ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΣΤΑ ΜΩΡΑ Η ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΙΣ ΟΘΟΝΕΣ

Οι γονείς ανησυχούν για το πόσες ώρες περνάνε τα παιδιά μπροστά στις οθόνες. Ξέρουν όμως τι μπορεί να προκαλέσει η έκθεση σε αυτές όταν είναι πολύ μικρά;

Η μελέτη που έκαναν επιστήμονες του Center on the Developing Child του Harvard University δεν έκανε κάποια φοβερή ανακάλυψη. Εννοώ, οι επιστήμονες δεν βρήκαν κάτι που θα προκαλέσει έκπληξη. Αυτό που κάνουν τα ευρήματα τους, όμως, είναι να θέτουν προ των ευθυνών τους εκατομμύρια γονείς. Σύμφωνα με τη δημοσίευση που έγινε στο περιοδικό JAMA Pediatrics, «η αυξημένη χρήση του χρόνου που περνά ένα παιδί μπροστά σε οθόνες κατά τη βρεφική ηλικία συσχετίζεται με φτωχότερη εκτελεστική λειτουργία όταν το παιδί γίνεται 9 ετών».

Ως δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργίας αναφέρονται οι νοητικές διεργασίες που μας δίνουν τη δυνατότητα να σχεδιάζουμε, να εστιάζουμε την προσοχή μας, να θυμόμαστε οδηγίες, να δακτυλογραφούμε κ.ά. Δεν τελείωσα εδώ. Δηλαδή, οι ερευνητές δεν τελείωσαν εδώ.

Πρόσθεσαν ότι αυτές οι δεξιότητες είναι σημαντικές για γνώσεις υψηλότερου επιπέδου, όπως η συναισθηματική ρύθμιση, η μάθηση, τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα και η ψυχική υγεία. Επηρεάζουν μάλιστα την κοινωνική, ακαδημαϊκή και επαγγελματική επιτυχία μας και τον τρόπο με τον οποίο φροντίζουμε τον εαυτό μας.

Η έρευνα βασίστηκε σε δεδομένα από το Growing Up in Singapore Towards healthy Outcomes (GUSTO), που εξέτασε γυναίκες προερχόμενες από κάθε κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης τους.

iStock

Το δείγμα περιέλαβε 437 παιδιά που υποβλήθηκαν σε ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα (τα οποία χρησιμοποιούνται για την εξέταση των νευρικών οδών των γνωστικών λειτουργιών στον εγκέφαλο) στις ηλικίες 1 μήνα, 18 μηνών και 9 ετών.

Οι γονείς ανέφεραν τον χρόνο που περνούσε κάθε παιδί μπροστά σε οθόνες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως υπήρχε συσχέτιση μεταξύ του πόσος ήταν ο χρόνος αυτός κατά βρεφική ηλικία και της προσοχής και της εκτελεστικής λειτουργίας που είχαν τα παιδιά στα 9 τους χρόνια.

«Θα χρειαστεί περαιτέρω έρευνα, για να διαπιστωθεί αν ο χρόνος που περνούσαν μπροστά στις οθόνες προκάλεσε βλάβες στην εκτελεστική λειτουργία, ή αν υπάρχουν άλλοι παράγοντες στο περιβάλλον του παιδιού που το προδιαθέτουν για περισσότερο χρόνο οθόνης και φτωχότερη εκτελεστική λειτουργία», σημειώνεται στη δημοσίευση.

Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα υποστηρίζουν τις συστάσεις που έχει δώσει η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, σύμφωνα με τις οποίες είναι χρήσιμο να κρατάμε τα παιδιά μακριά από οθόνες έως τον 18ο μήνα της ζωής τους, με εξαίρεση τη συνομιλία μέσω βίντεο.

iStock

Το πρόβλημα με τις οθόνες στη βρεφική ηλικία

Τονίζεται ότι η βρεφική ηλικία είναι περίοδος κατά την οποία ένα παιδί μπορεί να απορροφήσει γνώσεις σαν σφουγγάρι. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που δημιουργεί η χρήση της οθόνης είναι πως δεν μαθαίνουν τα μωρά κάτι από αυτές. Διαπιστώνεται ότι δεν υπάρχει υποκατάστατο για την αλληλεπίδραση, τη μοντελοποίηση και τη διδασκαλία των ενηλίκων. Πως όντως τα μωρά είναι «κοινωνικοί μαθητές».

Άρα, εάν δεν ασχοληθούμε εμείς με τα παιδιά μας, δεν μπορεί κάποιος άλλος να καλύψει αυτό το κενό, που θα τα ακολουθεί μια ζωή.

Η αδυναμία να μάθουν τα μωρά πράγματα από τις οθόνες έχει να κάνει με το γεγονός ότι δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν πληροφορίες που παρουσιάζονται σε δύο διαστάσεις (όπως στις οθόνες) και έχουν πρόβλημα να διακρίνουν τη φαντασία από την πραγματικότητα.

Σε ό,τι αφορά τη συναισθηματική ρύθμιση, τα βρέφη και τα νήπια μαθαίνουν από τους φροντιστές τους να διαμορφώνουν τον αυτοέλεγχο ή την επισήμανση των συναισθημάτων και των κατάλληλων εκφράσεων. Εφόσον φυσικά οι φροντιστές ξέρουν οι ίδιοι να προσδιορίζουν τα συναισθήματα τους και να τα επικοινωνούν σωστά.

Ακολουθεί ένα παράδειγμα: μπορείς να δώσεις σε ένα μικρό παιδί επιλογές για το τι μπορεί να κάνει όταν νιώθει θυμωμένο. Για παράδειγμα, να σταματήσει να κάνει ό,τι κάνει (κάνοντας ένα διάλειμμα) ή να πάρει βαθιές εισπνοές αντί να χτυπήσει κάποιον, συμπεριφορά που δεν τη λες ακριβώς κατάλληλη.

Παιδίατροι προσθέτουν πως η συζήτηση για τα συναισθήματα μπορεί να είναι πολύ αφηρημένη για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Γι’ αυτό και μπορεί να βοηθήσει η χρήση χρωματικών ζωνών, ώστε να μπορεί να μιλήσει για συναισθήματα. Boηθά αν ο φροντιστής μιλάει για τα δικά του.

Τι μπορεί να αντικαταστήσει τις οθόνες

Προφανώς και όταν έχεις να κάνεις χίλια πράγματα δεν είναι παράλογο να πιστεύεις πως μια οθόνη μπορεί να κρατήσει την προσοχή του παιδιού σου για λίγο, ώστε να καταφέρεις να ολοκληρώσεις τις υποχρεώσεις σου – ή έστω κάποιες από αυτές.

Οι ειδικοί εξηγούν πως αν, ας πούμε, έχουμε να διπλώσουμε τα πλυμένα ρούχα, μπορούμε να δώσουμε στο παιδί που θα κάθεται δίπλα μας να κάνει ό,τι κι εμείς (ή να νομίζει πως κάνει). Ή να το βάλουμε να καθίσει κάπου που θα είναι ασφαλές και εμείς θα μπορούμε να έχουμε συχνή οπτική επαφή.

Σε μεγαλύτερα παιδιά, υπάρχουν διαθέσιμες στρατηγικές (π.χ. μια ώρα χρήσης οθόνης, εφόσον ολοκληρώσει τα μαθήματά του). Όταν βλέπουν κάτι, το αποτέλεσμα θα είναι καλύτερο για όλους, αν είστε δίπλα και κάνετε ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο που παρακολουθεί. Όπως τι αισθάνεται ο χαρακτήρας που βλέπει ή πώς μπορεί να βοηθήσει τους φίλους του.

Αν υπάρχει κάτι που δεν πρέπει να κάνουμε, είναι να ικανοποιούμε διαρκώς τα «θέλω» των μωρών μας, που αν μη τι άλλο ξέρουν πώς να μας χειραγωγούν, ειδικά όταν είμαστε κουρασμένοι και θέλουμε κι εμείς λίγες ανάσες.