ΓΙΑΤΙ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΣΗΜΑΣΙΑ

Τι γίνεται όταν χρησιμοποιούμε καταχρηστικά και με λάθος τρόπο λέξεις που σχετίζονται με την ψυχική υγεία, όπως τραύμα, gaslighting, ναρκισσισμός, καταθλιπτικός;

Μολονότι δεν φημίζομαι για την ψυχραιμία μου (αλλά μάλλον για την έλλειψη της), δεν υπάρχουν πολλά που να μπορούν να εκτοξεύσουν την πίεσή μου από τα φυσιολογικά επίπεδα στα όρια εμφράγματος, όσο τα κλισέ των δελτίων ειδήσεων. Ιδιαίτερα σε θέματα που είναι σκληρά, αδιανόητα και δοκιμάζουν την ανθρώπινη φύση – και τον ανθρώπινο εγκέφαλο, που αδυνατεί να διαχειριστεί τα δεδομένα.

Παράδειγμα: Ο θάνατος ενός παιδιού. Φράσεις όπως «τραγωδία στην τάδε πόλη» και «τραγική φιγούρα η μάνα» ως πρώτες αναφορές στην είδηση κατ’ εμέ θα έπρεπε να τιμωρούνται με αυτεπάγγελτη δίωξη εισαγγελέα. Μαζί και το «ράγισαν καρδιές» και όσα άλλα αδιάφορα και κενά από συναισθήματα ακούμε, για εξελίξεις που είναι συνταρακτικές.

Σε ό,τι αφορά τα εγκλήματα, αν υπήρχε πρόστιμο –έστω 1 ευρώ– για κάθε «συγκλονισμένη η τοπική κοινωνία» και για κάθε «δεν είχε δώσει δικαιώματα», δεν θα είχαμε χρέος ως χώρα. Το ελάχιστο που μπορούν να κάνουν όσοι γράφουν και μεταφέρουν ειδήσεις είναι να δείχνουν τον ελάχιστο σεβασμό σε αυτό που έχουν μπροστά τους. Πάντα είναι χρήσιμο να χρησιμοποιούν και σωστά τις λέξεις. Βέβαια, αν το κάναμε όλοι αυτό, ενδεχομένως να είχαμε λύσει βασικά προβλήματα της ζωής μας.

Πώς αποδυναμώνουμε τις λέξεις

Αντ’ αυτού, λέμε «το μαγαζί που παρήγγειλα δεν είχε το αγαπημένο μου φαγητό κι έπαθα κατάθλιψη» με εκνευριστική –για όσους ταλαιπωρούνται από τη ψυχική νόσο– άνεση. Κατηγορούμε για bullying όποιον λέει κάτι που δεν μας αρέσει (άσχετα από το αν δεν έχει την παραμικρή σχέση με εκφοβισμό), ενίοτε και για πλάκα. Εύκολα λέμε και ότι κάποιος μας προκαλεί τραύμα, για τους πλέον αστείους λόγους.

Έτσι, όροι που είναι σημαντικοί για τη ψυχική μας υγεία έχουν εξελιχθεί σε «ασαφείς λέξεις», όπως εξηγεί το Yale Center for Emotional Intelligence. To κέντρο εκπαίδευσης αναγνώρισης, κατανόησης, επισήμανσης, έκφρασης και ρύθμισης των συναισθημάτων μας «έως την υλοποίηση ενός στόχου» διευκρινίζει πως όσες λέξεις χρησιμοποιούμε λανθασμένα και υπερβολικά γίνονται ασαφείς.

Τις αποδυναμώνουμε, τις ευτελίζουμε, κι έτσι όταν βγαίνουν από τα χείλη ανθρώπων που όντως βιώνουν σχετικές συνθήκες, ενδεχομένως αυτοί να μην γίνονται κατανοητοί ή πιστευτοί. Σίγουρα δυσκολεύεται η ξεκάθαρη επικοινωνία, ενώ σε βάθος χρόνου αυξάνονται όσοι τις χρησιμοποιούν λάθος, όπως μειώνονται όσοι τις λένε για να εκφραστούν με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια επί των όσων νιώθουν.

iStock

Οι ειδικοί, λοιπόν, ενημέρωσαν πως το σύστημά τους χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 4.000 σχολεία σε όλον τον κόσμο. Έχει διαπιστωθεί ότι «η διδασκαλία συναισθηματικών δεξιοτήτων ήδη από την προσχολική ηλικία οδηγεί σε θετικά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της υγιούς επικοινωνίας και της σχεσιακής ευημερίας».

Μέσω της Washington Post θέλησαν να αποκαταστήσουν την τάξη, δίνοντας την ερμηνεία των επικρατέστερων όρων που χρησιμοποιούμε λάθος. Πρόσθεσαν και τις πιθανές συνέπειες της εσφαλμένης χρήσης τους.

Τραύμα

«Οι άνθρωποι βιώνουν τραυματικά γεγονότα. Πολλοί χρησιμοποιούν τη λέξη τραύμα πολύ επιπόλαια, για να περιγράψουν γεγονότα της ζωής που τους κάνουν να νιώθουν άβολα ή που τα αντιλαμβάνονται ως αρνητικά. Ακούμε συχνά ανθρώπους να λένε ότι έχουν τραυματιστεί. Αλλά αυτό που βιώνουν είναι στην πραγματικότητα θλίψη, στρες ή αδυσώπητο άγχος».

Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association) ορίζει το κλινικό τραύμα ως «συναισθηματική αντίδραση σε ένα τρομερό γεγονός, όπως ένα ατύχημα, ένας βιασμός ή μια φυσική καταστροφή. Αμέσως μετά το γεγονός είναι χαρακτηριστικό το σοκ και η άρνηση. Οι μακροπρόθεσμες αντιδράσεις περιλαμβάνουν απρόβλεπτα συναισθήματα, αναδρομές στο παρελθόν, τεταμένες σχέσεις, ακόμη και σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους ή ναυτία».

Όταν λοιπόν χρησιμοποιούμε τη λέξη «τραύμα» για να περιγράψουμε ένα συναίσθημα (όπως η θλίψη), μπορεί την ίδια ώρα να διαγράφουμε χρήσιμες στρατηγικές για θεραπεία και ανάρρωση. «Να εμποδίζουμε τον εαυτό μας από το να αναγνωρίσει τι μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα».

Gaslighting

Μια από τις πιο δημοφιλείς λέξεις του 2022 δίνει όνομα σε όποιον προσπαθεί να κάνει κάποιον να αμφισβητήσει την πραγματικότητά του. Πρόκειται για μορφή συναισθηματικής κακοποίησης κατά την οποία ο θύτης χρησιμοποιεί ψυχολογική χειραγώγηση για να υπονομεύσει το θύμα, κάνοντας το άτομο να αμφισβητήσει τον εαυτό του και την πραγματικότητά του. Η ανάγκη του gaslighter για έλεγχο και δύναμη σε μια σχέση είναι ένα βασικό συστατικό του gaslighting.

Μετά την εξέλιξη του όρου σε trend, χρησιμοποιείται κατά κόρον από όσους θέλουν να «στολίσουν» κάποιον που διαφωνεί μαζί τους. «Η λανθασμένη επισήμανση και ο χαρακτηρισμός μπορεί να διακόψουν την επικοινωνία. Μπορεί επίσης, να σας κάνει να πιστεύετε ότι βρίσκεστε σε μια συναισθηματικά καταχρηστική σχέση ενώ δεν είστε».

Κάτι που δεν θέλετε, αφού στις συνέπειες είναι το αίσθημα αδυναμίας, η απομόνωση, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αμφιβολία για τον εαυτό σου, η αβεβαιότητα και η δυσκολία στη να λειτουργήσεις στην καθημερινότητα σου. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για κρίσεις άγχους, κατάθλιψη και αυτοκτονικές σκέψεις.

Ναρκισσισμός

Το «είσαι νάρκισσος» το πετάμε εύκολα προς πάσα κατεύθυνση, προς ανθρώπους με υπερβολικά διογκωμένη αίσθηση του εαυτού τους, που αποζητούν την προσοχή ή/και να γίνεται μόνο το δικό τους.

Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι αδιάφοροι, εγωιστές, εγωπαθής ή πολλά άλλα. Στοιχεία που εμπεριέχονται στον όρο ναρκισσισμός, μαζί όμως με πολλά άλλα, όταν πρόκειται για ανθυγιεινή έκδοση (καθώς η υγιεινή βοηθά να έχουμε θετική αυτοεκτίμηση, να θέτουμε στόχους και να θέτουμε απαραίτητα όρια στις σχέσεις).

«Στην ακραία περίπτωση, ο νάρκισσος δεν είναι σε θέση να διατηρήσει ενσυναίσθητες ή ουσιαστικές συνδέσεις. Και η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι ένα διά βίου μοτίβο αυτών των χαρακτηριστικών σε παθολογικό σημείο. Η ένωση του ναρκισσισμού με το υγιές προσωπικό συμφέρον μπορεί να δυσκολέψει την υπεράσπιση του εαυτού σας ή την προστασία των ορίων σας, καθώς φοβάστε μην σας κρίνουν και υποχωρείτε των θέσεών σας».

Καταθλιπτικός

Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία ορίζει την κατάθλιψη ως «ακραία θλίψη ή απόγνωση που διαρκεί για περισσότερο από λίγες μέρες. Παρεμβαίνει στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής και μπορεί να προκαλέσει σωματικά συμπτώματα όπως πόνο, απώλεια ή αύξηση βάρους, διαταραχές του ύπνου ή έλλειψη ενέργειας».

Στη σύγχρονη εποχή διαπιστώνεται πως ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ουκ ολίγα δυσάρεστα συναισθήματα, που ωστόσο έχουν πολύ διαφορετικές ψυχολογικές αιτίες και θεραπείες από την κατάθλιψη. Το «απογοητευμένος», για παράδειγμα, αφορά τις ανεκπλήρωτες προσδοκίες. Το «αποθαρρημένος» την απώλεια της εμπιστοσύνης ή του ενθουσιασμού για κάτι. Το «λυπημένος» συνδέεται με την απώλεια.

Αν θέλεις να μάθεις να εκφράζεις καλύτερα το συναίσθημα, μπορείς να «κατεβάσεις» και την εφαρμογή How We Feel. Σχεδιάστηκε για να βοηθά στην αναγνώριση 144 συναισθημάτων. Διαθέτει τεχνικές που μπορούν να μας βοηθήσουν ανά πάσα στιγμή να εκφραστούμε. Έχει κερδίσει βραβείο και είναι δωρεάν.