ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η σωματική ψυχοθεραπεία είναι ένα είδος θεραπευτικής προσέγγισης που βάζει και το σώμα στο «παιχνίδι», καθώς το θεωρεί βασικό εκφραστή των συναισθημάτων. Το πώς και το γιατί εξηγεί μία σωματική ψυχοθεραπεύτρια.

Το σώμα μας είναι το καταφύγιο της ψυχής μας, είναι το σπίτι μας. Είναι ζωντανό και αναπόσπαστο μέρος της ύπαρξης, της συμπεριφοράς και του ψυχικού μας κόσμου.

Το σώμα μας «αναπνέει» τα συναισθήματά μας. Ένας τρόπος που έχουμε ανακαλύψει ασυνείδητα οι άνθρωποι σαν δίχτυ προστασίας του ψυχικού μας εαυτού, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, είναι ­η μείωση της αναπνευστικής μας λειτουργίας.

Αν κάνουμε ένα πείραμα και δοκιμάσουμε να παρατηρήσουμε τι αισθανόμαστε κρατώντας την αναπνοή μας, αυτό που θα συμβεί είναι μια αίσθηση κενού. Αυτή η αίσθηση κενού είναι από τα πιο συχνά και επώδυνα συμπτώματα που οδηγεί τους ανθρώπους στην ψυχοθεραπεία.

Σωματική Ψυχοθεραπεία: σωματικά προσανατολισμένη ψυχοθεραπεία

Η Σωματική Ψυχοθεραπεία είναι ένας σημαντικός κλάδος της ψυχοθεραπείας και αποτελεί μια ιδιαίτερη θεραπευτική προσέγγιση με πλατιά επιστημονική και θεωρητική βάση. Eίναι μια επιστήμη που αναπτύσσεται, για περισσότερα από 80 χρόνια, λαμβάνοντας υπόψη τις έρευνες στη βιολογία, την ανθρωπολογία, την ιστορία των πολιτισμών, τη νευροφυσιολογία, τη νευροψυχολογία, την εξελικτική ψυχολογία, τη νεογνολογία, και τις περιγεννητικές σπουδές, όπως και τα ευρήματα που προέρχονται από την εμπειρία της άσκησής της.

Η βασική υπόθεση της σωματικά προσανατολισμένης ψυχοθεραπείας είναι ότι το σώμα εμπεριέχει τα βασικά στοιχεία ενός συναισθήματος, την ενέργειά του, την έκφρασή του, τα εμπόδια και την επίλυσή του. Δηλαδή το σώμα έχει μνήμη, ιστορία, συναισθήματα και εκφράζεται με τη δική του γλώσσα, τη γλώσσα του σώματος, για την οποία μιλούν όλοι σήμερα.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Άρα οι μέθοδοι που ενεργοποιούν το σώμα βοηθούν το άτομο που έχει λ.χ. κατάθλιψη, άγχος ή πανικό, να αντέξει και να υπερβεί αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, χρησιμοποιώντας τη ζωτικότητα του σώματος και τις φυσικές του κινήσεις. (Jerome Liss, ψυχίατρος, καθηγητής του Πανεπιστημίου La Jolla, Ελβετία, σύμβουλος ONU). 

Πώς η ψυχή εκφράζεται μέσα από το σώμα

Η Σωματική Ψυχοθεραπεία (Body Psychotherapy) αποτελεί μια ψυχοδυναμικού τύπου θεραπεία, που βασίζεται τόσο στη θεωρία της κλασικής ψυχανάλυσης, όσο και στο σώμα ως εργαλείο διάγνωσης και επίλυσης των ενδογενών συγκρούσεων του ατόμου, καθώς θεωρεί ότι υπάρχει σύνδεση των ψυχικών και σωματικών εκδηλώσεων του ανθρώπου.

Ο εμπνευστής και δημιουργός της Σωματικής Ψυχοθεραπείας ήταν ο Βίλχελμ Ράιχ, ο οποίος υπήρξε μαθητής και αργότερα συνεργάτης του Φρόιντ. Μέσα από τη βαθιά του ψυχαναλυτική γνώση, σταδιακά διαφοροποιήθηκε από την ψυχαναλυτική μέθοδο της απόλυτης ουδετερότητας και μη παρεμβατικότητας και άρχισε να επιχειρεί κάποιες παρεμβάσεις στο σώμα του θεραπευόμενου, όπως οδηγίες για βαθύτερη αναπνοή, πίεση σφιγμένων μυών, οι οποίες μπορεί να χαλαρώσουν διάφορες σωματικές περιοχές.

Παρατήρησε ότι η συνολική σωματική στάση του αναλυόμενου έχει ένα συγκεκριμένο ασυνείδητο νόημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με την αιτιογέννεση και τη φύση των συμπτωμάτων του και με τη συμπεριφορά του. Παρατήρησε επίσης, πως με τη βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης στη θεραπεία, το σώμα γίνεται πιο κινητικό, η έκφραση του προσώπου χάνει τη στερεοτυπία της (μάσκα) και προσαρμόζεται στην εκάστοτε συναισθηματική κατάσταση του ατόμου (εκφράζει π.χ. χαρά, θυμό, ηρεμία, λύπη).

Το σώμα βιώνεται ως κάτι πιο οικείο και αναπτύσσονται αισθήσεις που παρομοιάζονται με «ρεύματα» σε περιοχές του σώματος, που πριν μπορεί να βιώνονταν ως ανύπαρκτες ή αναίσθητες.

Σωματική ψυχοθεραπεία για συγκεκριμένες ομάδες

Η σωματική ψυχοθεραπεία σήμερα, πραγματοποιείται τόσο σε ατομικό πλαίσιο, όσο και σε ομαδικό, το οποίο λειτουργεί ως συμπληρωματικό της ατομικής ψυχοθεραπείας.

Ο Βίλχελμ Ράιχ πίστευε πως η πρόληψη προηγείται της θεραπείας, και γι' αυτό τον λόγο η πρόληψη της ψυχικής υγείας κατέχει πολύ σημαντική θέση στη σωματική ψυχοθεραπεία. Οι ομάδες αυτές είναι οι εξής: oμάδες εγκύων, λεχώνων και ομάδες προεφήβων-εφήβων.

Oι ομάδες εγκύων βοηθούν τις μέλλουσες μητέρες να πληροφορηθούν για το τι συμβαίνει στο σώμα τους και στο μωρό τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού, καθώς επίσης και να εδραιώσουν την πρώιμη υγιή επαφή της μητέρας με το μωρό που αποτελεί τη βάση για την ψυχική του ισορροπία, περιορίζοντας κάποιες πιθανές ενοχλήσεις που εμφανίζονται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Οι ομάδες προεφήβων-εφήβων έχουν σαν σκοπό την πρόληψη της νεύρωσης σε μια ηλικία κατά την οποία ξαναεμφανίζονται τα προβλήματα της παιδικής ηλικίας, παράλληλα με την έκρηξη των παρορμήσεων, την αναζήτηση μιας ταυτότητας και τις προσπάθειες αυτονόμησης. Πιο αναλυτικά, η δουλειά με το σώμα στις ομάδες πρόληψης ψυχικής υγείας αφορά:

• Τη στάση του σώματος.
• Τη συνειδητοποίηση των εντάσεων.
• Τη χαλάρωση των εντάσεων.
• Την εκφόρτιση των εντάσεων.
• Την επαφή με τον εαυτό, τους άλλους και το περιβάλλον.
• Την ανακάλυψη των εκφραστικών δυνατοτήτων του σώματος.

Η δουλειά με τα συναισθήματα αφορά σε: φόβους, επιθετικότητα, αποδοχή ή απόρριψη του εαυτού.

Ψυχή και μύες συνδέονται

Μια ψυχοθεραπευτική δουλειά προσανατολισμένη στο σώμα, δημιουργεί θετικά ερεθίσματα στο μυϊκό κινητικό μας σύστημα καθώς και στο σπλαχνικό (γαστρεντερικό) σύστημα αναπλήρωσης της ενέργειας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια αλλαγή –προς το φυσιολογικότερο– των συναισθημάτων και των νοητικών λειτουργιών με μια παράλληλη αύξηση της ζωτικότητας του σώματος.

Η μακρόχρονη, λοιπόν, δουλειά μιας σωματικής ψυχοθεραπείας βρίσκει υποστήριξη όχι μόνο στον Ράιχ και τους σωματικούς ψυχοθεραπευτές, αλλά και στην πρόσφατη νευροφυσιολογική έρευνα.

Είναι επιστημονικά αναγνωρισμένη;

Σήμερα, η Σωματική ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει στο εσωτερικό της πολλές προσεγγίσεις οι οποίες μοιράζονται τον ψυχοδυναμικό της προσανατολισμό –παραμένει μια θεραπεία βάθους– και τις σωματικές τεχνικές. Είναι διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο, ενώ θεραπευτικά και εκπαιδευτικά ινστιτούτα λειτουργούν στην Ευρώπη, Ασία, Βόρεια και Νότια Αμερική.

Στην Ελλάδα υπάρχει το Ελληνικό Ινστιτούτο Νευροφυτοθεραπείας και Ανάλυσης Χαρακτήρα – Ε.Ι.Ν.Α. που είναι Σχολή εκπαίδευσης Ψυχοθεραπευτών και Συμβούλων Ψυχικής Υγείας Σωματικής Ραϊχικής προσέγγισης.

Η Σωματική Ψυχοθεραπεία έχει κατοχυρωθεί επιστημονικά από την ΕΑΡ (European Association for Psychotherapy), ενώ τα επαγγελματικά προσόντα που απαιτούνται για την άσκησή της έχουν επίσης οριστεί και επιστημονικά.

Η Παμέλα Μπαρή είναι πιστοποιημένη σύμβουλος ψυχικής υγείας, σωματικής Ραϊχικής κατεύθυνσης. Δουλεύει ψυχοθεραπευτικά τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό πλαίσιο.