ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΚΑΙ COVID-19: ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΝ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Θεωρούνται υποκείμενα νοσήματα τα αυτοάνοσα, ώστε να μας θέτουν σε κίνδυνο για σοβαρότερη νόσηση; Είναι τα εμβόλια πραγματικά ασφαλή ή μπορεί να πυροδοτήσουν το όποιο νόσημα; Και τι πρέπει να κάνει ένας ασθενής για να προφυλαχθεί;

Τα αυτοάνοσα νοσήματα περιλαμβάνουν μια ευρεία γκάμα νοσημάτων και πλέον όλοι –ή σχεδόν όλοι– γνωρίζουμε κάποιον που πάσχει από κάτι τέτοιο. Υπολογίζεται ότι περίπου το 7% του πληθυσμού έχει επίσημη διάγνωση και αναγκάζεται να ζει με έναν «εχθρό» που άλλοτε βρίσκεται σε έξαρση και άλλοτε σε ύφεση.

Με το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού, καθώς τα δεδομένα αρχικά δεν ήταν αρκετά, αυτοί οι ασθενείς βρέθηκαν να αναρωτιούνται. Θεωρούνται τα αυτοάνοσα υποκείμενα νοσήματα; Κινδυνεύει περισσότερο κάποιος από την Covid-19;

Τι ανησυχεί τους ασθενείς με αυτοάνοσα;

Ο εμβολιασμός πυροδότησε εκ νέου τις ανησυχίες. Είναι αβλαβές το εμβόλιο ή μήπως ενεργοποιήσει το όποιο νόσημα; Η ενημέρωση ήταν πολύ ξεκάθαρη για τους ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, οι οποίοι πήραν προτεραιότητα στον εμβολιασμό. Τι ισχύει όμως για τους υπόλοιπους; Εκείνους που δεν λαμβάνουν κάποια αγωγή; Ή όσους παίρνουν άλλου είδους φάρμακα;

H Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα δημοσιοποίησε πρόσφατα τα στοιχεία έρευνας της AFPA (Alliance for Patient Access) στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με αυτή, «τα διαφορετικά και αντικρουόμενα μηνύματα για τα εμβόλια σχετικά με τον κορονοϊό μπορεί να εκθέσουν τους ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα σε κινδύνους, καθώς αφήνουν ορισμένους αβέβαιους για το πώς να προστατευτούν».

Unsplash Anshu A

5 βασικά ερωτήματα για τη σχέση αυτοάνοσων και Covid-19

Επειδή τα αυτοάνοσα νοσήματα δεν έχουν όλα την ίδια βαρύτητα, ούτε επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο όλους τους ασθενείς, η εξατομικευμένη προσέγγιση και η καθοδήγηση από τον θεράποντα γιατρό είναι πολύ σημαντικές.

O Αθανάσιος Τζιούφας, καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας ΕΚΠΑ και διευθυντής της Κλινικής Παθολογικής Φυσιολογίας του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών, απαντάει σε 5 βασικά ερωτήματα.

– Υπάρχει κίνδυνος για βαρύτερη νόσηση;

Μελέτες της διεθνούς βιβλιογραφίας έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με συστηματικά αυτοάνοσα και αυτοφλεγμονώδη, ρευματικά νοσήματα δεν αποτελούν ομάδα υψηλότερου κινδύνου για σοβαρή ή και θανατηφόρο νόσο Covid-19 συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό.

Η καθημερινή κλινική εμπειρία μας το επιβεβαιώνει. Το τμήμα μας διεξήγε μια προοπτική μελέτη παρατήρησης ασθενών με συστηματικά αυτοάνοσα και αυτοφλεγμονώδη ρευματικά νοσήματα που μολύνθηκαν με τον νέο κορονοϊό από την αρχή της πανδημίας. Η έρευνα έδειξε ότι στην πλειοψηφία των ασθενών η νόσος έχει ασυμπτωματική, ήπια ή μέτρια πορεία. Υπάρχουν περιστατικά νοσηλειών, φυσικά, αλλά τα ποσοστά είναι ίδια με αυτά του γενικού πληθυσμού. Δεν έχει βρεθεί ότι κάποιο συγκεκριμένο νόσημα επιβαρύνει περισσότερο.

Αυξημένη προσοχή πρέπει να δίνεται στους ασθενείς μεγάλης ηλικίας, με πολλαπλές συννοσηρότητες –που συχνά υπερτερούν στους ασθενείς με αυτοάνοσα– και σε αυτούς υπό ανοσοκατασταλτική αγωγή με ορισμένα φάρμακα.

ΟΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΕΙΝΑΙ ΗΠΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΙΜΕΣ ΜΕ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ.

– Ποιοι παράγοντες αυξάνουν την επικινδυνότητα;

Oι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για κακή έκβαση της Covid-19 είναι η μεγάλη ηλικία (π.χ. >65 ετών), συνήθειες όπως το κάπνισμα, συννοσηρότητες χρόνιων παθήσεων των πνευμόνων, καρδιαγγειακών παθήσεων, καθώς και το μεταβολικό σύνδρομο.

Το μεταβολικό σύνδρομο δεν είναι κάποιο αυτόνομο νόσημα. Είναι ένα σύνολο παραγόντων που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων. Οι παράγοντες είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση, τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου (και ο προδιαβήτης), χοληστερόλης ή και τριγλυκεριδίων, και το σωματικό λίπος γύρω από τη μέση. Η ύπαρξη μίας από τις παραπάνω καταστάσεις δεν σηματοδοτεί από μόνη της μεταβολικό σύνδρομο. Ο συνδυασμός όμως οποιωνδήποτε από αυτές αυξάνει τον κίνδυνο.

Σε ασθενείς με αυτοάνοσα συστηματικά νοσήματα οι παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν τη βαρύτητα και την έκβαση της νόσου είναι:

• η υψηλή ενεργότητα της νόσου,
• η προσβολή πολλαπλών οργάνων,
• η φαρμακευτική αγωγή με ορισμένα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, όπως οι υψηλές δόσεις κορτικοστεροειδών, η ριτουξιμάμπη και η μυκοφαινολική μοφετίλη.

Αντίθετα, σε ασθενείς υπό θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες έναντι κυτταροκινών, όπως παραδείγματος χάρη οι αναστολείς του παράγοντα νέκρωσης των όγκων, έχει φανεί πως η Covid-19 έχει ηπιότερη πορεία.

– Είναι ασφαλής ο εμβολιασμός;

Όλοι οι ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα θα πρέπει να εμβολιάζονται. Ο εμβολιασμός όμως είναι πιο αποδοτικός, όταν:

• η νόσος βρίσκεται σε ύφεση ή χαμηλή ενεργότητα,
• η ανοσοποίηση μέσω των νέων εμβολίων γίνεται πριν από την έναρξη ανοσοτροποποιητικής ή ανοσοκατασταλτικής θεραπείας.

Όταν ο ασθενής βρίσκεται ήδη υπό αγωγή, αυτή πρέπει να τροποποιείται ανάλογα, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού, ώστε να υπάρχει η καλύτερη απόδοση.

Στο πλαίσιο μιας ελληνικής μελέτης σχετικά με την ασφάλεια των νέων εμβολίων σε ασθενείς με ποικίλα ρευματικά νοσήματα που διεξήχθη στο τμήμα μας, φάνηκε ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν στη συντριπτική πλειοψηφία τους ήπιες, αυτοπεριοριζόμενες και συγκρίσιμες με αυτές που παρατηρήθηκαν στον γενικό πληθυσμό. Οι επιδράσεις στην ενεργότητα της νόσου ήταν ελάχιστες και παροδικές. Το όφελος από τον εμβολιασμό των ασθενών με αυτοάνοσα υπερτερεί του δυνητικού κινδύνου για παρενέργειες.

Unsplash Engin Akyurt

– Πόσο ωφελούν τα εμβόλια;

Αν και τα υπάρχοντα στοιχεία είναι περιορισμένα, φαίνεται πως το ποσοστό των λοιμώξεων μετά τον πλήρη εμβολιασμό δεν ξεπερνά το 5% σε ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα.

Μια πρόσφατη ελληνική έρευνα έδειξε ότι μόνο 1 στους 10 πλήρως εμβολιασμένους ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα χρειάστηκε νοσηλεία και οξυγονοθεραπεία. Αντίθετα, στους μη εμβολιασμένους ασθενείς, σχεδόν 3 στους 10 χρειάστηκαν υγειονομική περίθαλψη για αναπνευστική ανεπάρκεια.

Από τη δική μας εμπειρία, ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα που δεν είχαν αναπτύξει αντισώματα μετά τον αρχικό εμβολιασμό και επαναξιολογήθηκαν στους 5 μήνες, μόνο το 20% βρέθηκε να έχει αντισώματα καθυστερημένα.

Άλλοι ερευνητές βρήκαν πως 8 στους 10 ασθενείς ανέπτυξαν τελικά αντισώματα μετά την 3η δόση εμβολίου. Δεδομένου αυτών, είναι απαραίτητη και η ενισχυτική δόση.

– Πώς μπορούν να προφυλαχθούν οι ασθενείς με αυτοάνοσα;

Οι γενικές οδηγίες για τους ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα είναι ίδιες με αυτές που αφορούν τον γενικό πληθυσμό και περιλαμβάνουν όλα τα γνωστά μέτρα ατομικής προστασίας. Ειδικότερα όμως αυτοί οι ασθενείς θα πρέπει να επιδιώξουν:

• φυσική ζωή για τη βελτίωση της γενικής φυσικής κατάστασης, δηλαδή καθημερινή άσκηση, ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή και αποφυγή συναισθηματικών φορτίσεων και άγχους,
• ιατρική παρακολούθηση με βάση το νόσημα και την αγωγή που λαμβάνει ο ασθενής και τήρηση των θεραπευτικών στρατηγικών που προτείνει ο θεράπων γιατρός.