ΑΝΑΠΗΡΙΑ & ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ: ΔΥΟ ΤΑΙΝΙΕΣ ΧΩΡΙΣ ΤΑΜΠΟΥ

Αρκούν δυο ταινίες για να καταρρίψουμε τα στερεότυπα μιας ολόκληρης κοινωνίας για την αναπηρία και τη σεξουαλικότητα; Σίγουρα όχι, αλλά είναι μια αρχή.

Δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό μου, μέχρι που διάβασα την ανάρτηση του Παναγιώτη σε ένα κοινωνικό δίκτυο. «Στην Ελλάδα, τα άτομα που έχουν γεννηθεί με αναπηρία δεν επιτρέπεται να ενηλικιωθούν», έγραφε ο φίλος μου, άτομο και ο ίδιος με κινητική αναπηρία.

Είχε δίκιο. Η σεξουαλική ζωή των ατόμων με αναπηρία παραμένει θέμα ταμπού, όχι μόνο στην Ελλάδα, παντού. Αν και αναγνωρίζουμε τα ίσα δικαιώματά τους στον εργασιακό χώρο, αν και στον κοινωνικό μας περίγυρο υπάρχουν άτομα με κάποιας μορφής αναπηρία, συχνά δυσκολευόμαστε να τα δούμε ως σεξουαλικές οντότητες.

«Το πιο συνηθισμένο στερεότυπο που συνοδεύει την αναπηρία θέλει τα ΑμεΑ να είναι είτε ασεξουαλικά, είτε ανίκανα, είτε να έχουν σημαντικότερα θέματα να ασχοληθούν». Δεν είναι λόγια δικά μου, αλλά ανθρώπων που ζουν με αναπηρία, φροντιστών τους και ειδικών.

Η σεξουαλικότητα αποτελεί μέρος της ανθρώπινης φύσης και η δυσκολία ή η άρνησή μας να την αποδεχτούμε δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Μάλιστα, από το 2008, έχει τεθεί σε ισχύ η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, όπου γίνεται ρητή αναφορά στο δικαίωμά τους στη σεξουαλική ζωή.

Μέσα στις πολύωρες κουβέντες μας με τον Παναγιώτη για το πόσο αναγνωρίζουμε και στηρίζουμε το δικαίωμα των ΑμεΑ στη σεξουαλική έκφραση ως άτομα, ως κοινωνία, ως πολιτεία, μπλέχτηκαν οι ταινίες και ο τρόπος που αποτυπώνουν την πανανθρώπινη ανάγκη για επαφή. Το βελγικό «Έλα όπως είσαι» (Come as you are, 2011) και τα «Μαθήματα ενηλικίωσης» (The Sessions, 2012), ταινίες βασισμένες σε πραγματικά γεγονότα, μονοπώλησαν τη συζήτησή μας.

Για την πρώτη, το «Έλα όπως είσαι», γιατρός που εργάζεται σε κέντρο αποκατάστασης μού είχε αναφέρει: «Ο κινηματογράφος έχει λύσει τα θέματα αυτά, η κοινωνία πάλι όχι». Η ταινία περιγράφει το road trip τριών φίλων με διαφορετική αναπηρία σε έναν προσβάσιμο για εκείνους οίκο ανοχής. Σκοπός τους να αποκτήσουν την πρώτη σεξουαλική τους εμπειρία.

Το σενάριο βασίζεται στην ιστορία του Asta Philpot, ακτιβιστή για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, ο οποίος πάσχει από αρθρογρύπωση (μια συγγενή νευρομυϊκή πάθηση, που χαρακτηρίζεται από περιορισμένη κίνηση σε δύο ή περισσότερες αρθρώσεις και ακαμψία).

«Όταν έβγαινα με τους φίλους μου, γυναίκες με πλησίαζαν και με ρωτούσαν αν περνάω καλά. Με αντιμετώπιζαν ως παιδί. Κάποτε μου είπαν: “Είναι ωραίο που σου επιτρέπουν να περάσεις το βράδυ σου έξω”. Η κουλτούρα της θυματοποίησης είναι κάτι που συχνά αντιμετωπίζουμε οι άνθρωποι με αναπηρία. Ελπίζω η ταινία να αλλάξει την αντίληψη που υπάρχει για εμάς, γιατί κι εμείς –όπως όλοι– μπορούμε να έχουμε ερωτικές σχέσεις και να αποκτήσουμε οικογένεια», έχει δηλώσει.

«ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΝΑ ΕΝΗΛΙΚΙΩΘΟΥΝ».

Βασική ιδέα για τη δημιουργία της δεύτερης ταινίας υπήρξε το αυτοβιογραφικό δοκίμιο «On Seeing a Sex Surrogate», του δημοσιογράφου και ποιητή Mark O'Brien, που δημοσιεύτηκε το 1990 στο περιοδικό Sun.

Σε ηλικία έξι ετών ο O'Brien έμεινε παράλυτος από τον ιό της πολιομυελίτιδας και χρειάστηκε να περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του μέσα σε έναν «σιδερένιο πνεύμονα» (αναπνευστήρα αρνητικής πίεσης). Στα 38 του χρόνια αποφάσισε να «χάσει την παρθενιά του» και προσέλαβε «σεξουαλική βοηθό» (sex surrogate).

Η ταινία «Μαθήματα ενηλικίωσης» εξιστορεί τις σκέψεις, τους προβληματισμούς και τα συναισθήματα του Μark, καθώς και την πορεία της σχέσης αυτών των δύο ανθρώπων. Ο John Hawkes υποδύεται τον Mark και η βραβευμένη με Όσκαρ Helen Hunt τη σεξουαλική βοηθό, Cheryl Cohen Greene.

«Ήθελα να με αγαπήσουν. Ήθελα να με κρατήσουν, να με χαϊδέψουν, να με εκτιμήσουν. Αλλά το μίσος προς τον εαυτό μου και ο φόβος μου ήταν έντονα. Αμφέβαλα για το αν άξιζα να αγαπηθώ. Τα ματαιωμένα σεξουαλικά μου συναισθήματα έμοιαζαν με μια ακόμη τιμωρία ενός σκληρού θεού», έγραφε ο O'Brien στο αρχικό του κείμενο.

Και οι δύο ταινίες καταρρίπτουν στερεότυπα και προβληματίζουν, χωρίς να ψυχοπλακώνουν ή να γίνονται διδακτικές. Τα μηνύματα αισιοδοξίας δεν λείπουν από καμία.

Είναι ταινίες που «μιλούν» για τη ανθρώπινη φύση, την ανθρώπινη πίστη, την επιθυμία για στοργή.

Ταινίες που σπάνε ισχυρά ταμπού, με «όπλα» την ευαισθησία και το χιούμορ, και που δεν αντιμετωπίζουν την αναπηρία ως το μοναδικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τους ήρωες. Ταινίες που βοηθούν ακόμα και έναν μη ανάπηρο να συμμεριστεί –στον βαθμό που είναι εφικτό κάτι τέτοιο– την προσπάθεια που χρειάζεται να καταβάλει το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού, που ζει με κάποια μορφή αναπηρίας, για να διεκδικήσει το αυτονόητο, το δικαίωμα σε ένα χάδι, ένα φιλί, μια επαφή.