ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗΣ: ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΓΚΑΙΡΩΣ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Ο προδιαβήτης είναι το στάδιο στο οποίο ξεκινά η δυσλειτουργία του μεταβολισμού, άρα η κατάλληλη στιγμή για να αποτρέψουμε τον σακχαρώδη διαβήτη. Τι μπορούμε να κάνουμε, ώστε να προλάβουμε την εκδήλωσή του;

Ο προδιαβήτης είναι ακριβώς αυτό που εκφράζει το όνομά του: Μια μεταβολική διαταραχή πριν από την εμφάνιση του σακχαρώδη διαβήτη. Στον προδιαβήτη, οι τιμές της γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα βρίσκονται ελαφρώς πάνω από το φυσιολογικό. Όχι όμως σε επίπεδα που να τίθεται η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη. Αποτελεί, λοιπόν, την «γκρίζα» ζώνη ανάμεσα στον φυσιολογικό και στον κλινικό διαβήτη.

Η παρουσία προδιαβήτη αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο να εκδηλώσουμε διαβήτη τύπου 2 τα προσεχή έτη (συνήθως σε βάθος χρόνου από 2 έως και 20 χρόνια). Εκτιμάται ότι πάνω από 70% των ασθενών με προδιαβήτη θα αναπτύξουν διαβήτη κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ακόμα και η παραμονή μας στο «φάσμα» του προδιαβήτη δεν είναι υγιής για το σώμα μας. Οι πιθανότητες εκδήλωσης εμφράγματος ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου είναι αυξημένες και σε προδιαβητικούς ασθενείς, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη.

Πώς θα καταλάβετε αν έχετε προδιαβήτη

Δυστυχώς, στους περισσότερους δεν υπάρχουν τα γνώριμα συμπτώματα της υπεργλυκαιμίας, για να καταλάβουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Πολυδιψία, πολυουρία, συχνοουρία κ.ά. θα εκδηλωθούν σε υψηλότερες τιμές γλυκόζης στο αίμα. Στον προδιαβήτη μπορεί να εμφανιστούν όμως συμπτώματα αντιδραστικής υπογλυκαιμίας, όπου οι ασθενείς παραπονιούνται για έντονη ζάλη, εφίδρωση και τρέμουλο συνήθως μέσα σε 3 ώρες από τη λήψη τροφής.

Ανησυχητικό για την ιατρική κοινότητα είναι το γεγονός ότι εξακολουθούν να υπάρχουν παγκοσμίως εκατομμύρια ασθενών με προδιαβήτη (όσο και με διαβήτη) που παραμένουν αδιάγνωστοι.

Ο σίγουρος τρόπος για να διαπιστώσουμε αν έχουμε προδιαβήτη είναι ο προληπτικός βιοχημικός έλεγχος (εξέταση αίματος και προσδιορισμός γλυκόζης -Glu και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης -HbA1c σε μικροβιολογικό εργαστήριο).

Αν το πρωινό σάκχαρο νηστείας σε εξέταση αίματος στο εργαστήριο είναι πάνω από 100 mg, στα 100-125 mg/dl (μετά από 12ωρη νηστεία), τότε μιλάμε για προδιαβήτη. Οι φυσιολογικές τιμές για πρωινό σάκχαρο είναι διψήφιες (κάτω από 100 mg/dl), ενώ η τιμή γλυκόζης νηστείας που μας κατατάσσει στους διαβητικούς είναι τα 126mg/dl.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται ο γιατρός να υποδείξει μια πιο εξειδικευμένη και δυναμική εξέταση, τη δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη (oral OGTT test). Σε αυτή τη δοκιμασία ελέγχεται το πόσο θα αυξηθεί το σάκχαρο στο αίμα μετά από χορήγηση συγκεκριμένης ποσότητας γλυκόζης. Ο προδιαβήτης ορίζεται με τιμές σακχάρου 140-199 mg/dl στις 2 ώρες.

ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ, Η ΗΠΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΟ ΟΤΙ Η ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ ΣΩΣΤΑ.

Τι συμβαίνει στον οργανισμό, όταν έχει προδιαβήτη;

Για να το κατανοήσουμε, αρκεί να δούμε πώς λειτουργεί ο μεταβολισμός της γλυκόζης στο ανθρώπινο σώμα. Μια από τις κύριες πηγές ενέργειας για το ανθρώπινο σώμα είναι η γλυκόζη. Για την ακρίβεια, τα κύτταρά μας τρέφονται με γλυκόζη. Το μεγαλύτερο μέρος της γλυκόζης το προσλαμβάνουμε από τις τροφές.

Με την πέψη της τροφής, η γλυκόζη εισέρχεται στην κυκλοφορία, στο αίμα μας. Για να μετακινηθεί η γλυκόζη από το αίμα στα κύτταρα του σώματος και να παραχθεί ενέργεια, είναι απαραίτητη μια ορμόνη- κλειδί που λέγεται ινσουλίνη.

Την ινσουλίνη την εκκρίνει το πάγκρεας. Όταν η ινσουλίνη παραχθεί και κυκλοφορήσει, η γλυκόζη θα μπορέσει να μεταφερθεί από το αίμα στα κύτταρα. Η μείωση της γλυκόζης στο αίμα δίνει σήμα στο πάγκρεας να σταματήσει την παραγωγή ινσουλίνης, αφού έχει κάνει τη δουλειά της και δεν χρειάζεται πια.

Στα άτομα με προδιαβήτη, η ήπια αύξηση της γλυκόζης οφείλεται στο ότι η ινσουλίνη δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά. Δεν μπορεί να μετακινήσει τη γλυκόζη στα κύτταρα αποτελεσματικά, οπότε αυτή συσσωρεύεται στο αίμα.

Οι 2 κύριοι τύποι διαβήτη

Ο προδιαβήτης είναι ο προθάλαμος του διαβήτη τύπου 2 και των όσων πιθανών επιπλοκών αυτός θα εμφανίσει (προβλήματα σε μικρά και μεγάλα αγγεία, μάτια, νεφρά, καρδιά). Στον διαβήτη τύπου 2 υπάρχει παραγωγή ινσουλίνης, αλλά δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού. Αυτό συμβαίνει επειδή τα κύτταρα του οργανισμού έχουν σταματήσει να ανταποκρίνονται καλά στην ινσουλίνη (αντίσταση στην ινσουλίνη).

Αυτός ο διαβήτης παρουσιάζεται συνήθως σε άτομα άνω των 45 ετών και σχετίζεται με το μεταβολικό σύνδρομο, την κοιλιακή παχυσαρκία, την προχωρημένη ηλικία, αλλά και τον σύγχρονο τρόπο ζωής (στρες, καθιστική ζωή).

Ο διαβήτης τύπου 1, από την άλλη, δημιουργείται όταν το σώμα δεν παράγει καθόλου ινσουλίνη. Πρόκειται για ένα αυτοάνοσο νόσημα που μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, ακόμα και σε παιδια ή και βρέφη.

Ποιοι κινδυνεύουν να εμφανίσουν προδιαβήτη

Τα αίτια του προδιαβήτη είναι τα ίδια με αυτά του διαβήτη τύπου 2. Σημαντικοί παράγοντες επικινδυνότητας είναι:

• Η παχυσαρκία. Μάλιστα, όσο περισσότερο λίπος είναι αποθηκευμένο γύρω από την κοιλιά, τόσο περισσότερο αυξάνεται η αντίσταση στην ινσουλίνη.
• Η καθιστική ζωή και η έλλειψη άσκησης.
• Η υπερβολική κατανάλωση υδατανθράκων.
• Η κληρονομικότητα. Η συγγένεια πρώτου βαθμού με διαβητικό αυξάνει τις πιθανότητες.
• Η υπέρταση.
• Ο διαβήτης κύησης για τις γυναίκες, όπως και η γέννηση ενός μωρού με βάρος πάνω από 4 κιλά.
• Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών φαίνεται ότι σχετίζεται με διπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης διαβήτη.
• Το λιπώδες ήπαρ (η συσσώρευση υπερβολικού λίπους στα ηπατικά κύτταρα).

Στατιστικά μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου διατρέχουν οι άνω των 45 ετών και οι γυναίκες (σε διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με τους άντρες). Αυξημένο κίνδυνο αντίστασης στην ινσουλίνη έχουν επίσης άτομα που εργάζονται τη νύχτα, ή δεν έχουν σταθερό πρόγραμμα ύπνου, ή παρουσιάζουν διαταραχές όπως η υπνική άπνοια.

Πώς μπορεί να σας κάνει καλό ο προδιαβήτης;

Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 εμφάνισαν αρχικά προδιαβήτη. Δεν ισχύει όμως το αντίθετο, δηλαδή όσοι έχουν προδιαβήτη δεν αναπτύσσουν σίγουρα διαβήτη. Αυτό μας λέει πως ο προδιαβήτης είναι ένα καμπανάκι για τον οργανισμό, που χτυπάει για να μας προειδοποιήσει ότι βρισκόμαστε ένα στάδιο πριν από τον διαβήτη.

Σε αυτό το στάδιο μπορούμε να λάβουμε μέτρα, ώστε να αποτρέψουμε ή να καθυστερήσουμε την εμφάνιση του διαβήτη. Μια ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο ζωής, που θα περιλαμβάνει σωματική άσκηση, προσεγμένη διατροφή, απώλεια βάρους, τακτικό έλεγχο, διαχείριση του στρες και καλή ξεκούραση, μπορεί να κάνει τη διαφορά και να ανατρέψει την κατάσταση.

Ο προδιαβήτης αποτελεί ένα μοναδικό «παράθυρο ευκαιρίας» για αλλαγή των ρυθμών της ζωής μας, με ολιστική φροντίδα του σωματικού μας βάρους, της φυσικής μας δραστηριότητας και των διατροφικών επιλογών μας.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA), οι άνθρωποι με προδιαβήτη που χάνουν το 5-7% του σωματικού βάρους τους, μπορούν να μειώσουν τις πιθανότητες να διαγνωστούν με διαβήτη τύπου 2 έως και κατά 58%. Η απώλεια βάρους, για τα υπέρβαρα άτομα, είναι αρκετές φορές ικανή από μόνη της να αποτρέψει την εξέλιξη του προδιαβήτη σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Ο ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ, ΜΕ ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΒΑΡΟΥΣ, ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΜΑΣ.

Τι να κάνετε αν έχετε προδιαβήτη

Η απώλεια βάρους, σε περίπτωση που έχετε περιττά κιλά, η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής και η τακτική σωματική άσκηση είναι απαραίτητα. Όσον αφορά τη σωματική άσκηση, 30 λεπτά καθημερινά είναι ό,τι καλύτερο για την υγεία σας. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, προσπαθήστε να μοιράσετε τη φυσική δραστηριότητα μέσα στην εβδομάδα, ώστε να μην υπάρχουν μέρες πλήρους ακινησίας. Φροντίστε να γυμνάζεστε –ακόμη και το έντονο περπάτημα είναι αρκετό– τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα.

Όσον αφορά την απώλεια βάρους και τη διατροφή, ένας διαιτολόγος ή ο γιατρός σας μπορεί να σας κατευθύνει πιο αποτελεσματικά, καθώς θα σας υποδείξει ποιες τροφές πρέπει να αποφεύγετε και πού είναι κρυμμένη η ζάχαρη. Οι γενικές οδηγίες υπαγορεύουν:

• πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας (άπαχα κρέατα, ψάρια και ασπράδια αυγών)
• φυτικές ίνες (λαχανικά, φρούτα και δημητριακά ολικής άλεσης με προσοχή)
• Ω3 λιπαρά οξέα (σολομό, αμύγδαλα, αβοκάντο)

Θα πρέπει να περιορίσετε σημαντικά τα σάκχαρα (ζάχαρη, γλυκά), τα αμυλούχα τρόφιμα (πατάτες, ζυμαρικά, ψωμί) και τα ζωικά λίπη (χοιρινό κρέας, αλλαντικά). Από την άλλη, η άφθονη πράσινη σαλάτα είναι ο καλύτερος σύμμαχος.

Διατροφικά μυστικά για προδιαβητικούς

Υπάρχουν ορισμένα πράγματα που θα πρέπει να γνωρίζετε προτού αλλάξετε συνήθειες στη διατροφή σας.

1. Ποια η σχέση των υδατανθράκων με τον προδιαβήτη;

Ο προδιαβήτης δεν προκαλείται επειδή τρώμε γλυκά και δεν αποκλείεται σε ανθρώπους που δεν καταναλώνουν γλυκά. Αυτό που συμβαίνει με τους υδατάνθρακες (ζάχαρη, δημητριακά, λευκό ψωμί, πατάτες κ.ά.) είναι ότι απορροφώνται γρήγορα και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απότομες αυξήσεις των επιπέδων σακχάρου στο αίμα σε άτομα με προδιαβήτη.

2. Τι πρέπει να ξέρετε για τον γλυκαιμικό δείκτη;

Οι τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη αυξάνουν το σάκχαρο του αίματος γρηγορότερα. Δημιουργούν δηλαδή απότομες αυξήσεις τις οποίες ο οργανισμός του προδιαβητικού δεν μπορεί να διαχειριστεί, με αποτέλεσμα την υπεργλυκαιμία.

Οι τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, ενώ οι επεξεργασμένες τροφές έχουν υψηλό. Στις ετικέτες των τροφίμων δεν αναγράφεται ο γλυκαιμικός δείκτης. Ένας τρόπος για να τον υπολογίσετε είναι η περιεκτικότητα σε ίνες. Αν είναι υψηλή, τότε ο γλυκαιμικός δείκτης είναι χαμηλός.

Ένας έξυπνος τρόπος για να μειώσετε τον συνολικό γλυκαιμικό δείκτη ενός γεύματος είναι να αναμείξετε τις τροφές. Αν πρόκειται να φάτε ρύζι, συνδυάστε το με κοτόπουλο και λαχανικά. Αυτό θα επιβραδύνει την πέψη του ρυζιού, με αποτέλεσμα να μην εκτοξευθεί το σάκχαρο στο αίμα.

3. Πού είναι κρυμμένα τα σάκχαρα;

Αποφύγετε τροφές όπως: τα δημητριακά πρωινού, τα αποξηραμένα φρούτα, οι έτοιμες μπάρες δημητριακών, τα αναψυκτικά με ζάχαρη και τα ενεργειακά ποτά, τα έτοιμα σνακ (πατατάκια, κριτσίνια κ.λπ.), τα τηγανητά, τις έτοιμες σαλάτες με τα «βαριά» ντρέσινγκ και τα κρουτόν, το μέλι και τους χυμούς φρούτων, ακόμα και τους φυσικούς. Τέλος, καλό θα ήταν να περιορίσετε σημαντικά το αλκοόλ. Το φαγητό σας θα πρέπει να δίνει τη σωστή ενέργεια τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα, ώστε να σας εξασφαλίζει καλή υγεία.

Η Μόνικα Μαθιοπούλου Μ.D. είναι ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος, ειδικός μεταβολισμού.