ΞΕΧΑΣΕ Ο,ΤΙ ΗΞΕΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ

Η εμμηνόπαυση είναι μέχρι σήμερα εν πολλοίς ένα από τα «τυφλά σημεία» της ιατρικής. Σε τι διαφέρει από την κλιμακτήριο; Πού οφείλονται τα συμπτώματα; Και ποιοι είναι τελικά οι κίνδυνοι από την ορμονοθεραπεία;

Η εμμηνόπαυση είναι ένα βιολογικό γεγονός που συνδέεται με τη γήρανση. Δεν είναι ασθένεια. Ούτε λόγος για να ντρέπεται μια γυναίκα. Βέβαια, δεν φταίμε απαραίτητα εμείς που αποφεύγουμε ακόμα και την αναφορά της λέξης.

Πέραν της πατριαρχίας (φευ), ένα μερίδιο ευθύνης το έχει και η ιατρική κοινότητα, που δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το θέμα. Δεν το λέω εγώ αυτό. Το λένε επιστήμονες στους New York Times, που εξηγούν γιατί η εμμηνόπαυση είναι «ένα από τα μεγάλα “τυφλά σημεία” της ιατρικής».

Πώς γράφαμε πρόσφατα ότι εδώ και 75 χρόνια δεν έχει αλλάξει το εργαλείο με το οποίο γίνεται η γυναικολογική εξέταση; Έτσι και με τις ελλιπείς γνώσεις για την εμμηνόπαυση: φαίνεται πως διαχρονικά είναι πολλοί αυτοί που πιστεύουν πως οι γυναίκες μπορούμε να αντέξουμε τα πάντα, ακόμα και τον πόνο. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη εξέταση που να δείχνει με βεβαιότητα αν είμαστε σε εμμηνόπαυση (τα επίπεδα της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης, που αυξάνονται καθώς μειώνεται η ωορρηξία, δεν θεωρούνται πια ακριβής δείκτης), όπως δεν υπάρχει καθιερωμένη θεραπεία των συμπτωμάτων. Που πλήττουν το 85% των γυναικών.

Αυτό που υπάρχει εδώ και δεκαετίες είναι η ορμονοθεραπεία. Μόνο που κανείς δεν βάζει το χέρι του στη φωτιά για το αν αυξάνει τους κινδύνους για προβλήματα υγείας σε όλες τις ηλικίες. Κάτι που είχε αποκαλύψει έρευνα που είχε δημοσιευθεί το 2002. Έκτοτε, βέβαια, υπάρχουν δεκάδες δημοσιεύσεις που καταλήγουν στο ότι «στις γυναίκες κάτω των 60 χρόνων τα οφέλη υπερτερούν των κινδύνων».

Τι ισχύει τελικά για όλα αυτά;

Μπερδεύουμε την προεμμηνόπαυση με την εμμηνόπαυση

Πήραμε τη βοήθεια του National Geographic για να αποδώσουμε όσο πιο απλά γίνεται μια ακόμα άγνωστη διαδικασία. Όταν γεννιέται μια γυναίκα, έχει στις ωοθήκες της τα ωάρια που θα χρειαστεί στη ζωή της. Γύρω από αυτά υπάρχουν κοκκιώδη κύτταρα που παράγουν ορμόνες, κυρίως οιστρογόνα (ορμόνες που σχετίζονται με την αναπαραγωγή).

Στη μέση ηλικία, καθώς τα ωάρια γίνονται λιγότερα και λιγότερο βιώσιμα, η παραγωγή οιστρογόνων  μειώνεται. Μοιραία απελευθερώνονται λιγότερο συχνά ωάρια. Έτσι οι γυναίκες αρχίζουν να έχουν «ακανόνιστους» έμμηνους κύκλους. Όταν οι κύκλοι δεν εμφανίζονται πια, λέμε πως έχουμε εμμηνόπαυση. Δεν έχουμε. Έχουμε προεμμηνόπαυση (ή κλιμακτήριο).

iStock

Εμμηνόπαυση έχουμε όταν δεν υπάρχει έμμηνος ρήση για έναν χρόνο. Για την ακρίβεια, ο όρος υποδηλώνει τη στιγμή που τα επίπεδα των οιστρογόνων έχουν πέσει τόσο χαμηλά, ώστε η ωορρηξία και η έμμηνος ρύση παύουν οριστικά. Κάτι που συμβαίνει συνήθως στη δεκαετία από τα 45 έως τα 55 χρόνια. Υπάρχουν, βέβαια, και γυναίκες που ζουν αυτό το τέλος νωρίτερα.

Κράτα πως τα συμπτώματα που συνδέονται με την εμμηνόπαυση τα προκαλούν οι αλλαγές στα ορμονικά επίπεδα και όχι η απόλυτη πτώση.

Τα συμπτώματα εμφανίζονται ή εντείνονται συνηθέστερα στο τελευταίο στάδιο της προεμμηνόπαυσης. Κατά το National Institute of Aging, μπαίνουμε στην προεμμηνόπαυση νωρίτερα, όταν προκύπτουν αλλαγές στον έμμηνο κύκλο, οπότε μπορεί να έχουμε κάποιο ή κάποια από τα εξής συμπτώματα:

• εξάψεις,
• αϋπνία,
• νυχτερινή εφίδρωση,
• μείωση της μυϊκής μάζας
• ψυχοσυναισθηματική αστάθεια,
• κολπική ξηρότητα.

Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Δεν υπάρχει αποκωδικοποίηση για όλα.

Στις εξαιρέσεις είναι οι εξάψεις, που σύμφωνα με ερευνητές του University of Arizona και του University of North Carolina, οφείλονται στη μείωση των οιστρογόνων στον υποθάλαμο του εγκεφάλου, που προκαλεί μεγέθυνση ορισμένων νευρώνων. Αυτό αναστατώνει τμήματα της συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου, τα οποία εμπλέκονται στη ρύθμιση της θερμοκρασίας μας.

Η ανακάλυψη της αιτίας που προκαλούνται οι εξάψεις έχει ανοίξει την έρευνα για νέες, μη ορμονικές θεραπείες: δηλαδή, για τη δημιουργία φαρμάκου που μπλοκάρει τις συνέπειες της μείωσης οιστρογόνων στους νευρώνες οι οποίοι ρυθμίζουν τη θερμοκρασία μας. Στην παρούσα φάση, η μη ορμονική θεραπεία εξετάζεται από τον αμερικανικό FDA. Στις δοκιμές φάνηκε να μειώνει τις εβδομαδιαίες εξάψεις, κατά 45%.

Από την κλιμακτήριο μέχρι τη μετεμμηνόπαυση

Η κλιμακτήριος ή προεμμηνόπαυση είναι φάση που μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 8 χρόνια. Η διάρκεια εξαρτάται από τον τρόπο που ζούμε, τις συνήθειές μας, π.χ. αν καπνίζουμε, τη φυλή και την εθνικότητα.

Στο μεσοδιάστημα, ποικίλει σημαντικά σε κάθε γυναίκα η παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης, δύο ορμονών που παράγονται από τις ωοθήκες. Για αυτό και κάθε γυναίκα επηρεάζεται διαφορετικά από όσα συμβαίνουν καθώς το σώμα αρχίζει να χρησιμοποιεί διαφορετικά την ενέργεια του.

Στις αλλαγές που προκύπτουν ανήκει αυτή στα λιποκύτταρα, που έχει ως συνέπεια να παίρνουμε πιο εύκολα βάρος, ενώ δεν αποκλείονται οι αλλαγές στην υγεία των οστών ή της καρδιάς, στο σχήμα του σώματος και τη σύστασή του.

Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, επίσης, είναι διαφορετική για κάθε γυναίκα και προκύπτει σε συνεργασία με γιατρό.

Μετά την εμμηνόπαυση, έρχεται η φάση της μετεμμηνόπαυσης, όταν γινόμαστε πιο ευάλωτες στις καρδιακές παθήσεις και την οστεοπόρωση.

Οι γιατροί συνιστούν υγιεινή διατροφή, άσκηση και λήψη ασβεστίου, ώστε να βοηθήσουμε τα οστά μας να ανταποκριθούν στις προκλήσεις.

Τι έχει διευκρινιστεί έως τώρα

Στις ΗΠΑ υπάρχει η επιδημιολογική έρευνα Study of Women's Health Across the Nation (SWAN), που έχει παρακολουθήσει περίπου 3.000 γυναίκες από το 1994. Μεταξύ των ανακαλύψεών της είναι ότι οι γυναίκες με συχνές, επίμονες εξάψεις διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο. Όπως και ότι κατά τη μετάβαση, το λίπος αυξάνεται, ακόμα και αν δεν αυξηθεί το συνολικό βάρος.

Ως προς την εξήγηση για τις δυσκολίες που προκύπτουν στον ύπνο, προτάθηκε πως φταίει η μετατόπιση των επιπέδων της αναπαραγωγικής ορμόνης προγεστερόνης, που παίζει τέτοιο ρόλο.

Στα των αλλαγών διάθεσης, εξακολουθεί να μην είναι σαφές εάν πρόκειται για κάτι που οφείλεται άμεσα στις ορμόνες, στη θλίψη για την απώλεια της γονιμότητας ή κάπου άλλου (π.χ. στο ότι δεν μπορούμε να κοιμηθούμε από τις εξάψεις).

Ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή οφείλεται στην αραίωση του ιστού, που είναι συνέπεια της μείωσης των οιστρογόνων. Μαζί με την παρόμοια ξηρότητα στην ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα, το φαινόμενο είναι γνωστό ως το «ουρογεννητικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης». Τα συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με κολπική ενυδατική κρέμα ή με οιστρογόνα που χορηγούνται κολπικά, τα οποία φαίνεται να είναι ασφαλέστερα από τις συστηματικές ορμόνες.

Τελικά, είναι επικίνδυνη η ορμονοθεραπεία;

Πολλοί γιατροί φοβούνται να συνταγογραφήσουν ορμονοθεραπεία για την εμμηνόπαυση λόγω των ευρέως δημοσιευμένων αποτελεσμάτων το 2002 από την Πρωτοβουλία για την Υγεία των Γυναικών (Women’s Health Initiative), που διαπίστωσαν αυξημένους κινδύνους καρδιακών παθήσεων, καρκίνου του μαστού και εγκεφαλικού για γυναίκες που λαμβάνουν οιστρογόνα και προγεστερόνη – ειδικά μετά την εμμηνόπαυση.

Ωστόσο, αυτή η μελέτη δεν σχεδιάστηκε για να προσδιορίσει εάν οι νεότερες γυναίκες με τα συμπτώματα ωφελούνται από τη θεραπεία (στη μελέτη πήρε μέρος μικρό δείγμα). Μεταγενέστερες επαναξιολογήσεις των ευρημάτων του WHI απέρριψαν το συμπέρασμα.

Έχει διαπιστωθεί ότι εάν μια γυναίκα είναι κάτω των 60 ετών και εντός 10 ετών από την έναρξη της εμμηνόπαυσης, τα οφέλη της ορμονικής θεραπείας τείνουν να υπερτερούν των κινδύνων. Κάτι που μπορεί να μην ισχύει για όσες έχουν ιστορικό καρκίνου του μαστού, καρκίνου της μήτρας, ηπατικής νόσου, καρδιακής νόσου, εγκεφαλικού επεισοδίου, θρόμβων αίματος ή καπνίζουν.

Άρα, μιλάμε πάντα με τον γιατρό μας για ό,τι κάνουμε. Δεν παίρνουμε πρωτοβουλίες.