ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΓΕΝΙΕΣ ΔΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΘΑΥΜΑΖΟΥΝ ΤΟΝ ΕΝΑΣΤΡΟ ΟΥΡΑΝΟ

Όσο εντυπωσιακό κι αν είναι να κοιτάς τα αστέρια στον νυχτερινό ουρανό, έρευνες λένε ότι οι άνθρωποι ίσως δεν θα έχουν αυτή τη δυνατότητα στο μέλλον καθώς η φωτεινότητα του ουρανού αυξάνεται διαρκώς. Το πρόβλημα, όμως, φαίνεται να είναι πιο σοβαρό.

Αν γυρίσεις το βλέμμα σου προς τα πάνω ένα βράδυ με καθαρό ουρανό, εντυπωσιάζεσαι από την ομορφιά του σύμπαντος. Αν κοιτάξεις για πολλή ώρα μπορεί και να ζαλιστείς. Όσο πιο μακριά την πόλη είσαι τόσο πιο ήρεμα μπορείς να απολαύσεις και να θαυμάσεις το μεγαλείο του διαστήματος.

Ωστόσο, στο μέλλον οι άνθρωποι ίσως δεν θα μπορούν να κοιτάζουν τον έναστρο ουρανό με τον ίδιο τρόπο που το κάνουμε εμείς σήμερα. Σκεφτείτε ότι αν ένα παιδί που γεννιέται σήμερα μπορεί να κοιτάξει ψηλά και να δει περίπου 250 αστέρια στον νυχτερινό ουρανό, μέχρι τα 18α γενέθλιά του 150 από αυτά τα αστέρια θα έχουν εξαφανιστεί από το οπτικό πεδίο. Όπως μας ενημερώνουν οι επιστήμονες αυτό οφείλεται στη φωτορύπανση, η οποία -σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη- επιδεινώνεται ραγδαία.

Ο νυχτερινός ουρανός γίνεται όλο και πιο φωτεινός (και αυτό δεν είναι καλό)

Τα στοιχεία δείχνουν ότι κάθε χρόνο ο ουρανός γίνεται όλο και πιο φωτεινός «καταπίνοντας» αστέρια. Ειδικότερα, ο νυχτερινός ουρανός γίνεται περίπου 10% φωτεινότερος κάθε χρόνο, σύμφωνα με τον Christopher Kyba από το Γερμανικό Κέντρο Ερευνών για τις Γεωεπιστήμες και τους συναδέλφους του, οι οποίοι συνεργάστηκαν με χιλιάδες πολίτες σε όλο τον κόσμο για να μετρήσουν τις αλλαγές στο ουράνιο φως τα τελευταία 12 χρόνια. Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Science.

Ειδικότερα, η μέτρηση της φωτεινότητας του ουρανού, και κατ' επέκταση της συνολικής ορατότητας των αστεριών, είναι εξαιρετικά δύσκολη. Οι ερευνητές για να μετρήσουν αυτό που μπορεί να δει το γυμνό μάτι στράφηκαν στις παρατηρήσεις των ίδιων των ανθρώπων, οι οποίες στο σύνολό τους ήταν περισσότερες από 50.000 και καταγράφηκαν στο πλαίσιο ενός προγράμματος που βρίσκεται σε εξέλιξη και ονομάζεται Globe at Night.

Αξίζει να σημειώσουμε, ωστόσο, ότι το ποσοστό του 10% αποτελεί έναν παγκόσμιο μέσο όρο, καθώς η φωτεινότητα του ουρανού διαφέρει ανάλογα με την ήπειρο, τη χώρα ακόμα και την πόλη. «Με βάση την προηγούμενη δουλειά μας με δορυφορικά δεδομένα, οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι ταχύτεροι στις αναπτυσσόμενες χώρες», λέει ο Kyba. «Αλλά είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι ξεκινούν από μια πολύ χαμηλότερη βάση, οπότε (για παράδειγμα) μια αύξηση κατά 1% στη Γερμανία θα σήμαινε πιθανότατα πολύ περισσότερο νέο συνολικό φως από ό,τι μια αύξηση κατά 10% στη Γκάνα».

iStock

Γιατί το πρόβλημα είναι πιο σοβαρό

Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι οι άνθρωποι μελλοντικά δεν θα έχουν τη δυνατότητα να θαυμάζουν και να ονειροπολούν κάτω από τον έναστρο ουρανό. Εδώ διακυβεύεται κάτι πολύ πιο σημαντικό. Η φωτορύπανση, φαινόμενο κατά το οποίο υπάρχει υπερβολικό, ανεπιθύμητο ή ενοχλητικό τεχνητό φως, έχει σημαντικές επιπτώσεις όπως το σβήσιμο του φωτός των άστρων στον νυχτερινό ουρανό που αναφέραμε, τη διατάραξη της ισορροπίας του οικοσυστήματος, την παρεμπόδιση της αστρονομικής έρευνας αλλά και την ίδια την υγεία των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, η «ατελείωτη λάμψη» του νυχτερινού ουρανού είναι ένα ακόμη περιβαλλοντικό πρόβλημα, παρόλο που μπορεί να μην το σκεφτόμαστε ως τέτοιο.

Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες, το πολύ επιπλέον φως τη νύχτα είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για τα έντομα, τα φυτά, ακόμη και τα ψάρια. Επίσης, μπορεί να κάνει τον ανθρώπινο οργανισμό να παράγει λιγότερη μελατονίνη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον ύπνο μας.

«[...] οι άνθρωποι γενικά εντυπωσιάζονται μόνο από την "ομορφιά" των φώτων των πόλεων, σαν να ήταν φωτάκια σε χριστουγεννιάτικο δέντρο. Δεν αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για εικόνες ρύπανσης», γράφουν οι ερευνητές σε θέματα φωτορύπανσης Fabio Falchi και Salvador Bara, από το πανεπιστήμιο του Santiago de Compostela στην Ισπανία, σε ένα έγγραφο που σχολιάζει τη μελέτη του Kyba και των συνεργατών του.

iStock

Τι μέλλει γενέσθαι

Ο ερευνητής Kyba και οι συνάδελφοί του θεωρούν τα δεδομένα τους ως μια προειδοποίηση ότι οι περισσότερες από τις τρέχουσες προσπάθειές τους για τη μείωση της φωτορύπανσης δεν αποδίδουν πραγματικά. Για παράδειγμα, η τοποθέτηση ασπίδων στα φώτα του δρόμου για να μην λάμπουν προς τον ουρανό, ακούγεται σαν μια εξαιρετική λύση, αλλά ο Kyba εξηγεί ότι το φως που λάμπει οριζόντια μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μεγαλύτερο πρόβλημα από το φως που λάμπει ευθεία προς τα πάνω. Αυτό συμβαίνει επειδή το φως που λάμπει προς τον ορίζοντα έχει περισσότερες πιθανότητες να διασκορπιστεί από υλικά της ατμόσφαιρας και να φωτίσει τον ουρανό.

Ο ειδικός επιμένει ότι προσεγγίσεις όπως η απαίτηση από τα κτίρια να σβήνουν τα εσωτερικά και εξωτερικά φώτα σε μια συγκεκριμένη ώρα όταν δεν υπάρχουν άνθρωποι μέσα, θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει. Οι ερευνητές αναμένουν να λάβουν περισσότερα δεδομένα από το Globe at Night, κυρίως από ανθρώπους σε μέρη του κόσμου που δεν εκπροσωπήθηκαν από την παραπάνω μελέτη, το οποίο σημαίνει οπουδήποτε εκτός από τη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και την Ιαπωνία.