ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΤΟΥ «DR GOOGLE»

Η αναζήτηση στο ίντερνετ δεν είναι ό,τι πιο ασφαλές για τους ασθενείς με καρκίνο. Ένας γιατρός ογκολόγος εξηγεί το γιατί με βάση την επαγγελματική αλλά και την προσωπική του εμπειρία, ενώ δεν διστάζει να καταδείξει και τα θετικά του «Dr Google».

Η διάγνωση ενός καρκίνου αποτελεί ένα συγκλονιστικό γεγονός στη ζωή ενός ανθρώπου ή και μιας οικογένειας. Δυστυχώς, μετά την πανδημία Covid-19, οι διαγνώσεις του καρκίνου και μάλιστα σε πιο προχωρημένα στάδια έχουν αυξηθεί λόγω των καθυστερήσεων που υπήρξαν στα ραντεβού και τις διαγνωστικές εξετάσεις.

Όταν οι ασθενείς και οι συνοδοί τους έρχονται αντιμέτωποι με μια τόσο δύσκολη και αγχωτική κατάσταση, είναι λογικό να αναζητούν στο διαδίκτυο πληροφορίες ,άλλοτε για τη διάγνωση του καρκίνου, άλλοτε για την έκβαση της νόσου, άλλοτε για τις υπάρχουσες θεραπείες κι άλλοτε για πιθανές «εναλλακτικές» ή και «μαγικές» προσεγγίσεις.

Ο δρ. Νικόλαος Γ. Τσουκαλάς, MD, MSc, PhD, Παθολόγος – Ογκολόγος, MSc Βιοπληροφορική, Αναπληρωτής Διευθυντής στην Ογκολογική Κλινική του 401 Γ.Σ.Ν.Α., Επιστημονικός Συνεργάτης στο Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν και Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ) μάς βοήθησε, μέσα από τις γνώσεις αλλά και την εμπειρία του, να εντοπίσουμε τα λάθη και τα σωστά αυτών των διαδικτυακών αναζητήσεων για ιατρικά θέματα και ειδικότερα για τον καρκίνο.

– Σε ποιες φάσεις οι ασθενείς ψάχνουν στο διαδίκτυο πληροφορίες για τον καρκίνο;

Μερικές φορές οι άνθρωποι αναζητούν στο διαδίκτυο άμεσες και εύκολες «ιατρικές» διαγνώσεις με βάση τα συμπτώματά τους. Μπορεί, για παράδειγμα, με αφορμή ένα επίμονο βήχα να θεωρήσουν ότι πρόκειται για κάποιο «σημάδι» ενός καρκίνου πνεύμονα. Αν εξαιρέσουμε την αγωνία που θα βιώσουν, τις περισσότερες φορές χωρίς λόγο, και με την προϋπόθεση ότι θα επισκεφτούν ένα γιατρό για τη σωστή ιατρική εκτίμηση της υγείας τους και δεν θα μείνουν στην πρόχειρη διάγνωση του «Dr Google», αυτή η αναζήτηση δεν είναι επικίνδυνη. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι ίσως η πιο «αθώα» ιατρική αναζήτηση στο διαδίκτυο.

– Ποιες αναζητήσεις είναι επικίνδυνες;

Όταν πλέον έχει τεθεί η διάγνωση του καρκίνου, αλλά και σε προχωρημένα στάδια της νόσου, οι ασθενείς ή οι συνοδοί τους στην προσπάθειά τους να βρουν εναλλακτικές λύσεις ή κάποια επιπλέον ελπίδα, μπορεί να πέσουν θύματα απατεώνων. Συνήθως αυτού του είδους απατεώνες υπόσχονται «μαγικές» θεραπείες και λύσεις που δεν ισχύουν, εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη για ελπίδα των ασθενών έναντι υψηλών αμοιβών.

Το χειρότερο όμως είναι ότι δυστυχώς σε κάποιες περιπτώσεις πείθουν τους ασθενείς μας να παρεκκλίνουν από τη βασική αντικαρκινική θεραπεία που έχει συστήσει ο θεράπων γιατρός ογκολόγος ή ακόμη και να τη σταματήσουν τελείως.

– Τι κάνει έναν ασθενή να αναζητά μια «άλλη» λύση; Μήπως δεν είναι αρκετά πειστικοί οι γιατροί;

Ο κόσμος συνήθως τρομάζει στο άκουσμα της λέξης χημειοθεραπεία. Είναι λέξη που έχει στιγματιστεί ίσως και περισσότερο από τον καρκίνο. Αρκετοί ασθενείς πιστεύουν για τη χημειοθεραπεία είτε ότι δεν θα την αντέξουν είτε ότι θα καταπονήσει το σώμα τους περισσότερο από τον καρκίνο. Έτσι, μια «εναλλακτική» ή «μαγική» ή «ευκολότερη» θεραπεία μπορεί να φαντάζει σαν καλύτερη λύση.

Ωστόσο, θα πρέπει τόσο οι ασθενείς μας όσο και οι συνοδοί τους να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να προσπαθούν να διερευνήσουν σε βάθος τις διάφορες πληροφορίες που υπάρχουν σε πληθώρα και ανεξέλεγκτα ελεύθερες στο διαδίκτυο. Οι ταλαιπωρημένοι ασθενείς μας και οι οικογένειες τους δεν πρέπει να ξεχνούν τις σοφές παροιμίες του λαού μας ότι «όπου ακούμε πολλά κεράσια κρατάμε μικρό καλάθι» και ότι δεν εμπιστευόμαστε και δεν εμπιστευόμαστε αυτούς που τάζουν «λαγούς με πετραχήλια».

Επιπλέον, θα πρέπει και εμείς, οι θεράποντες γιατροί, να αφουγκραζόμαστε τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς των ασθενών μας αλλά και των συνοδών τους, δίνοντάς τους επαρκή χρόνο να μας μιλήσουν και να προσπαθούμε με ενσυναίσθηση και κατανόηση να τους βοηθήσουμε προφυλάσσοντάς τους από τους απρόβλεπτους και ύπουλους κινδύνους που δυστυχώς υπάρχουν σε αφθονία στο διαδίκτυο.

– Και δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις; Μήπως η χημειοθεραπεία προβάλλεται ως η μοναδική λύση;

Στις μέρες μας, η χημειοθεραπεία δεν εξακολουθεί να είναι η μόνη επιλογή για τη θεραπεία του καρκίνου, τουλάχιστον για αρκετές μορφές καρκίνου όπως π.χ. καρκίνος πνεύμονα, μελάνωμα, καρκίνος νεφρού, κ.ά. Η ογκολογία εξελίσσεται διαρκώς, οι θεραπείες μας αλλάζουν σε διάρκεια λίγων μηνών, ενώ ο ρυθμός των εξελίξεων είναι θεαματικός στην ειδικότητά μας.

Πλέον μιλάμε για την Ογκολογία Ακριβείας (Precision Oncology), που είναι μια εξέλιξη της Εξατομικευμένης Ογκολογίας (Personalized Oncology). Τώρα πια, χάρη στη μοριακή ανάλυση του όγκου (molecular analysis), που γίνεται ταχύτερα και κοστίζει λιγότερο σε σχέση με το παρελθόν, είμαστε σε θέση να την εφαρμόσουμε στους ασθενείς μας και να έχουμε μια πλήρη εικόνα για τα μοριακά χαρακτηριστικά του κάθε όγκου.

Έχουμε πλέον πολλά όπλα, εκτός από τη χημειοθεραπεία, όπως π.χ. τις  στοχεύουσες θεραπείες, την ανοσοθεραπεία κ.ά. που μπορεί να χορηγηθούν και συνδυαστικά. Η χημειοθεραπεία δεν προτείνεται σε κάθε ασθενή. Παίζει ρόλο το είδος του καρκίνου, τα μοριακά του χαρακτηριστικά, αλλά και το στάδιο της νόσου για τη θεραπευτική απόφαση. Ωστόσο, ένα πλεονέκτημα της χημειοθεραπείας είναι ότι δρα σχετικά γρήγορα και μας βοηθάει να κερδίσουμε χρόνο, ώστε να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε και άλλες μορφές θεραπείας όπως π.χ. την ανοσοθεραπεία.

– Τι ακριβώς συνιστά την Ολιστική Ογκολογία;

Η Ολιστική Ογκολογία (Holistic Oncology) αναφέρεται και ως Ολοκληρωμένη ή Ενοποιημένη Ογκολογία (Integrated Oncology) ενώ παλαιότερα ένα τμήμα αυτής αναφερόταν ως Συμπληρωματική Ογκολογία (Complementary Oncology), είναι η κλινική προσέγγιση που αντιμετωπίζει τον ογκολογικό ασθενή ως ολότητα και όχι μόνο τον καρκίνο του ως νόσο. Θεραπεύουμε δηλαδή έναν άνθρωπο-ασθενή και όχι μόνο τον καρκίνο του, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στοιχεία της προσωπικής ζωής του ασθενούς καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις επιθυμίες του.

Πρόκειται για μια συνολική, επικουρική υποστήριξη του ασθενή που συνδυάζεται με τη φαρμακευτική αγωγή και μπορεί να περιλαμβάνει διάφορα προγράμματα π.χ. ψυχολογικής υποστήριξης, μουσικοθεραπείας, καθημερινής άσκησης, γιόγκα, διατροφής και άλλων πρακτικών, τα οποία σύμφωνα με μελέτες έχει αποδειχτεί ότι βοηθάνε τον ασθενή να ανεχθεί καλύτερα την όποια αντικαρκινική φαρμακευτική αγωγή, ενώ έχουν θετική επίδραση στην πορεία της νόσου γενικά.

– Περιλαμβάνει και τη βοτανοθεραπεία; Έχω την εντύπωση ότι οι γιατροί δεν είναι τόσο ενημερωμένοι σχετικά με τη βοτανοθεραπεία και συνηθίζουν να είναι αρνητικοί στη χρήση της.

Επειδή, όπως σας είπα, οι εξελίξεις στην Ογκολογία είναι ταχύτατες, εμείς οι ογκολόγοι είμαστε «αναγκασμένοι» να ενημερωνόμαστε συνεχώς. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε κάποια βότανα που θα μπορούσαν να χορηγηθούν μαζί με τα συμβατικά αντικαρκινικά φάρμακα όπως επίσης και βότανα τα οποία λειτουργούν ενάντια στη θεραπεία.

Οι ασθενείς και οι συνοδοί τους πρέπει να μιλάνε σε εμάς τους θεράποντες γιατρούς ογκολόγους τους. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί ότι οι γιατροί πλέον αφιερώνουμε περίπου 10 λεπτά επιπλέον στους ασθενείς μας για να συζητήσουμε μαζί τους πληροφορίες που βρήκαν στο διαδίκτυο. Κανείς δεν υποστηρίζει ότι οι ασθενείς μας και οι συνοδοί τους δεν πρέπει να ψάχνουν στο διαδίκτυο, όμως η μοναδική ασφαλής επιλογή είναι να συζητήσουν τις πληροφορίες που συλλέγουν από το διαδίκτυο με τον γιατρό τους.

Στη θεραπεία του καρκίνου δεν πρέπει να χαθεί πολύτιμος χρόνος, ούτε να εγκαταλειφθεί η βασική αντικαρκινική φαρμακευτική αγωγή. Κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη επιδείνωση στην πορεία της υγείας του ασθενούς και αυτό είναι επικίνδυνο, ανήθικο και θλιβερό.

– Υπάρχουν φορές που η έρευνα των ασθενών ή των φροντιστών τους ήταν βοηθητική και για εσάς;

Ναι και αυτό με χαροποιεί ιδιαίτερα. Ξέρετε, το διαδίκτυο, όπως τα περισσότερα πράγματα στη ζωή μας δεν έχει μόνο αρνητικά, έχει και θετικά. Πλέον οι χρήστες είναι πιο ενημερωμένοι, πολλοί από αυτούς ξέρουν να ξεχωρίζουν τις αξιόπιστες πηγές και ορισμένοι βρίσκουν ενδιαφέρουσες και χρήσιμες πληροφορίες. Έχω αντιμετωπίσει τέτοια περιστατικά που η έρευνα στο διαδίκτυο συνέβαλε θετικά στη συνολική πορεία του ασθενούς.

Είναι επίσης πολύ ευχάριστο όταν οι συνοδοί έρχονται ενημερωμένοι σχετικά με τις υπάρχουσες θεραπείες για τον καρκίνο. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η καταλυτική σημασία της αναλυτικής συζήτησης με τον θεράποντα γιατρό ογκολόγο όλων των πληροφοριών και ευρημάτων από τη διαδικτυακή αναζήτηση είναι δεδομένη και αναντικατάστατη.

– Ποιες είναι οι αξιόπιστες πηγές από τις οποίες αξίζει να ενημερωθεί κάποιος;

Όλες οι επίσημες ιστοσελίδες των εθνικών ή διεθνών επιστημονικών εταιρειών ογκολογίας. Όπως για παράδειγμα η Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος (ΕΟΠΕ), η European Society for Medical Oncology (ESMO), η American Society of Clinical Oncology (ASCO) ή οι επίσημες ιστοσελίδες των συλλόγων ασθενών με καρκίνο, όπως η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ) και η MACMILLAN Cancer Support. Στις παραπάνω παραπομπές υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες πληροφόρησης για τους ασθενείς που ενημερώνουν σε κατανοητή γλώσσα για τα διάφορα είδη του καρκίνου και τις διαθέσιμες θεραπείες τους.

– Υπάρχει κάποια άλλη στιγμή κρίσιμη στην πορεία της νόσου, όπου οι συνοδοί μπορεί να αναζητήσουν βοήθεια στο διαδίκτυο; Έχω την εντύπωση ότι όταν χαθούν οι ελπίδες, οι γιατροί μοιάζει να «εγκαταλείπουν» τον ασθενή.

Έχετε δίκιο ότι σε αυτή τη φάση της νόσου μπορεί και πάλι ένας φροντιστής συνήθως να στραφεί στο διαδίκτυο, αναζητώντας ελπίδα, και αυτό είναι ανθρώπινο. Εμείς οι γιατροί οφείλουμε να λέμε την αλήθεια και αυτό είναι δύσκολο, δυστυχώς κάποιες φορές.

Βέβαια οφείλω να σας διαβεβαιώσω ότι ποτέ δεν «εγκαταλείπουμε» τους ασθενείς μας, αντίθετα είμαστε διπλά τους στο δύσκολο αγώνα τους ενάντια στον καρκίνο από την αρχή μέχρι και το τελευταίο στάδιο της νόσου. Επιπλέον, προσπαθούμε να βρίσκουμε τρόπους να διατηρούμε την ποιότητα ζωής των ασθενών μας ως τα τελευταία στάδια π.χ. να μην πονάνε, να σιτίζονται επαρκώς κ.ο.κ.

ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΧΑΘΕΙ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΟΥΤΕ ΝΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΦΘΕΙ Η ΒΑΣΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ.

Δυστυχώς στη χώρα μας δεν υπάρχουν αρκετές ολοκληρωμένες δομές ανακουφιστικής φροντίδας. Τώρα γίνεται μια προσπάθεια να συγκροτηθούν και να οριστούν τα κριτήρια οργάνωσης και λειτουργίας τους. Ελπίζουμε σύντομα να έχουμε ευχάριστα νέα στον ευαίσθητο τομέα της ανακουφιστικής φροντίδας και στην πατρίδα μας, όπως σε αρκετές χώρες στο εξωτερικό.

– Αν θα θέλαμε λοιπόν να συνοψίσουμε τα κριτήρια μιας προσεκτικής χρήσης του διαδικτύου στον τομέα της υγείας και ειδικά σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα όπως ο καρκίνος, όπου ο χρόνος είναι πολύτιμος, ποια θα λέγαμε ότι είναι;

Η ασφαλέστερη επιλογή είναι να συζητούν, ο ασθενής και οι συνοδοί του, όλα με τον θεράποντα γιατρό ογκολόγο τους, οτιδήποτε έχουν βρει και διαβάσει στο διαδίκτυο. Επιπλέον, πρέπει να εξετάζουν πού διαβάζουν κάποια πληροφορία, πόσο φερέγγυα είναι η ιστοσελίδα αυτή, πόσοι άλλοι την έχουν επισκεφτεί, αν υπάρχουν σχετικά σχόλια για τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα και γενικά να έχουν μια επιφυλακτική στάση.

Αναγνωριστικά σημάδια μιας απάτης είναι το υψηλό κόστος μιας δήθεν «πρωτοποριακής» θεραπείας, οι «μαγικές» συνταγές που υπόσχονται θαύματα και η προτροπή στον ασθενή να παρεκκλίνει από τη βασική αντικαρκινική θεραπεία του. Αν κάποιος δηλαδή σου τάζει πλήρη ίαση π.χ. σε 3 μήνες, κάτι δεν πάει καλά.

Είναι ανθρώπινο να ψάχνεις την ελπίδα - ακόμη και σε μένα έχει τύχει για τον πατέρα μου -, είναι όμως σημαντικό να έχεις την επίγνωση αυτής της συναισθηματικής ανάγκης και να μπορείς να τη διαχωρίζεις από την έγκυρη και σωστή ενημέρωση και την πληροφόρηση για ένα τόσο σοβαρό θέμα όπως είναι ο καρκίνος.

Οι ασθενείς μας δεν είναι μόνοι τους στο δύσκολο αυτό «ταξίδι» με τον καρκίνο. Εμείς οι θεράποντες γιατροί τους παθολόγοι-ογκολόγοι είμαστε πλάι τους και θα πρέπει να απευθύνονται σε εμάς ελεύθερα για οποιαδήποτε πληροφορία ή «μαγική» θεραπευτική προσέγγιση που ανακάλυψαν στο διαδίκτυο είτε τυχαία είτε μετά από συστηματική αναζήτηση.

Μόνο με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουν οι ασθενείς μας και οι συνοδοί τους να κάνουν ασφαλείς αναζητήσεις στο διαδίκτυο για τον καρκίνο και βέβαια να μην πέσουν θύματα των διάφορων απατεώνων που δυστυχώς είναι αρκετοί.

Ο δρ. Νικόλαος Γ. Τσουκαλάς είναι ομιλητής στο 7ο ετήσιο συνέδριο της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου με τίτλο «Ο άνθρωπος στο επίκεντρο», που διεξάγεται από τις 3 έως και τις 5 Φεβρουαρίου, στο ξενοδοχείο Wyndham Grand Athens (Μεγ. Αλεξάνδρου 2, Μεταξουργείο).