ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΧΑΣΟΥΜΕ ΒΑΡΟΣ ΤΡΩΓΟΝΤΑΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Δεν παχαίνουμε γιατί τρώμε πολύ, αλλά κυρίως επειδή τρώμε λάθος τροφές (και δεν είναι μόνο αυτές που νομίζετε). Δείτε τι να αποφεύγετε για να χάσετε βάρος.

Προσπαθείτε να ρυθμίσετε το βάρος σας, για την ακρίβεια να χάσετε εκείνα τα περιττά κιλά που έχουν αρχίσει να κάνουν τη ζωή σας δύσκολη. Το πρώτο πράγμα που κάνετε είναι να μειώσετε τις ποσότητες των τροφών που καταναλώνετε. Ιδανικά βάζετε στο πρόγραμμα και την άσκηση.

Αυτός ο συνδυασμός είναι το mantra όσων ασχολούνται επαγγελματικά με θέματα υγείας. Είναι και το «ευαγγέλιο» για όσους προσπαθούν να χάσουν κιλά για ιατρικούς λόγους – όχι για εξώφυλλα σε περιοδικά.

Πόσοι είναι αυτοί στον πλανήτη; Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα περιστατικά παχυσαρκίας έχουν τριπλασιαστεί από το 1975. Και από ό,τι φαίνεται, το «τρώγε λιγότερο και κουνήσου» ίσως να μην είναι ο απόλυτος «προορισμός» για την απώλεια βάρους.

Σε αυτό συμφωνεί και ο Dr David Ludwig, ενδοκρινολόγος του νοσοκομείου παίδων της Βοστώνης και καθηγητής στην ιατρική σχολή του Harvard. Τη δική του θεωρία εξηγεί σε άρθρο που δημοσίευσε στην American Journal of Clinical Nutrition. Το συγκεκριμένο άρθρο συνυπέγραψαν 17 αναγνωρισμένοι επιστήμονες από όλον τον κόσμο, κλινικοί ερευνητές και ειδικοί σε θέματα δημόσιας υγείας. Όλοι συμφώνησαν πως δεν είναι το πόσο τρώμε που επηρεάζει το βάρος μας, αλλά το τι τρώμε (υπάρχει και το πότε τρώμε, το έχουμε δει κι αυτό).

Το μοντέλο υδατάνθρακες-ινσουλίνη για την απώλεια βάρους

Αντί για το «πόσες θερμίδες (βλ. ενέργεια) τρώω και πόσες καταναλώνω», ο Dr Ludwig προτείνει το μοντέλο υδατανθράκων-ινσουλίνης. Στο επίκεντρο της θεωρίας του βρίσκεται η αντίληψη ότι η παχυσαρκία είναι μεταβολική διαταραχή που προκαλείται από την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας λάθος τροφίμων και όχι μόνο από την υπερκατανάλωση τροφής.

Θεωρεί ότι το μοντέλο που βασίζεται στην πρόσληψη και κατανάλωση θερμίδων «αναπαράγει μια αρχή της φυσικής, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τους βιολογικούς μηχανισμούς που οδηγούν στην αύξηση βάρους». Βασικό στοιχείο στη θεωρία που πιστεύει είναι ότι η καθημερινή κατανάλωση επεξεργασμένων υδατανθράκων αποτελεί τον κύριο υπαίτιο της αύξησης βάρους.

Illustration: Χριστίνα Αβδίκου

Tο ΟW έχει γράψει για τους κινδύνους των επεξεργασμένων και υπερεπεξεργασμένων τροφών. Ρίξτε μια ματιά στις λίστες, πριν διαβάσετε την έρευνα του Dr Ludwig: Τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό φορτίο –ιδίως επεξεργασμένοι υδατάνθρακες, όπως αρτοσκευάσματα, πίτσα, συσκευασμένα ζυμαρικά (εκτός αν είναι ολικής αλέσεως), δημητριακά πρωινού, λευκό ψωμί και λευκό ρύζι– προκαλούν ορμονικές αντιδράσεις που αλλάζουν θεμελιωδώς τον μεταβολισμό μας.

Αυτή η αλλαγή είναι ο πραγματικός ένοχος πίσω από την αύξηση βάρους και την παχυσαρκία (άλλωστε, είναι γνωστό ότι ο μεταβολισμός έχει πρωτεύουσα σημασία για τη συνολική υγεία του οργανισμού).

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

Στα περισσότερα τρόφιμα που προτείνονται σε διατροφές χαμηλές σε λιπαρά υπάρχουν εύπεπτοι υδατάνθρακες. Η μείωση της κατανάλωσής τους ελαττώνει και την υποβόσκουσα τάση για αποθήκευση σωματικού λίπους. Έτσι, οι άνθρωποι μπορεί να χάσουν βάρος χωρίς να πεινούν πολύ και χωρίς να αγκομαχούν.

Ως εκ τούτου, μπορείτε να τρώτε και το κατιτίς παραπάνω εάν πρόκειται για τα σωστά είδη τροφών και να χάνετε κιλά, χωρίς στερήσεις και γκρίνια. Αρκεί να παραλείψετε τα συσκευασμένα τρόφιμα «χαμηλών θερμίδων» και οτιδήποτε παρασκευάζεται με λευκό αλεύρι ή ραφιναρισμένη ζάχαρη. Προτιμήστε τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα φρούτα και τα λαχανικά. Όχι όμως, μόνο αυτά.

Τι ισχύει για τη ζάχαρη

Ζάχαρη υπάρχει παντού – και τη χρειαζόμαστε ως έναν βαθμό. Η ζάχαρη είναι ο πιο απλός υδατάνθρακας που το σώμα μας μετατρέπει σε γλυκόζη. Συστατικό που χρειάζεται ο οργανισμός μας για να λειτουργήσει.

Όταν τρώμε φρούτα, λαχανικά, γαλακτοκομικά προϊόντα και υδατάνθρακες, το σώμα μας διασπά αυτά τα τρόφιμα και τα μετατρέπει σε γλυκόζη. Η γλυκόζη είναι η κορυφαία πηγή ενέργειας για κάθε κύτταρο του σώματος μας – ιδιαίτερα εκείνα του εγκεφάλου. Χωρίς τα κατάλληλα επίπεδα γλυκόζης στον εγκέφαλό μας, οι νευροδιαβιβαστές δεν παράγονται και η επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων διασπάται.

Κι εδώ βέβαια, χρειάζεται ένα όριο. Οι υπερβολικές ποσότητες δεν είναι φίλες, αλλά εχθροί – καθώς μεγαλώνουν τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών, όπως ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιακές παθήσεις και ο καρκίνος. Αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας και προκαλούν φλεγμονή, που μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο αρθρίτιδας, παθήσεων των αρθρώσεων και γνωστικής εξασθένησης.

Την ίδια ώρα, είμαστε πολλοί αυτοί που δεν αντιλαμβανόμαστε πόση ζάχαρη καταναλώνουμε κάθε μέρα, καθώς υπάρχει σχεδόν σε ό,τι πίνουμε και ό,τι τρώμε.

Για να έχεις μια εικόνα:

• στα αναψυκτικά υπάρχουν 35 γραμμάρια ζάχαρης
• στα energy drinks θα βρεις 29 γραμμάρια ζάχαρης

Πέραν των γλυκών, των αρτοσκευασμάτων, των επιδορπίων και άλλων προφανών τροφών, ζάχαρη επίσης έχουν:

• τα γιαούρτια (6 γρ.)
• τα καρυκεύματα (3,7 γρ. ανά κουτάλι της σούπας)
• τα δημητριακά (ναι, και η βρόμη)
• το γάλα σόγιας, αμυγδάλου και ρυζιού

Τα low calorie προϊόντα θέλουν, επίσης, μέτρο. Τα υποκατάστατα ζάχαρης δεν έχουν θερμίδες, αλλά δεν έχουν και ευεργετικά θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, φυτικές ίνες, μέταλλα ή αντιοξειδωτικά. Τα περισσότερα δημιουργούνται στα εργαστήρια από χημικές ουσίες. Υπάρχουν βέβαια και κάποια που είναι φτιαγμένα από φυσικές ουσίες, όπως βότανα και φυτά.

Έρευνα των αμερικανικών National Institutes of Health δείχνει ότι τα υποκατάστατα ζάχαρης μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στη δραστηριότητα του εγκεφάλου ή στο μικροβίωμα του εντέρου. Έτσι «ενθαρρύνεται» η υπερκατανάλωση τροφής και αυξάνεται το βάρος. Τα αναψυκτικά και άλλα ποτά χαμηλά σε θερμίδες είναι η πιο συχνή πηγή υποκατάστατων ζάχαρης. Αυτό σημαίνει ότι όσοι πίνουμε αναψυκτικά διαίτης είναι πιο πιθανό να πάρουμε βάρος.

Ο Dr David Ludwig βασίστηκε και στην παραπάνω έρευνα για να μας δώσει μια νέα οπτική που μας απαλλάσσει από τα πολλά νεύρα της πείνας, όταν κάνουμε δίαιτες.

O ρόλος του εγκεφάλου στην αύξηση βάρους

Όταν καταφεύγουμε στο φαγητό για συναισθηματικούς λόγους, δεν φταίμε εμείς, αλλά το μυαλό μας. Η πιο πρόσφατη έρευνα που είχε ως αντικείμενο την αύξηση του σωματικού βάρους δημοσιεύτηκε στο Nature Neuroscience. Επιστήμονες της Ευρώπης ανακάλυψαν ότι ομάδα νευρώνων στην αμυγδαλή (μέρος του εγκεφάλου που εμπλέκεται στην εμπειρία των συναισθημάτων και στη λήψη αποφάσεων) μπορεί να πυροδοτήσει την ηδονική διατροφή.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο προέκυψε μελέτη που υποστήριζε ότι σε άτομα με παχυσαρκία, το στρες μπορεί να αυξήσει τη δραστηριότητα στον κογχομετωπιαίο φλοιό – περιοχή του εγκεφάλου που συνδέεται με την ανταμοιβή. Σε αδύνατα άτομα διαπιστώθηκε πως το άγχος μπορεί να μειώσει τη δραστηριότητα στον ραχιοπλευρικό προμετωπιαίο φλοιό, μια περιοχή του εγκεφάλου που συνδέεται με τον γνωστικό έλεγχο.

Δεν αποκλείστηκε η πιθανότητα η υπερκατανάλωση τροφής σε συνθήκη στρες να συνδέεται με άλλες λειτουργίες στην αμυγδαλή .

Επιστρέφουμε τώρα, στην τελευταία μελέτη που έγινε σε ποντίκια. Από το πρώτο σετ πειραμάτων, οι ερευνητές παρατήρησαν τη νευρική τους δραστηριότητα ως απάντηση στην κατανάλωση κανονικού φαγητού ή μιας δίαιτας υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, έπειτα από περιορισμό τροφής.

Κατεγράφησαν υψηλότερα επίπεδα δραστηριότητας μεταξύ συγκεκριμένων νευρώνων, που μπορεί να ενεργοποιηθούν έπειτα από την κατανάλωση εύγευστης τροφής. Όχι απαραίτητα τροφής που καλύπτει τη στέρηση.

Περαιτέρω δοκιμές έδειξαν ότι οι νευρώνες αυτοί θα μπορούσαν επίσης να ενεργοποιηθούν με λιπαρά και ζαχαρούχα τρόφιμα και μυρωδιές – ακόμα και όταν δεν υπάρχει πείνα.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές διεξήγαγαν ένα πείραμα για να δουν αν η ενεργοποίηση αυτών των νευρώνων θα οδηγούσε σε υπερβολική κατανάλωση. Διαπίστωσαν ότι η «εναλλαγή» αυτών των νευρώνων μπορεί να αυξήσει την πρόσληψη τροφής και υγρών.

Η απενεργοποίηση των νευρώνων είχε ως αποτέλεσμα τη μειωμένη κατανάλωση – άρα μπορεί να αποτρέψει την παχυσαρκία.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η απενεργοποίηση συγκεκριμένων νευρώνων προάγει μεταβολικές αλλαγές που ωφελούν την ενεργειακή δαπάνη. Προστατεύει έτσι από την παχυσαρκία και τις σχετικές παθήσεις υγείας. Φυσικά, χρειάζεται περαιτέρω έρευνα και δοκιμές σε ανθρώπους για να «κλειδωθούν» τα ευρήματα.