ΕΡΧΕΤΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ;

Με αφορμή το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που επιδιώκει να περάσει η κυβέρνηση, ανοίγει ξανά η συζήτηση γύρω από τον κίνδυνο ιδιωτικοποίησης του νερού και ο κόσμος κατεβαίνει στους δρόμους.

«Το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως όλα τα άλλα, αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της κατάλληλης μεταχείρισης». Αυτή την πρόταση από την Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου είχα στο μυαλό, όταν ξεκίνησα να διαβάζω για την ιστορία με τον νερό.

Όταν σταμάτησα το διάβασμα, το μόνο που σκεφτόμουν είναι ορισμένα από τα λόγια του José Saramago, «ας ιδιωτικοποιηθούν τα πάντα, ας ιδιωτικοποιηθούν η θάλασσα και ο ουρανός, ας ιδιωτικοποιηθούν το νερό και ο αέρας, ας ιδιωτικοποιηθούν η δικαιοσύνη και ο νόµος, ας ιδιωτικοποιηθεί και το περαστικό σύννεφο, ας ιδιωτικοποιηθεί το όνειρο. Και τέλος, σαν κορωνίδα όλων των ιδιωτικοποιήσεων, ιδιωτικοποιήστε τα κράτη, παραδώστε επιτέλους την εκµετάλλευση υµών των ιδίων σε εταιρείες του ιδιωτικού τοµέα µε διεθνή διαγωνισµό».

Όλοι στους δρόμους

Τη Δευτέρα 20 Μαρτίου 2023 πραγματοποιήθηκε συλλαλητήριο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, για το νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο «Μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων και διεύρυνση του αντικειμένου της με αρμοδιότητες επί των υπηρεσιών ύδατος και της διαχείρισης αστικών αποβλήτων, ενίσχυση της υδατικής πολιτικής». Την ίδια μέρα θα ψηφιζόταν στη βουλή το εν λόγω νομοσχέδιο.

Περίπου έναν μήνα πριν, στις 24 Φεβρουαρίου, η Ένωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης - Αποχέτευσης είχε δημοσιεύσει ανακοίνωση με τις θέσεις της γύρω από το θέμα. «Η Ε.Δ.Ε.Υ.Α. θεωρεί ότι η σχεδιαζόμενη αυτή ρύθμιση αποτελεί αρνητική θεσμική εξέλιξη για τον τομέα παροχής υπηρεσιών ύδατος συνεπώς και για τις Δ.Ε.Υ.Α. Κι αυτό διότι η υπαγωγή των υπηρεσιών ύδατος στη Ρ.Α.Α.Ε.Υ. δεν συνάδει με την υφιστάμενη κατάσταση του τομέα υπηρεσιών ύδατος της χώρας, αφού δεν υπάρχει ανταγωνιστικό πεδίο. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει αγορά, όπως στην περίπτωση της ενέργειας, την οποία πρέπει να εποπτεύσει, να ελέγξει και να ρυθμίσει μια Ρυθμιστική Αρχή προκειμένου να τηρηθούν οι κανόνες ανταγωνισμού σύμφωνα με το εθνικό και το ενωσιακό δίκαιο, και να προστατευθούν οι καταναλωτές». Μάλιστα, η Ένωση συνεδρίασε εκ νέου την Παρασκευή 17 Μαρτίου, καταλήγοντας πάλι στο αίτημα για απόσυρση του νομοσχεδίου.

ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ/EUROKINISSI

Ένα σύντομο ιστορικό

Δεν είναι η πρώτη φορά που το νερό κινδυνεύει. Αρκεί να θυμηθούμε ότι το 2014 οι Θεσσαλονικείς κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε δημοψήφισμα κατά της πώλησης της ΕΥΑΘ, με τη συντριπτική πλειοψηφία να τάσσεται ενάντια στην ιδιωτικοποίηση. Το δημοψήφισμα είχαν οργανώσει δήμοι της Θεσσαλονίκης και το συντονιστικό πολιτών και φορέων «SOSΤΕ το νερό».

Οι δικαστικοί αγώνες που ακολούθησαν (δεν έχει νόημα να αναφέρουμε όλο το ιστορικό) οδήγησαν σε μια σειρά αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), όλες υπέρ της προστασίας του δημόσιου αυτού αγαθού και του κοινού συμφέροντος (με μια αναζήτηση στο διαδίκτυο θα βρείτε αρκετές πληροφορίες).

Σήμερα, ο κίνδυνος της ιδιωτικοποίησης του νερού επιστρέφει. Έμμεσα, βέβαια. Αρχικά, η κυβέρνηση ακύρωσε με τροπολογία τις αποφάσεις του ΣτΕ (αυτό πώς να το σχολιάσεις;). «Υπενθυμίζεται ότι η μείζων Ολομέλεια του ΣτΕ σχεδόν ομόφωνα ακύρωσε ως αντίθετη προς το Σύνταγμα τη μεταβίβαση προς το Υπερταμείο του πλειοψηφικού πακέτου των μετοχών των ΕΥΔΑΠ / ΕΥΑΘ ιδιοκτησίας Ελληνικού Δημοσίου, με το σκεπτικό ότι το Σύνταγμα απαιτεί όπως η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ τελούν όχι απλώς υπό την εποπτεία, αλλά υπό τον ουσιαστικό έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου, γεγονός που προϋποθέτει την κατοχή από το Δημόσιο της πλειοψηφίας του μετοχικού κεφαλαίου των δύο αυτών κοινωφελών εταιριών. Κατά συνέπεια, συνιστά παράβαση του Συντάγματος η μεταβίβαση του ανωτέρω μετοχικού κεφαλαίου στην ΕΕΣΥΠ (Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών & Περιουσίας Α.Ε.), διότι η ανώνυμη αυτή εταιρία, σύμφωνα με τον ιδρυτικό της νόμο, αποτελεί αμιγώς κερδοσκοπικό ιδιωτικό φορέα επιφορτισμένο με την οικονομική εκμετάλλευση της περιουσίας του Δημοσίου για την εξυπηρέτηση ιδίως των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας. Με τα δεδομένα αυτά, οι σκοποί της ΕΕΣΥΠ, είναι, σύμφωνα με το Δικαστήριο, εγγενώς ασύμβατοι προς τον κοινωφελή προορισμό της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ και την παροχή της υδροδότησης ως δημόσιας υπηρεσίας», γράφει σε κείμενό της η Μαρία Καραμανώφ, τ. Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας και Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης.

ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ/EUROKINISSI

Λίγο καιρό μετά, η ίδια κυβέρνηση εισήγαγε το γνωστό νομοσχέδιο για συζήτηση στη Βουλή και μάλιστα τις μέρες που όλη η χώρα πενθούσε για όσα συνέβησαν στα Τέμπη. «Το νέο νομοσχέδιο έχει στο στόχαστρο την οικονομική διαχείριση του νερού σε σχέση με την τιμολόγησή του, την οργάνωση των σχετικών υπηρεσιών και τις νέες επενδύσεις σε έργα ύδρευσης-αποχέτευσης από το ΕΣΠΑ ή το Ταμείο Ανάκαμψης. Αφαιρούνται, επομένως, οι έως σήμερα κρατικές, σχετικές αρμοδιότητες από τα αρμόδια υπουργεία και τις Δημοτικές Επιχειρήσεις και ανατίθενται στη νέα διευρυμένη ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή, γεγονός που από μόνο του καταστρατηγεί τις σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ και εγείρει σοβαρές επιφυλάξεις για την αναμενόμενη ποιότητα, καθολικότητα και τιμή των υπηρεσιών του νερού, και κατ’ επέκταση, ενστάσεις για το δημόσιο συμφέρον», τονίζει σε δημοσίευμα ο Νικήτας Μυλόπουλος, Καθηγητής, διευθυντής Εργαστηρίου Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων, προέδρου Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ/EUROKINISSI

Γιατί «όχι» στην ιδιωτικοποίηση του νερού;

Έκθεση των Transnational Institute, Public Services International Research Unit και Multinational Observatory στην οποία αναφέρεται δημοσίευμα του Guardian και του United Nations University (μια παγκόσμια δεξαμενή σκέψης) αναφέρει ότι «η κοινή εμπειρία γύρω από προβλήματα που προέκυψαν από την ιδιωτική διαχείριση του νερού (όπως π.χ. η έλλειψη επενδύσεων σε υποδομές, οι αυξήσεις των τιμολογίων, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι) έχει πείσει κοινότητες και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ότι ο δημόσιος τομέας υπερτερεί στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς τους πολίτες και στην προαγωγή του ανθρώπινου δικαιώματος στο νερό». «Η συνεργασία μεταξύ των δημόσιων υπηρεσιών είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη βελτίωση των υπηρεσιών ύδρευσης», δήλωσε η συντάκτρια της έκθεσης, Satoko Kishimoto.

Τις αρνητικές επιπτώσεις της εμπορευματοποίησης και ιδιωτικοποίησης του νερού, που περιλαμβάνουν την αύξηση των τιμολογίων, την υποβάθμιση της ποιότητας του νερού και των υπηρεσιών, την έλλειψη συντήρησης εγκαταστάσεων και δικτύων, υπογραμμίζει και ο Γιώργος Αρχοντόπουλος, πρόεδρος του σωματείου εργαζομένων της ΕΥΑΘ. Λογικό, αφού οι εταιρίες δεν είναι δομημένες για να βάζουν τους ανθρώπους πάνω από τα κέρδη.

«Η ιδιωτικοποίηση του νερού στην “καθαρή”, κυνική της μορφή σαφώς δεν είναι πλέον στην ημερήσια διάταξη. Παρόλο που άλλαξαν το αφήγημα και προσάρμοσαν τις στρατηγικές τους, οι ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης εξακολουθούν να επιδιώκουν ουσιαστικά τους ίδιους στόχους», αναφέρει το ENCO (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εταιρικών Παρατηρητηρίων), ένα δίκτυο οργανώσεων πολιτών και μέσων ενημέρωσης που εστιάζει στη διερεύνηση των εταιρειών και της εταιρικής ισχής.

«Θα μπορούσε να πει κανείς ότι κερδίσαμε τη μάχη των ιδεών, αλλά μόνο ένα μέρος της πολιτικής μάχης. Οι ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης παραμένουν ισχυρές, αλλά δεν ελέγχουν πλέον πλήρως το παιχνίδι», λέει η Anne Le Strat, η γυναίκα που ηγήθηκε της αλλαγής της πολιτικής για τα ύδατα, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας του μεγαλύτερου δημόσιου φορέα εκμετάλλευσης νερού, στη Γαλλία.

ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ/EUROKINISSI

Ιδιωτικοποίηση νερού: Το παράδειγμα του Παρισιού

Στις αρχές του 2023, η Λυών και το Μπορντό προστέθηκαν στη λίστα με τις γαλλικές πόλεις που έχουν επιλέξει τη δημόσια διαχείριση της υπηρεσίας ύδρευσης. Πριν από αυτές είχαν προηγηθεί το Παρίσι, η Γκρενόμπλ, το Μονπελιέ, η Νίκαια και άλλες. Για άλλη μια φορά δηλώνεται το προφανές: το νερό δεν είναι εμπόρευμα, αλλά ένα ζωτικό, κοινό αγαθό της ανθρωπότητας, η διαχείριση του οποίου πρέπει να γίνεται με δημόσιο τρόπο και μοναδικό γνώμονα το γενικό συμφέρον.

Όπως γράφει η Célia Blauel, Πρόεδρος της Eau de Paris (η δημοτική εταιρεία ύδρευσης και αποχέτευσης της γαλλικής πρωτεύουσας) και Αντιδήμαρχος Παρισιού για το περιβάλλον, τη βιώσιμη ανάπτυξη, το νερό, την ενέργεια και το κλίμα, «η επαναδημοτικοποίηση του νερού έχει οδηγήσει σε ένα δημοκρατικά εκλεγμένο συμβούλιο με μεγαλύτερη εκπροσώπηση, τα πάγια κόστη μειώθηκαν κατά 8%, 1.200 σιντριβάνια πόσιμου νερού εγκαταστάθηκαν στην πόλη και υπάρχει πρόβλεψη για τους ανθρώπους που δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς νερού, ενέργειας και στέγασης».

«Απαλλαγμένη από την πίεση των μετόχων και τη συνεχή προσπάθεια για βραχυπρόθεσμες αποδόσεις των επενδύσεων και πληρωμές μερισμάτων, η δημόσια διαχείριση του νερού εγγυάται ότι όλα τα έσοδα επανεπενδύονται στην υπηρεσία και ότι οι αποφάσεις βασίζονται σε μια μακροπρόθεσμη προσέγγιση, έχοντας κατά νου το βέλτιστο συμφέρον των σημερινών και μελλοντικών γενεών».

Η χώρα που υπήρξε πρωτοπόρος στην ιδιωτικοποίηση του νερού (και συνταράσσεται τώρα από διεκδικήσεις για το συνταξιοδοτικό) επιλέγει τον δρόμο της επαναδημοτικοποίησης. Εμείς;