ΛΕΣ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΣΟΥ ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΜΕ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ; ΜΑΘΕ ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΗΘΙΚΟ

Μια φιλοσοφική προσέγγιση επισημαίνει ότι για αποφάσεις που μπορεί να αλλάξουν τη ζωή κάποιου δεν είναι σωστό να λέμε τη γνώμη μας κρίνοντας εξ ιδίων.

Έχεις ως χόμπι να «φοράς» στους φίλους σου τις επιλογές που θα έκανες εσύ, όταν σου ζητούν να τους βοηθήσεις με μια απόφαση σε ένα από αυτά τα θέματα που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη ζωή τους; Σύμφωνα με τον Farbod Akhlaghi, διδάκτορα φιλοσοφίας, αυτό που κάνεις είναι ανήθικο. Και δεν το λέει αυθαίρετα.

Σε άρθρο του με τίτλο «Μετασχηματιστική Εμπειρία και Δικαίωμα στην Αποκαλυπτική Αυτονομία», που δημοσιεύτηκε στο φιλοσοφικό περιοδικό Analysis του Oxford Academic, εξηγεί λεπτομερώς τι εννοεί.

Τονίζει πως κάθε άτομο έχει δικαίωμα στην «αυτοδημιουργία». Άρα, στο να αποφασίζει το ίδιο για όποια μεταμορφωτική εμπειρίας ζει. Όπως, ας πούμε, αν θα αποδεχθεί μια επαγγελματική πρόταση ή αν θα κάνει οικογένεια.

Ο Dr. Akhlaghi υποστηρίζει πως το δικαίωμα μας στην «αποκαλυπτική αυτονομία» παραβιάζεται ακόμα και όταν οι συμβουλές των φίλων και των συγγενών για αποφάσεις της ζωής μας είναι καλοπροαίρετες.

Στην περίληψη του άρθρου του αναφέρει: «Ορισμένες φορές δεν είμαστε εμείς, αλλά εκείνοι με τους οποίους διατηρούμε στενές σχέσεις που έρχονται αντιμέτωποι με δικές μας μεταμορφωτικές επιλογές: οι φίλοι, η οικογένεια, οι αγαπημένοι μας».

Και προσθέτει: «Σε αυτή τη μελέτη ρωτάω: υπό ποιες προϋποθέσεις –εάν υπάρχουν– είναι ηθικά επιτρεπτό να παρέμβουμε για να προσπαθήσουμε να αποτρέψουμε κάποιον από το να κάνει μια μετασχηματιστική επιλογή; Ορισμένες φαινομενικά εύλογες απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα αποτυγχάνουν, ακριβώς επειδή αφορούν μεταμορφωτικές εμπειρίες.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

»Υποστηρίζω ότι έχουμε ένα διακριτικό ηθικό δικαίωμα στην αποκαλυπτική αυτονομία που βασίζεται στην αξία της αυτόνομης αυτοδημιουργίας. Εάν αυτό το δικαίωμα αντισταθμίζεται, τότε θεωρώ πως είναι επιτρεπτή η παρέμβαση που μπορεί να αποτρέψει κάποιον άλλον να κάνει μια μετασχηματιστική επιλογή. Αυτή η υπό όρους απάντηση θέτει τις βάσεις για μια πολλά υποσχόμενη ηθική της μεταμορφωτικής εμπειρίας».

Η ζωή είναι βασικά δική σου υπόθεση

Όπως ξεκαθαρίζει Dr. Akhlaghi, στο επίκεντρο της θέσης του δεν είναι αυτή καθαυτή η αξία της επιλογής. Είναι η αξία της αυτόνομης λήψης αποφάσεων, «ώστε να μάθουμε ποιες θα γίνουν οι βασικές μας προτιμήσεις και αξίες». Το να αποφασίζουμε μόνοι μας ποιοι θα γίνουμε μας δίνει έναν βαθμό αυτο-συγγραφής.

«Αυτό το δικαίωμα δημιουργεί ένα σχετικό ηθικό καθήκον στους άλλους, να μην παρεμβαίνουν στην αυτόνομη αυτο-δημιουργία μας».

Η εξαίρεση στον κανόνα είναι η παρέμβαση στη μετασχημαστική επιλογή άλλου, όταν τίθεται θέμα ανταγωνιστικών ηθικών λόγων. Δηλαδή, να προκληθεί κακό σε άλλους.

«Η ικανότητα να βλέπουμε ότι το άτομο που γίναμε είναι προϊόν αποφάσεων που λάβαμε για τον εαυτό μας είναι πολύ σημαντική. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί λόγοι, για τους οποίους μπορεί να επιδιώξουμε να επέμβουμε. Κάποιοι είναι εγωιστικοί, άλλοι καλοπροαίρετοι. Όποιο κι αν είναι το κίνητρό μας, μπορεί να προκαλέσουμε σημαντική ζημιά ακόμα και στους ανθρώπους που αγαπάμε περισσότερο.

»Το δικαίωμα στην αποκαλυπτική αυτονομία κινδυνεύει να παραβιαστεί, εάν κάποιοι επιχειρήσουν να συμβουλεύσουν τους φίλους για μια συγκεκριμένη πορεία δράσης. Το να προσφέρει κάποιος λόγους, επιχειρήματα ή αποδείξεις σαν να βρίσκεται σε προνομιακή θέση δεν σέβεται το ηθικό τους δικαίωμα στην αποκαλυπτική αυτονομία».

Προτείνει ότι όσο πιο πιθανό είναι μια επιλογή να επηρεάσει τη βασική ταυτότητα και τις αξίες κάποιου, τόσο ισχυρότεροι είναι οι ηθικοί λόγοι που απαιτούνται για την παρέμβαση στις αποφάσεις του.

«Κατά συνέπεια, το να συμβουλεύεις έναν φίλο για το αν θα φάει ένα cheeseburger ή όχι είναι ευκολότερο να δικαιολογηθεί, από το να τον συμβουλέψεις αν πρέπει να πάει στο πανεπιστήμιο».