ΑΛΚΑΛΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΒΟΗΘΑΕΙ

Τελευταία έχει γίνει της μόδας η λεγόμενη αλκαλική διατροφή. Τι σημαίνει στην πραγματικότητα και ποια είναι τα οφέλη της για τον οργανισμό; Δύο καθηγητές της Σχολής Επιστημών Τροφίμων του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής δίνουν τις απαντήσεις.

Με την είσοδό τους στον οργανισμό και στη συνέχεια την ομογενοποίησή τους χάρη στα πεπτικά υγρά, τα θρεπτικά συστατικών που καταναλώνουμε δημιουργούν περιβάλλον είτε όξινο (pH < 7) είτε αλκαλικό (pH > 7). Είναι γνωστό ότι το pH του ανθρώπινου σώματος και του αίματος είναι 7,4, δηλαδή ελαφρώς αλκαλικό.

Προκειμένου το pH να διατηρηθεί αλκαλικό –ή σε ελαφρώς αλκαλικές τιμές– οι τροφές μας πρέπει να περιέχουν συστατικά που να δημιουργούν τελικά (τα ίδια ή τα προϊόντα διάσπασής τους, αθροιστικά) ένα ελαφρώς αλκαλικό περιβάλλον. Αυτή είναι η βάση της ονομαζόμενης αλκαλικής διατροφής ή αλκαλικής δίαιτας, που θεωρείται η πλέον φιλική προς τον οργανισμό.

Τι pH έχουν οι τροφές;

Είναι σημαντικό να ξέρουμε ότι άλλη είναι η ενεργός οξύτητα, το pH δηλαδή που έχει το τρόφιμο από τη φύση του, και άλλη αυτή που δημιουργεί στον οργανισμό μετά τον μεταβολισμό του. Πολλές από τις τροφές μας, ιδιαίτερα οι επεξεργασμένες, είτε είναι αυτές καθαυτές όξινες, είτε (με την πέψη τους) δημιουργούν όξινο περιβάλλον.

Ωστόσο η τελική αντίδραση τροφών αρχικά όξινων ενδέχεται να τροποποιηθεί. Για παράδειγμα, το γάλα παρουσιάζει αλκαλική συμπεριφορά εκτός οργανισμού, αλλά μετά την πέψη και τις διασπάσεις των συστατικών του δημιουργεί ένα όξινο περιβάλλον.

iStock

Ανάλογη συμπεριφορά παρατηρείται και με τον χυμό του λεμονιού: Τα λεμόνια από τη φύση τους είναι όξινα, όπως και τα περισσότερα φρούτα. Μετά την πέψη τους όμως, παρουσιάζουν αλκαλική αντίδραση. Αυτά ονομάζονται αλκαλοτρόπα κατ' αντιστοιχία προς τα οξινοτρόπα, που μετά τον μεταβολισμό τους κατεβάζουν τις τιμές του pH.

Πάντως, δεν είναι πάντα απλό να κατηγοριοποιήσεις μια τροφή σε αλκαλική ή όξινη, διότι μια τέτοια κατηγοριοποίηση ενδέχεται να παρουσιάζει υπολογίσιμες διακυμάνσεις ανάλογα με τον τόπο, το έδαφος και το είδος της κάθε καλλιέργειας. Παίζουν και αυτά δηλαδή σημαντικό ρόλο.

Ποιες τροφές είναι αλκαλικές και ποιες όξινες

Η χημεία των τροφίμων μπορεί να προβλέψει την αλκαλική ή όξινη συμπεριφορά των τροφών, όταν αυτές βρεθούν μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό.

–Αλκαλοτρόπα τρόφιμα

Σαλάτες, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, αρκετά φρούτα, κυρίως τα εσπεριδοειδή, κηπευτικά και ζαρζαβατικά. Οι τιμές για το γάλα και τα γαλακτοκομικά με λίγα λιπαρά και το ελαιόλαδο κυμαίνονται γύρω στο 7.

–Οξινοτρόπα τρόφιμα

Οινοπνευματώδη, γλυκά, λιπαρά τρόφιμα (κορεσμένα, ακόρεστα και τρανς), κρέας. Το κοτόπουλο και το ψάρι δημιουργούν λιγότερο όξινο περιβάλλον (pH 6-7). Παχιά τυριά, μαγιά, καφές, τσάι, σοκολάτα, καφεϊνούχα και αεριούχα ποτά, τηγανητά, τσιπς, τα όσπρια (εκτός από τη φακή), τουρσιά, ξηροί καρποί όπως καρύδια και φουντούκια, το ρόδι, οι μαρμελάδες, αποξηραμένα φρούτα και από τα λαχανικά, το σπανάκι και η ντομάτα.

Πρέπει να κάνουμε μια αυστηρά αλκαλική διατροφή;

Η αλκαλική (αλκαλοτρόπος) δίαιτα δεν αποτελεί πανάκεια για όλα τα διατροφικά προβλήματα και τις ανισορροπίες του οργανισμού. Το ισχυρότερο όπλο της είναι ότι βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με τη Μεσογειακή Διατροφή, που θεωρείται παγκοσμίως η καλύτερη δίαιτα, και τις αντίστοιχες προτάσεις της σύγχρονης διατροφικής πυραμίδας.

Προτείνονται βάσει αυτών λαχανικά, φρούτα, ζαρζαβατικά, ελάχιστα επεξεργασμένα δημητριακά, ελαιόλαδο, όσπρια, ψάρια και λιγότερο γαλακτοκομικά, πουλερικά, ζυμαρικά με επεξεργασμένα άλευρα, ελάχιστη κατανάλωση κόκκινου κρέατος, ζωικών λιπών και γλυκών.

Το ανθρώπινο διαιτολόγιο πρέπει να περιέχει 70% αλκαλικές και 30% όξινες τροφές. Άρα δεν πρέπει να αποκλείσουμε τα όξινα προϊόντα, απλώς να τα περιορίοσουμε. Ειδικά τα ρόδια, τα καρύδια, το σπανάκι και η ντομάτα έχουν πολλά οφέλη κι ας είναι όξινα. Και βέβαια δεν χρειάζεται να αρνιόμαστε ένα σνακ ή ένα γλυκό που και που.

iStock

Πώς ο οργανισμός εξισορροπεί το όξινο περιβάλλον

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής –και κυρίως το στρες– οδηγεί τον οργανισμό σε εξωτερικό όξινο περιβάλλον. Όταν η διατροφή περιλαμβάνει πολλές όξινες από τη φύση τους τροφές, τότε ο οργανισμός για να τις μεταβολίσει ανατρέχει και εξαντλεί τα αποθέματά του σε αλκαλικά άλατα (κάλιο, νάτριο, μαγνήσιο, ασβέστιο κ.ά.).

Τα μεταλλικά αυτά στοιχεία τα παίρνει από διάφορα ζωτικά όργανα και από τα οστά, ενώ απομακρύνονται στο τέλος από το σώμα. Έτσι, η ισορροπία των ηλεκτρολυτών και του pH διαταράσσονται και ο οργανισμός οδηγείται σε ασθένειες.

Ο υψηλός βαθμός επεξεργασίας στα τρόφιμα (σνακ, τσιπς, τηγανητά, συντηρητικά, λευκό αλεύρι, άσπρο ρύζι, ευξευγενισμένα/ραφιναρισμένα ή υδρογωνομένα έλαια), καθώς και η αυξημένη κατανάλωση οξινοτρόπων ποτών (καφές, χυμοί φρούτων με ζάχαρη, αεριούχα, οινοπνευματώδη) οδηγούν σε αύξηση της τελικής οξύτητας (μείωση του pH του οργανισμού). Αντίθετα, το μεταλλικό νερό δημιουργεί περιβάλλον υψηλής αλκαλικότητας και προσφέρει θετικά αποτελέσματα στην οξεοβασική ισορροπία του οργανισμού.

Το άρθρο βασίστηκε στο βιβλίο «Τροφογνωσία @ Ευεξία» των Κώστα Σφλώμου και Δήμητρας Χούχουλα, ομότιμου καθηγητή και αναπληρώτριας καθηγήτριας αντίστοιχα της Σχολής Επιστημών Τροφίμων του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Διατίθεται από τις εκδόσεις Τσότρα, Σμύρνης 14, Ζωγράφου, τηλ. 210 7470789 και κατόπιν παραγγελίας σε κεντρικά βιβλιοπωλεία.