DRAG SHOW, ΤΣΙΡΚΟ ΚΑΙ ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
Αν το γέλιο είναι ο σκοπός των παραστάσεων του Circo Timoteo, η ιστορία αυτού του τσίρκου μιλάει πάνω απ’ όλα για την αποδοχή της διαφορετικότητας.
Το μόνο κοινό που έχει το Circo Timoteo με ένα οποιοδήποτε τσίρκο είναι η πολύχρωμη τέντα του, που στήνεται και ξεστήνεται –με αρκετό κόπο– όπου πηγαίνει για παράσταση. Μαζί της ταξιδεύει ένας θίασος που στις δόξες του αριθμούσε 70 άτομα, ενώ σήμερα έχει περιοριστεί στα 30.
Το Circo Timoteo, βέβαια, δεν είναι ένα οποιοδήποτε τσίρκο. Δεν έχει –ευτυχώς– ζώα, ούτε και ακροβάτες που εκτελούν εντυπωσιακά νούμερα. Η βασική του ατραξιόν είναι άντρες που ντύνονται γυναίκες και προκαλούν με τα καμώματά τους το γέλιο του κοινού. Ένα «ενήλικο» τσίρκο στη Χιλή, που ξεκίνησε την πορεία του το 1968 και είναι ένα από τα πιο γνωστά στη χώρα.
«Όλοι οι Χιλιανοί ξέρουν το Circo Timoteo, είναι κάτι σαν θεσμός», λέει χαρακτηριστικά ο Stéfano Rubio, μαέστρος και εκτελεστικός διευθυντής του σήμερα.
Ένα αλλιώτικο τσίρκο
Εκείνος που έδωσε στο τσίρκο το όνομά του είναι ο 90χρονος σήμερα René Valdés. Στη δεκαετία του ’60 είχε δημιουργήσει στο ραδιόφωνο την κωμική περσόνα του Timoteo, και το 1968 ίδρυσε το Circo Timoteo μαζί με έναν επιχειρηματία. Η πρώτη τους τέντα ήταν γεμάτη τρύπες και το ξεκίνημα ήταν μάλλον συμβατικό.
Μέχρι που μια χορεύτρια αρρώστησε και για να καλυφθεί το κενό ένας από τους κλόουν ντύθηκε γυναίκα. Η ανατροπή αυτή προκάλεσε τον ενθουσιασμό του κοινού και σε λίγα χρόνια το drag show είχε κυριαρχήσει στο πρόγραμμα.
Δύσκολα χρόνια
Η πιο σκοτεινή περίοδος στην ιστορία του Circo Timoteo ταυτίζεται με εκείνη της Χιλής: η δικτατορία του στρατηγού Augusto Pinochet, από το 1973 έως το 1990. «Ήταν φρικτό να δουλεύουμε επί δικτατορίας», εξομολογήθηκε ο 65χρονος Alejandro Pavés στο πρακτορείο Associated Press. «Υπήρχε τότε μεγάλο μίσος στη Χιλή για τους ομοφυλόφιλούς».
Οι προσβολές, η κακομεταχείριση και οι συλλήψεις από το καθεστώς ήταν συνεχείς. «Η αστυνομία ερχόταν να μας συλλάβει και αν σε έπιανε ντυμένο γυναίκα σου απήγγειλε κατηγορίες για σοδομισμό», θυμάται ο Pavés. «Οι ιδιοκτήτες μας έκρυβαν».
Ο ίδιος προερχόταν από μια οικογένεια με μεγάλη στρατιωτική και θρησκευτική παράδοση, οπότε τους απέκρυπτε τη σεξουαλική του ταυτότητα, μέχρι που μια τηλεοπτική εκπομπή αποκάλυψε τι έκανε. Μολονότι η οικογένειά του τελικά τον αποδέχτηκε, λέει πως πάντα έμενε «η ντροπή τού να έχεις ομοφυλόφιλο γιο, θείο ή ξάδερφο».
Μια υποστηρικτική κοινότητα
Τα μέλη του Circo Timoteo είναι μια οικογένεια. Ως έναν βαθμό κυριολεκτικά, αφού τα παιδιά κάποιων μελών συνεχίζουν εκεί τη δουλειά των γονιών τους. Προπάντων όμως μεταφορικά, ως ένα ασφαλές καταφύγιο για άτομα που έχουν υποστεί διακρίσεις λόγω σεξουαλικότητας, αλλά και άτομα που αντιμετωπίζουν ηλικιακό ρατσισμό.
Ο Arturo Peña ήταν 31 ετών όταν επινόησε την περσόνα της «κυρίας με την τσάντα». Έχοντας δουλέψει κάποια χρόνια σε τσίρκο στην Ευρώπη, όπου έκανε τον ζογκλέρ και κατάπινε φωτιές, επέστρεψε τότε στη Χιλή και μόλις έμαθε για το Timoteo ενέδωσε στην επιθυμία να ντυθεί γυναίκα.
Το τσαντάκι έγινε «εργαλείο» για να αποκρούει αδιάκριτες κινήσεις από το κοινό και εξελίχθηκε σε μια από τις πιο δημοφιλείς ατραξιόν του προγράμματος μέχρι σήμερα.
Πριν το τέλος
Ο René Valdés πάσχει εδώ και χρόνια από Αλτσχάιμερ και παραμένει εκεί, έχοντας τη φροντίδα των ανθρώπων του. Πριν από μια δεκαετία, οι ιδιότυποι δεσμοί αυτής της κολεκτίβας ήταν το θέμα του ντοκιμαντέρ με τίτλο «El gran circo pobre de Timoteo»: Το μεγάλο φτωχό τσίρκο του Τιμοτέο (είναι διαθέσιμο για ενοικίαση ή αγορά online).
Στα πρώτα πλάνα, ο ιδρυτής του τσίρκου έλεγε: «Νομίζω ότι κάθε αυθεντικός καλλιτέχνης, που αγαπά, που νιώθει αυτό που κάνει, εύχεται πάντα να πεθάνει πάνω στη σκηνή, σαν τη Φαμπιόλα. Η Φαμπιόλα είχε έναν όμορφο θάνατο, έκανε το νούμερό της, τη χειροκρότησαν σαν τρελοί και το μόνο που έχασε ήταν να ξαναβγεί στο φινάλε. Τη βρήκαμε πεθαμένη στο καμαρίνι της».
Κάτι ανάλογο λέει και ο Alejandro Pavés, που δεν μπορεί να διανοηθεί τη ζωή του μακριά από το τσίρκο. «Σήμερα δουλεύω με μεγαλύτερη ασφάλεια, με αποδέχονται περισσότερο», λέει, προσθέτοντας ότι το κοινό καταλαβαίνει πια καλύτερα το μήνυμα. Και καταλήγει λέγοντας πως όταν πεθάνει, θέλει η κηδεία του να γίνει κάτω από την ίδια τέντα όπου τόσα χρόνια κάνει τον κόσμο να γελάει.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
