4 ΜΕΓΑΛΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΠΟΥ ΕΚΑΝΑΝ ΤΕΧΝΗ ΑΠΟ ΠΟΔΗΛΑΤΑ
Ποδήλατα ή εξαρτήματά τους έγιναν στα χέρια μεγάλων δημιουργών πρώτη ύλη για φημισμένα έργα τέχνης.
Ψάχνοντας πριν από κάποια χρόνια εναλλακτικούς και πιο «πράσινους» τρόπους να μετακινούμαι, μπήκε στη ζωή μου ένα υπέροχο σπαστό ποδήλατο. Κάθε πρωί φορούσα το ντιζαϊνάτο κράνος μου, γιατί πάνω απ’ όλα η ασφάλεια, πήγαινα μέχρι τον σταθμό του τρένου, δίπλωνα το ποδήλατο με δυο κινήσεις, το φόρτωνα στο τελευταίο βαγόνι, στηριζόμουν πάνω του και διάβαζα χαλαρή το βιβλίο μου κατά τη διάρκεια του 50λεπτου ταξιδιού μου, ενώ οι συνεπιβάτες μου με κοίταζαν σαν εξωγήινη. Ήταν από τις λίγες περιόδους στη ζωή μου που κατάφερνα να διαβάσω περίπου 5 βιβλία τον μήνα, πράγμα αδιανόητο αν αναλογιστεί κανείς ότι μέχρι τότε ο ελεύθερος χρόνος που αφιέρωνα στο διάβασμα περιοριζόταν στα 2 λεπτά το βράδυ πριν με πάρει ο ύπνος.
Σε αυτό το σημείο να πω ότι από 18 χρονών οδηγώ και γενικά δύσκολα θα άλλαζα την άνεση του αυτοκινήτου μου, ειδικά σε μια χώρα όπου δυστυχώς –λόγω έλλειψης παιδείας– οι αστικοί ποδηλάτες θεωρούνται από πολλούς γραφικοί και επικίνδυνοι. Ωστόσο, αυτό το ποδήλατο δεν ήταν μόνο ένας πολύ πιο οικονομικός τρόπος μετακίνησης, αλλά μου έδινε παράλληλα την ευκαιρία να απολαύσω την πόλη μου με άλλο μάτι –όχι εκείνο του μποτιλιαρίσματος– ενώ ήταν και απίστευτα στιλάτο.
Ο συνδυασμός των ίσιων γραμμών, των τροχών, των καμπύλων έδινε πάντα στα ποδήλατα μια αίσθηση εικαστική. Δεν είναι λοιπόν άξιο απορίας που το ποδήλατο προσέλκυσε το ενδιαφέρον μερικών από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Άλλοι το ενσωμάτωσαν στα έργα τους αυτούσιο, άλλοι χρησιμοποίησαν κάποια από τα μέρη του.
Από τις αρχές του 20ού αιώνα, τεράστια ονόματα της τέχνης όπως ο Picasso και ο Duchamp έδωσαν μέσα από τη δημιουργική τους ματιά μια δεύτερη ζωή στο ποδήλατο, εισάγοντας και τη λογική των readymades, γεγονός που άσκησε μεγάλη επίδραση στην μεταπολεμική τέχνη. Σας παρουσιάζουμε τέσσερα από τα αγαπημένα μας και σημαντικότερα έργα τέχνης με πρωταγωνιστή το ποδήλατο, όχι ως θέμα αλλά ως πρώτη ύλη.
Marcel Duchamp: Τροχός ποδηλάτου, 1913
Ο Marcel Duchamp ήταν από τους πρωτοπόρος του Ντανταϊσμού, καλλιτεχνικού κινήματος που ξεκίνησε περίπου το 1915 και κράτησε μέχρι το 1920. Στόχος των ντανταϊστών ήταν να προκαλέσουν και να σκανδαλίσουν με τις μηδενιστικές του αντιλήψεις, απορρίπτοντας τη λογική και την αισθητική της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας.
Ο «Τροχός ποδηλάτου» φτιάχτηκε το 1913 και είναι ένα από τα «Readymades» του Duchamp, μιας σειρά με καθημερινά αντικείμενα τα οποία μετακίνησε ή ένωσε σε έναν παράδοξο συνδυασμό, ως αντίδοτο σε ό,τι θεωρούσε επιτηδευμένη τέχνη, τέχνη που έχει σκοπό απλά να ικανοποιεί το μάτι. Πρόκειται για ένα από τα πιο διάσημα έργα του, μαζί με το περιβόητο «Σιντριβάνι», έναν πορσελάνινο ουρητήρα που έγραφε πάνω «R. Mutt 1917».
Pablo Picasso: Κεφάλι ταύρου, 1942
Μια από τις σημαντικότερες καλλιτεχνικές προσωπικότητες όλων των εποχών, ο Pablo Picasso δεν περιορίστηκε στη ζωγραφική αλλά ασχολήθηκε και με την γλυπτική, τη χαρακτική, την ποίηση και την σκηνογραφία. Με τεράστια ποικιλομορφία στα έργα του και τεχνοτροπίες που επηρεάστηκαν και επηρέασαν πολλά διαφορετικά καλλιτεχνικά κινήματα, ενώ μαζί με τον Georges Braque συνίδρυσε το κίνημα του κυβισμού.
Το «Κεφάλι ταύρου» είναι έργο του 1942, ένα γλυπτό από αντικείμενα που βρήκε στον δρόμο: μία σέλα και ένα τιμόνι ποδηλάτου. Όπως είπε και ο ίδιος, «...στη στιγμή ενώθηκαν στο μυαλό μου. Η ιδέα ενός κεφαλιού ταύρου μου ήρθε πριν προλάβω να σκεφτώ. Το μόνο που έκανα ήταν να τα ενώσω μεταξύ τους... Αλλά αν δεις μόνο το κεφάλι του ταύρου και όχι την σέλα και το τιμόνι που το σχηματίζουν, το γλυπτό χάνει την επίδρασή του». Το έργο εκτέθηκε στο Παρίσι το 1942. Το κοινό σοκαρίστηκε με τα νέα έργα του Picasso και μετά από διαμαρτυρία το «Κεφάλι Ταύρου» –που στην έκθεση ονομαζόταν «Σέλα ποδηλάτου»– αποσύρθηκε.
Jean Tinguely: Cyclograveur, 1960
O Jean Tinguely ήταν Ελβετός γλύπτης, γνωστός για τα κινητικά έργα τέχνης του, μηχανές-γλυπτά που ονόμαζε metamatics. Θεωρείται ένας από τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, με έντονες επιρροές από το κίνημα του ντανταϊσμού. Κύριο χαρακτηριστικό του έργου του ήταν η διακωμώδηση των αυτοματισμών και της υπερπαραγωγής υλικών αγαθών, μέσω της κατασκευής μηχανών με εικαστικό χαρακτήρα που σκοπό είχαν να προσελκύσουν το ανθρώπινο ένστικτο για παιχνίδι.
Το «Cyclograveur» είναι μια μηχανή ζωγραφικής φτιαγμένη από παλιές ρόδες, αλυσίδες και σέλα ποδηλάτου, γραφομηχανές και ξυπνητήρια. Σχεδίαζε αφηρημένα μοτίβα σε χαρτί, ενώ ταυτόχρονα παρήγαγε περίεργους ήχους. Με παιχνιδιάρικη διάθεση και μαύρο χιούμορ, ο Tinguely επικοινωνούσε με τον θεατή μέσω της διαδραστικής μηχανής-γλυπτού, καλώντας τον να κάνει πετάλι ώστε να κινηθεί η μηχανή. Ο Tinguely έστησε στην Biennale του Παρισιού το 1959 την πρώτη μηχανή ζωγραφικής, η οποία δημιούργησε περίπου 40.000 διαφορετικά σχέδια για τους επισκέπτες της έκθεσης.
Ai Weiwei: Forever, 2003
Ο Ai Weiwei είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος Κινέζος καλλιτέχνης και ακτιβιστής. Γεννήθηκε στο Πεκίνο, το 1957. Ένθερμος υποστηρικτής της καλλιτεχνικής ελευθερίας και ελευθερίας του λόγου –και γνωστός για τις επικρίσεις του προς την κινεζική κυβέρνηση σχετικά με το έλλειμα δημοκρατίας και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων– δημιουργεί έργα που κρύβουν έντονους συμβολισμούς και κριτική διάθεση, παρότι μοιάζουν μινιμαλιστικά.
Ο Ai Weiwei δημιούργησε το πρώτο του γλυπτό από τη σειρά «Forever» το 2003 με 42 ποδήλατα μάρκας Yongjiu, που σημαίνει «για πάντα», εν μέρει ως αναγνώριση του ξεχασμένου ρόλου του ποδήλατου στην Κινεζική κοινωνία αλλά και ως φόρο τιμής στον «Τροχό ποδηλάτου» του Duchamp. Τα έργα από τη σειρά «Forever» έχουν εγκατασταθεί σε πολλές πόλεις ανά τον κόσμο, σε διάφορες παραλλαγές, κυρίως ως προς τον αριθμό των ποδηλάτων που έχουν χρησιμοποιηθεί. Στο Τορόντο η εγκατάσταση περιλάμβανε 3.144 ποδήλατα, ενώ το 2014 στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία, 1.179 ποδήλατα δημιούργησαν μια κατασκευή σε μορφή τούνελ.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
