεί, επηρεάζει τη χλωρίδα για πάρα πολλά χρόνια.
• Η εποχικότητα. Αν φας σπανάκι την άνοιξη, για παράδειγμα, έχει πολλαπλάσια ποσότητα βιταμίνης Κ, ενώ αν φας ντομάτα το καλοκαίρι έχει όχι μόνο αρκετή βιταμίνη C αλλά και το πολύ σημαντικό μόριο λυκοπένιο, το οποία μειώνεται σημαντικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η σύγχρονη διατροφή έχει απομακρυνθεί τόσο από τον φυσιολογικό κύκλο της φύσης, που πλέον προσλαμβάνουμε το μίνιμουμ σε βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά, από αυτά που έχουν να μας προσφέρουν οι τροφές.
• Κάποια ζητήματα υγείας μπορεί να προκαλέσουν κρυμμένη πείνα, αλλά και κάποιες lifestyle επιλογές μας, όπως το κάπνισμα ή ο λιγοστός ύπνος. Μπορεί κάποιος να τρέφεται σωστά και να γυμνάζεται συστηματικά αλλά να καπνίζει, «αδειάζοντας» έτσι το σώμα του.
• Το αλκοόλ κλέβει από τον οργανισμό θρεπτικά συστατικά, π.χ. τη θειαμίνη.
• Γονιδιακή προδιάθεση, που συχνά ευθύνεται για την έλειψη σε βιταμίνη D, ζήτημα που είναι τελευταία της μόδας.
• Ακόμη και κάποια φάρμακα, π.χ. για το στομάχι, στερούν τον οργανισμό από υδροχλώριο, Β12 και φυλλικό οξύ.

iStock

Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;

Η καλύτερη στιγμή για να κάνουμε κάτι είναι σήμερα. Μπορεί να νιώθετε υπέροχα, γεμάτοι ενέργεια, αλλά είπαμε, είναι πιθανό να ροκανίζετε σταδιακά τα αποθέματα του οργανισμού σας. Ένα λίγο πιο εξειδικευμένο τσεκ απ μακροθρεπτικής επάρκειας θα δώσει μία καλή εικόνα της κατάστασης, σε κάθε περίπτωση όμως οι συμβουλές του κ. Πρεβεδώρου ευνοούν μία γενική βελτίωση του οργανισμού:

• Σε γενικές γραμμές, μην καπνίζετε, μην πίνετε πολύ αλκοόλ και μην κάνετε οτιδήποτε γνωρίζετε συνειδητά ότι κάνει κακό. Ο ίδιος προτείνει στους ασθενείς του να αφιερώσουν λίγη ώρα πριν τον ύπνο στο να καταγράψουν με ειλικρίνεια στο μυαλό τους τι τους κάνει κακό από τις καθημερινές τους συνήθειες.
• Τρώτε φρούτα και λαχανικά στην εποχή τους. Όταν είναι στην ιδανική τους κατάσταση, λειτουργούν ως super foods.
• Εκπαιδευτείτε γύρω από τη διατροφή κι εκπαιδεύστε τα παιδιά! Δώστε τους να φυτέψουν έναν καρπό, να σκάψουν στο χώμα, να συνδεθούν με τον φυσικό κύκλο της τροφής, καλλιεργήστε ντομάτες ή πιπεριές στο μπαλκόνι.
• Ενημερωθείτε για την επίδραση που έχει στα τρόφιμα ο τρόπος μαγειρέματος. Το μπρόκολο π.χ., αν βράσει στον ατμό για 5 λεπτά, διατηρεί την μυροσινάση, ένα ένζυμο απαραίτητο για τον σχηματισμό της αντικαρκινικής ουσίας σουλφοραφάνη. Μετά τα πέντε λεπτά η ουσία αυτή χάνεται, μαζί με τις αντικαρκινικές ιδιότητες του μπρόκολου.

iStock

• Γυμναστείτε! Η άσκηση απαιτεί από το σώμα να απορροφήσει περισσότερα θρεπτικά συστατικά.
• Ακόμα κι αν ακολουθείτε τέλεια διατροφή, κάποιες φορές η απαιτητική εργασία ή οι περίοδοι με παραπάνω κούραση και στρες απαιτούν τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής.
• Στήστε ένα στρατηγικό πλάνο ώστε να έχετε στο μυαλό σας τα γεύματα που θα καταναλώσετε το επόμενο 15μερο. Δεν απαιτεί πολύ χρόνο αλλά οργάνωση, και λύνει πολλά προβλήματα. Έτσι, δεν σκέφτεσαι πώς θα κάνεις καλή διατροφή, παρά μόνο την καθημερινότητά σου, μιας και η καλή διατροφή είναι ήδη εκεί! Μία φορά στις δύο εβδομάδες οργανώστε τα ψώνια και τις προετοιμασίες σας, ώστε να ξέρετε πάντα τι θα φάτε δύο ημέρες πριν. Με αυτή την τακτική δεν θα πέσετε ποτέ στην παγίδα του γρήγορου και πρόχειρου φαγητού (αν έχετε μαζί σας ξηρούς καρπούς, δεν θα χρειαστείτε το κουλούρι που θα παρουσιαστεί στο δρόμο για το ραντεβού σας).
• Επιλέξτε τα λεγόμενα «λειτουργικά τρόφιμα», τα οποία είναι εμπλουτισμένα με μία ή παραπάνω ουσίες που λειτουργούν συνδυαστικά και είναι συμβατές τόσο μεταξύ τους όσο και με το ίδιο το τρόφιμο.
• Τέλος, κοιμηθείτε καλά και αρκετά! Ο ύπνος είναι η κατάσταση κατά την οποία το σώμα μας θα αξιοποιήσει όσα μπήκαν στον οργανισμό μας μέσα στη μέρα.